Buhârî’ye Göre “Kader” İmanın Şartlarından mıdır? “Cibril Hadisi” Bağlamında Bir İnceleme

Kadere iman Ehl-i sünnetin akaid kitaplarında imanın şartları arasında sayılır. Bu inancın dayanağı ise Cibril hadisi olarak bilinen iman ve İslam’ın şartlarının sayıldığı hadisteki “kadere inanmandır” ibaresidir. Hemen hemen bütün hadis kaynaklarında tahric edilen bu hadisin Buhari versiyonunda söz konusu ibare bulunmamaktadır. Buhari’nin kader konusunu müstakil olarak ele aldığı ‘Halku Efali’l-İbad’ adlı eserinde de bu anlama gelebilecek bir ifadenin geçmemesi onun kader konusundaki görüşünü incelemeyi gerekli kılmıştır. Bu araştırma hem Cibril hadisi’ni “kadere iman” ifadesi açasından incelemeyi hem de Buhari’nin kader anlayışını ortaya koymayı hedeflemektedir.

According to Bukhari Is "Destiny"Condition of faith? An Analysis in the Context of "Jibril’s Hadith

Belief in destiny is counted among the conditions of belief in the creed books of Ahl Al-Sunnah. The basis of this belief is the phrase "believing in destiny" in the hadith, known as Jibril’s hadith in reply to the prophet Muhammad PBUH, stating that Iman/belief in destiny is out of Iman. Yet imam Bukhari did not relate to any hadith stating the phrase “belief in destiny” in his Sahih. In addition, the Bukhari related to the phrase “belief in destiny” in one of his works named "Halku Efali'l-Ibad", in which he dealt with the subject of destiny separately, made it necessary to examine his opinion on destiny. This research aims to examine the reasons that led Imam bukhari not to relate to the hadiths that stated “belief in destiny” phrases, beside highlighting his own belief in believing in destiny under the mentioned Jibril’s Hadith.

