Zara’nın Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları

Zara, İç Anadolu Bölgesi’nin doğusunda Yukarı Kızılırmak Bölümü’nde, Sivas ili yönetim sınırları içerisinde kalan bir ilçe merkezidir. Dağ sıralarının doğal yollar ile geçit verdiği iki akarsuyun kavşak noktasında bulunduğu yerler, yerleşmelerin kuruluş ve gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Nitekim Zara, Kızılırmak’ın, yukarı çığırındaki kolu olan Küçük Dere ile birleştiği kesimde, antesedans olaylar sonucu oluşan boğazın bulunduğu noktada yerleşme nüvesini oluşturmaktadır. Buradan batıya açılan bir düzlüğe doğru, Zara Batı Platosunun güney eteğinde yer alan, kuzeyden gelen soğuk ve sert rüzgârlardan kendini koruyarak 1340 m yükseltideki doğal bir geçitte kurulmuştur. Bu geçit doğudan batıya giden ve Karadeniz’e açılan doğal yol güzergâhları üzerinde yer almaktadır. Kuruluş tarihi oldukça eski olan Zara, elverişli konumu ve topoğrafyanın sağladığı avantajla yerleşme çekirdeğini değiştirmeden günümüze kadar taşımıştır. Maddi kültür belgelerinden yerleşme tarihi prehistorik dönemlere kadar giden Zara’nın, Selçuklu ve Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetinde olan bir yerleşim yeri (karye/ köy) olduğu bilinmektedir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte gelişimine devam eden Zara, günümüzde 11558 nüfus ile küçük bir şehir özelliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Zara, Kuruluş ve Gelişimi, Şehirsel Fonksiyonlar

PDF

___

Arınç, K. (2001). Tatvan Şehri: Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonları. Erzurum: Atatürk Üniv. Yayınları No:925, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları No:99.
Başıbüyük, A. (1999). Suşehri Havzasının Coğrafi Etüdü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Darkot, B. (1967). "Şehir Ayrımında Nüfus Sayısı ve Fonksiyon Kriteri". İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 8(16).
Denker, B. T. (1976). Şehir içi arazi kullanılışı, gelibolu, markara ve babaeski’de örnek araştırmalar. istanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No: 2054 İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 83.
Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşerî Coğrafyası (genişletilmiş ve güncellenmiş 4. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Eken, G. (2003). XIX. "Yüzyılda Zara Üzeri̇ne Bazı Bilgiler". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 99–111.
Emiroğlu, M. (1975). "Türkiye Coğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus". Ankara Üniversitesi D.T.C:F. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 7.
Göney, S. (1984). Yerleşme Coğrafyası Cilt 1, Şehir Coğrafyası I (2. baskı). İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayın No. 2274 Coğrafya Enstitüsü Yayın No. 91.
Gözenç, S. ve Günal, N. (1987). "Türkiye’nin Coğrafi Bölgelerinde Kır- Şehir Nüfusu Ayrımı ile Şehir Nüfusunun 1/200000 Ölçekli Haritada Yükselti Kademelerine Göre Tespiti". İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 3(4).
Karaman, F. (2001). Sâlnâme-i Vilâyet-i Sivas (Sivas, Amasya, Tokat ve Karahisar-ı şarkî) (1308/1890). İstanbul: Acar Matbaacılık.
Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası (14. baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
Mahiroğulları, A. (1999). Dünden Bugüne Zara (genişletilmiş 3. baskı). Sivas: Esnaf Ofset Matbaacılık.
Mutlu, N. Y. (2011). Sivas İli İdâri Birimlerine Ait Eski ve Yeni Yer Adları. Ankara: Burûciye Yayınları.
Özdemir, İ. (2020). Zara İlçesi’nin Coğrafi Etüdü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Salname. (1891). Salname-i Vilayet-i Sivas.
Soylu, H. (2007). "Tarihte Önemi̇ Azalan Yerleşmelere Bi̇r Örnek: Ki̇ği". Doğu Coğrafya Dergisi, 12(17), 87–110.
Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No:1840, Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 72.