Nazım Https://orcid.org/0000-0002-7200-3003 ATA, Seçil ÖZKAN ATA

TÜRKİYE’DE HAVA VE UZAY DİŞ TABİPLİĞİ

Amaç: Çalışmamızda uçuş diş tabipliği ile hava ve uzay diş tabipliği kavramlarından bahsedilerek ülkemizde gelişmeye başladığı ilk yıllara ait bilgiler verilmesi, böylece diş tabiplerinin pilot ve astronotların seçim ve tedavilerindeki önemine ışık tutulması amaçlanmaktadır. Gereç ve yöntem: TC Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında ülkemizde ilk Türk uçuş tabibinin görev yapmaya başladığı 1931 yılından başlamak üzere havacılık tıbbı ile ilgili belgeler incelenmiş; Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Ulusal Arşivinde ve ABD Havacılık Tıp Okulu Kütüphanesinde 1948 yılından itibaren yapılan Amerikan yardımları kapsamında havacılık tıbbı ile ilgili bilgiler değerlendirilmiş; Milli Kütüphane katologlarında uçuş personelinin diş sağlığı ile ilgili kitap ve dergi makaleleri incelenmiştir. Cumhurbaşkanlığı Arşivindeki 36 belge, Milli Kütüphanedeki beş kitap ve iki makale ile ABD’deki bir kitap ve iki belge analiz edilmiştir. Bulgular: 1930’lu yıllarda Eskişehir’de kurulan uçucu sağlık kurulunda diş tabiplerinin görev yapmasıyla birlikte pilotların ağız ve diş sağlığına önem verilmeye başlanmıştır. 1938 yılında pilot ve pilot adaylarının muayene usulleri ile ilgili hazırlanmış olan talimatnamede ilk defa pilotların ağız içi muayenelerinin yapılması gerektiği kısaca belirtilmiştir. 1957 yılında ise uçuş personeli seçiminde kabul edilebilir ağız ve diş hastalıkları kapsamlı bir şekilde talimatlara dahil edilmiştir. Günümüzde ise uçuş diş tabibi kavramı yönergelere girerek resmiyet kazanmıştır. Sonuç: Diş tabipleri, uçuşun ve yüksek irtifanın ağız ve diş sağlığı üzerine etkilerini bilmeli, bu alanda çalışmış uçuş diş tabiplerinin izinden giderek havacılıkta diş sağlığı ile ilgili araştırmalar yapmalıdır. Ülkemizin uzay çalışmalarının başladığı günümüzde hem uçuş hem uzayın insan fizyolojisi üzerine etkilerine hakim olan hava ve uzay diş tabiplerine ihtiyacı vardır. Anahtar kelimeler: havacılık tıbbı, uçuş diş tabipliği, hava ve uzay diş tabipliği, barodontalji Aerospace Dentistry in Turkey Abstract Aim: The aim of this study is to explain the aviation dentistry and the aerospace dentistry terms and to give information about the aviation dentistry in Turkey from the beginning to the present; thus showing the importance of dentists in the selection and treatment of aircrew and astronauts. Material and Methods: Documents related to aviation medicine from 1931, when the first Turkish flight surgeon started to work in our country, to the present were researched at the Turkish National Archives. Also, Documents and books were researched in the United States of America (USA) National Archives and the Airforce School of Aviation Medicine Library within the scope of American aids from 1948 to the present. In addition to them, the books and the journal articles about aviation dentistry were researched at the Turkish National Library catalogs. Results: Importance was given to the oral and dental health of pilots with dentists working in Eskisehir Aeromedical Center which was established in 1930s. In 1938, it was first shortly stated that pilots should have a dental examination. In 1957, acceptable oral and dental diseases were included in the instructions comprehensively in the selection of aircrew. Nowadays, aviation dentist term formalized by entering the guidelines. Conclusion: Dentists should be aware of the effects of flying and high altitude on oral and dental health, and follow the footsteps of aviation dentists who have worked in this field and should research on aviation dentistry. It can be stated that, whenever the space studies start, our country will need aerospace dentists who know the effects of flying and aerospace conditions on human physiology. Keywords: aviation medicine, aviation dentistry, aerospace dentistry, barodontalgia