PDF

___

Ahmed b. Hanbel: el-‘İlel ve Ma‘rifetü’r-Ricâl, Thk. Vasiyullah Abbâs, 2. Baskı, Riyad, Dârü’l- Hanî,1422/2001.
Aydın, Ömer, KUR’AN IŞIĞINDA KADER VE ÖZGÜRLÜK, Beyan Yayınları, İstanbul, 1998.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn: el-Kadâ ve’l-kader, thk. Selahaddin b. Abbâs Şükr. 1. Baskı, Riyad: MektebetüR-Rüşd.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn: es-Sünenü’l-Kebir, Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, 1. Baskı, Kahire, Merkezu Hecr li’l-Buhus ve’d-Dirasati’l-Arabiyye ve’l-İslamiyye,1432/2011.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn: Şu‘abü’l-Îmân, Thk. Muhtâr Ahmed en-Nedvî, 1. Baskı, Bombay, ed-Dârü’s-Selefiyye, 1423/2003.
Bezzâr, Ahmed b. Amr: el-Bahru’z-Zehhâr (Müsnedü’l-Bezzâr), Thk. Âdil b. Sa‘d, 1. Baskı, Medine, Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, 1427/2006.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl: et-Târîhu’l-Evsat, Thk. Muhammed b. İbrâhîm el-Lahîdân, 1. Baskı, Riyad, Dârü’s-Sumay’î, 1418/1998.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl: Halku Ef‘âli’l-‘İbâd ve’r-Red ‘ale’l-Vehmiyye ve Ashâbi’t-Ta‘tîl, Thk. Fehd b. Süleyman el-Füheyd, 1. Baskı, Riyad, Dımaşk, Dârü Atlasi’l-Hadrâ,1425/2005.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl: Sahîhu’l-Buhârî, terkim ve tebvib Muhammed Nizâr Tamîm, Heysem Nizâr Tamîm, Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, Beyrut, t.y.
Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd: es-Sıhâh: Tâcü’l-Lüga ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye, 4. Baskı, Beyrut, Dârü’l-İlm li’l-Melayin, 1990.
Dârekutnî, Ali b. Ömer: el-‘İlelü’l-Vâride fi’l-Ehâdîsi’n-Nebeviyye, Thk. Mahfûzurrahman Zeynüddîn es-Selefî, 1. Baskı, Riyad, Daru Taybe, 1405/1985.
Dârekutnî, Ali b. Ömer: Suâlâtu’s- Sülemî li’d-Dârekutnî, Thk. Komisyon, byy 1427.
Ebû Avâne, Ya‘kûb b. İshâk el-İsferâînî: Müsnedü Ebî Avâne, Thk. Eymen Arif ed-Dımaşkî, 1. Baskı, Beyrut, Dârü’l-Ma’rife, 1419/1998.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî: Sünenü Ebî Dâvûd, Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî, 1. Baskı, Riyad, t.y.
Ebû Nu‘aym el-Isfahânî, Ahmed b. Abdullah: el-Müsnedü’l-Müstahrec ‘alâ Sahîhi’l-İmâm Müslim, Thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâîl eş-Şâfiî, 1. Baskı, Beyrut, Dârü’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1417/1996.
el-Mahmud, Abdurrahman b. Salih: el-Kadâ ve’l-kader fî ḍavʾi’lkitap ve esSünne, 2. Baskı, Riyad, Darü’l-Vatan, 1418/1997.
Firyâbî, Ca’fer b. Muhammed b. el-Hasen, Kitabül Kader, Thk. Abdullah b. Hamed el-Mansûr, 1. Baskı, Riyad, Edvâu’s-Selef, 1418/1997.
Hatîb el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali: Târîhu Medîneti’s-Selâm ve Ahbâru Muhaddisîhâ ve Zikrü Kuttânihâ’l-‘Ulemâ min Gayri Ehlihâ ve Vâridîhâ (Târîhu Bağdâd), Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf, Beyrut, Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1422/2001.
Heysemî, Ali b. Ebî Bekr: Buğyetü’l-Bâhis ‘an Zevâidi Müsnedi’l-Hâris, Thk. Hüseyin Ahmed Sâlih el-Bâkirî, Medine, Merkezü hidmeti’s-sünneti ve’s-sîreti bi’l-Câmiati’l-İslâmiyye, 1413/1992.
İbn Batta, Muhibbüddin Abdullah b. Hüseyin b. Abdullah Ukberi: el-İbane an şeriati’l-firkati’nnaciye ve mücanebeti’l-fıraki’l-mezmume, y.y., t.y.
İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Abdurrahman b. Muhammed: el-Cerh ve’t-ta’dil, Haydarabad, Dâiretü’l- Maârifi’l-Osmaniyye, Beyrut, Mektebetü Dâri İhyâi’t-Türâs, y.y., t.y.
İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed el-‘Absî: el-Musannef, Thk. Muhammed Avvâme, 1. Baskı, Cüdde, Suriye, Dârü’l-Kıble & Müessesetü Ulûmi’l-Kur’an, 1427/2006.
İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ: Mu’cemu Mekayisi’l-Luga, Thk, abdusselam Muhammed lbn Harun, Beyrut, Dârü’l-Fikir, 1979/1399.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî: en-Nüket ‘alâ Sahîhi’l-Buhârî (et-Tecrîd ‘ale’t-Tenkîh ile birlikte), Thk. Ebu’l-Velîd Hişâm b. Ali es-Sa‘dînî, Ebû Temîm Nâdir Mustafa Mahmûd, 1. Baskı, Kahire, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1426/2005.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî: Fethü’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Thk. Âdil Mürşid, Ahmed Berhûm, 1. Baskı, Dımaşk, Darü’r-Risaleti’l-Alemiyye, 1434/2013.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî: Takrîbü’t-Tehzîb, Thk. Muhammed Avvâme, 3. Baskı, Halap, Dârü’r-Reşid,1411/1991.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Bustî: el-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn, Thk. Muhammed b. İnsân Ferhât, Beyrut, Dârü’l-Lü’lüe, 2016.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Bustî: Meşâhîru ‘Ulemâi’l-Emsâr, Dammam, Mektebetü’l- Cevzî, t.y.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr: Şifaü’l-alil fî mesaili’l-kaza ve’l-kader ve’l-hikme ve’t-ta’lil. tsh. Muhammed Bedreddin Ebû Firas en-Na’sani, -Riyad, Mektebetü’r-Riyad-el-Hadise.
İbn Ma‘în, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ: Târîhu İbn Ma‘în (Rivâyetu’t-Devrî), Thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf, 1. Baskı, Mekke, Merkezü’l-Bahsi’l-İlmi ve İhyai’t-Türasi’l-İslami, 1399/1979.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî: Sünenü İbn Mâce, Thk. Nâsıruddîn el-Elbânî, 1. Baskı, Riyad, t.y.
İbn Manzûr, Muhammed b. Kerem: Lisânü’l-‘Arab, Dârü’l-Me‘ârif, Kahire, t.y.
İbn Mende, Muhammed b. İshâk: Kitâbü’l-Îmân, thk. Ali b. Muhammed b. Nâsır el-Fukayhî, 2. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986/1406.
İbn Râhûye, Ebû Yakub İshak b. Râhûye: el-Müsned, thk. Abdulhak el-Belûşî. Medine: Mektebetü’lÎmân, 1991.
İbn Receb, Abdurrahman b. Ahmed el-Hanbelî: Câmiu‘l-ulûm ve’l-hikem, Thk. Şuayb Arnaût & İbrahim Hâbis, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 7. Baskı, 2001/ 1422.
İbn Sa‘d, Muhammed ez-Zührî: et-Tabakâtü’l-Kebîr, Thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire, Mektebetü’l-Hancî, 1421/2001.
İbnü’l-Cüneyd, İbrâhîm b. Abdullah el-Hatelî: Suâlâtu Yahyâ b. Ma‘în, Thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf, 1. Baskı, Medine, Mektebetü’d-dâr, 1408/1988.
Lâlekâî, Ebu’l-Kâsım Hibetullah b. el-Hasan b. Mansûr: Şerhu Usûli İ‘tikâdi Ehli’s-Sünne ve’l- Cemâ‘a, Thk. Neş’et Kemâl el-Mısrî, sanaa, İskenderiyye, Dârü’l-Basîra & Dârü’l-Âsâr, 2001.
Mervezî, Tâzîmu Kadri’s-Salât,Thk. Abdurrahman Abdulcebbâr el-Feriyvâî. Medine: Dâru’l- Medinetu’lMunevvera, 1406/1986.
Mizzî, Yusuf b. Abdurrahman: Tehzîbü’l-Kemâl, Thk. Beşşâr ‘Avâd Ma‘rûf, 1. Baskı, Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1403/1983.
Müslim İbnü’l-Haccâc: Sahîhu Müslim, Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, 1. Baskı, y.y., 1374/1991.
Nesâî, Ahmed b. Şuayb: Sünen-i Nesâî, tahriç Muhammed Nâsırüddîn el-Elbânî, İ‘tenâ bihi Meşhûr b. Hasan Âl Selmân, Riyad, Mektebetü’l-Meârif, 1. Baskı, y.y., t.y.
Tatlı, Bekir, Hadis Tekniği Açısından Cibrîl Hadisi ve İslâm Düşüncesi’ne Yansımaları (Doktora Tezi), Dnş. Doç. Dr. Bünyamin Erul, Ankara Üni. SBE., Ankara 2005.
Tîbî, Şerefüddîn el-Hüseyn b. Abdullah: Futûhu’l-. Ğayb fî’l-Keşf ʿan Kınâʿi’r-Rayb, Thk. Komisyon, 1. Baskı, Dübey: Caizetu Dübey ed-Devliyye li’l-Kur’âni’l-Kerim, 2013/1434.
Ukaylî, Muhammed b. Amr: ed-Du‘afâu’l-Kebîr, Thk. Hamdî es-Selefî, 1. Baskı, Riyad, Dârus- Sami’i, 1420/2000.
Ukaylî, Muhammed b. Amr: ed-Du‘afâu’l-Kebîr, Thk. Mazin b. Muhammed es-Sersavi, 1. Baskı, Kahire, Mektebetu Dâru İbn Abbâs, 2008/1429.