Anahtar Kelimeler:

havacılık tıbbı, uçuş diş tabipliği, hava ve uzay diş tabipliği, barodontalji

PDF

___

1. Savage DK. Air Force Dental Service commemorates golden anniversary, 1949 to 1999. Mil Med 2000;165(8):594-7.
2. Rai B, Kaur J. The history and importance of aeronautic dentistry. J Oral Sci 2011;53(2):143-6.
3. Nakdimon I, Zadik Y. Barodontalgia among aircrew and divers. Aerosp Med Hum Perform 2019;90(2):128-131.
4. Aydıntuğ YS, Bayar GR, Gülses A, Şençimen M. Uçuş fizyolojisi ve diş hekimliği. Turkiye Klinikleri J Dental Sci 2011;17(3):286-90
5. Canger E. Barodontalgia: A inderminate painful condition. Ata Diş Hek Fak Derg 2015;25:112-117.
6. Shetty K, Sindhu R, Manipal S, Prabu D, Mohan R, Bharathwaj VV. Aviation dentistry: is it an unexplored field of dentistry? A cross-sectional study. J Aerosp Technol Manag 2020;12:1-7. 7. Lakshmi, Sakthi DS. Aviation dentistry. J Clin Diagn Res 2014;8(3):288-90.
8. Daud SS, Gilani SDS, Shah SA, Qayum I. In-flight barodontalgia among commercial and military pilots of Pakistani origin. Pakistan Journal of Public Health 2019;9(1):42-45.
9. Milli Savunma Bakanlığı. Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı Personelinin Sağlık Muayene Yönergesi. 1. Baskı, Ankara. 2016: 52.
10. Sipahi C, Kar MS, Durmaz C, Dikicier E, Bengi U. Türk Hava Kuvvetleri uçucu personelinde görülen barodontalji prevalansı. Gülhane Tıp Dergisi 2007;49:1-4.
11. Zadik Y. Dental News: High-flying dentistry. Br Dent J 2009;206:2.
12. Zadik Y. Aviation dentistry: current concepts and practice. Br Dent J 2009;206(1):11-6.
13. Bohra A, Vengal M, Patil N, Udawat V. Maxillofacial aeronautics: An evolving entity. SRM J Res Dent Sci 2016;7:205-7.
14. Anil Menon. Review of Spaceflight Dental Emergencies. 1st, Houston. 2012. p. 1-12.
15. Jing C, Xingqun C, Xin X, Xuedong Z, Yuqing L. Progress on space oral medicine research under microgravity environment. Hua Xi Kou Qiang Yi Xue Za Zhi. 2016;34(1):91-5.
16. Savage DK. A brief history of aerospace dentistry. J Hist Dent 2002;50(2):71-75.
17. Ball JR, Evans CH. Safe Passage: Astronaut Care for Exploration Missions. 1st, Washington DC. 2001. p. 98-101.
18. Gontcharov IB, Kovachevich IV, Pool SL. In-Flight medical incidents in the NASA-MIR program. Aviat Space and Env Med 2005;76(7):692-696.
19. Deutsch WM. Dental events during periods of isolation in the U.S. submarine force. Mil Med 2008;173:29-37.
20. B Rai. Aeronautic Dentistry: A New Specialized branch and its Curriculum Guidelines. The Internet Journal of Dental Science 2006;5(1):1-3.
21. https://aerospacedentistry.com/
22. Oykam IF. Türk Havacılık Hekimliği Tarihi. 1. Baskı, Eskişehir. 1956. p. 13-93.
23. Sanders E. American Military Mission for Aid to Turkey. 1st, Dayton. 1960. p. 1-4.
24. TC Resmi Gazete. Ordu Mensuplarına ait Beden Kabiliyeti Yönetmeliği. 07 Nisan 1938. Sayı: 2/8528. Başbakanlık Basımevi. Ankara.
25. TC Resmi Gazete. Ordu Beden Kabiliyeti Talimatnamesi. 30 Kasım 1957. Sayı: 9770. Başbakanlık Basımevi. Ankara.
26. Dinç H. Alçak tazyik odası çalışmaları. Hava Dergisi 1950:41(158);114-125.
27. National Archives and Record Administration, College Park, MD: Air Force Monthly Progress Report on American Aid to turkey program, for month January 1949; Report No:23,6.
28. Şahinbaş M. Havacılar hijiyeni. 1.Baskı, Eskişehir. 1949:162-165.
29. Öztürk RS. Ağız hıfzısıhhasına başlarken. Askeri Hava Mecmuası. 1939:16(123);7-9.
30. TC Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. 27 Ocak 1932 tarihli ve 12189 sayılı Kararname. Cumhuriyet Arşivi, Ankara.
31. Özbay K. Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri. Cilt III. I.Kitap-Hastaneler. 1. Baskı. İstanbul. 1981:136-385.
32. National Archives and Record Administration, College Park, MD: Air Force Monthly Progress Report on American Aid to turkey program, for month February 1949; Report No:24, pp20.
33. Aydıntuğ YS. 20.Yüzyılda Türk Askeri Diş Hekimliği Tarihi. Ankara. 2011:155-162.
34. Ata N. Ülkemizde Uçuş Tabipliği Kursları. Eskişehir. 2010:28-31.
35. Sikri A, Sikri A. Sikri A. Aviation Dentistry: The big challenge. The IDA Times 2017;1:19-20.
36. https://tua.gov.tr/tr/milli-uzay-programi/milli-uzay-programi