Gülay YILDIRIM, Hacer TOKGÖZ, İlknur BİLGİN

Cerrahi kliniklerdeki sağlık çalışanlarının aydınlatılmış onam hakkındaki görüşleriyle uygulamaları örtüşüyor mu?

Amaç. Sağlık profesyonellerinin aydınlatılmış onama ilişkin görüş ve uygulamalarınıdeğerlendirmek. Yöntem. Tanımlayıcı tipteki araştırmanın örneklemini, Sivas il merkezindebulunan üç hastanenin cerrahi ünitelerinde çalışan toplam 143 sağlık profesyoneli oluşturdu.Veriler aydınlatılmış onama ilişkin araştırmacılar tarafından oluşturulan form ile toplandı. Buformdan alınabilecek toplam puan 45-225 arasında olup, alınan puanın düşük olması aydınlatılmışonam bilgilerinin doğru ve istendik olduğunu, puanın yüksek olması ise bilgilerinin olumsuz veistendik olmadığını göstermektedir. Veriler Student t Testi, Kruskall Wallis Testi ve KorelasyonAnalizi ile değerlendirildi. Bulgular. Araştırmaya katılan bireylerin yaş ortalaması 32,4 ±6,0olup, %63,6sı kadındı. Çalışanların ortalama hizmet süresinin 10,0 ± 6,5 yıl olduğu belirlendi.Sağlık profesyonellerin %47,6sının onamın doğru uygulandığına kısmen katıldığı, %56,6sınınonamı ispat güvencesi olarak değerlendirdiği, %57,4ünün olumsuz iş koşulları ve personelsayısının azlığı nedeniyle çalışılan kurumda onamın istendik düzeyde alınamadığı, %77,6sınınhastane yönetimi ve yasal zorunluluk nedeniyle alındığı, onam alma sorumluluğu %62,2 oranındatüm ekibe ait olduğu saptandı. Katılımcıların anket formunun her bir maddesinden aldığı en düşükpuan ortalaması 1,60 ±0,66; en yüksek puan ortalaması ise 3,00 ±1,30 olup anketten aldıklarıtoplam puan ortalaması 92,99 ± 21,75ti. Katılımcıların verdikleri aydınlatılmış onamdaki bilgininaçık anlaşılır olması gerektiğine yönelik altıncı maddenin puan ortalaması en düşük düzeydeykenhastanın kliniğe ilk geldiğinde verdiği onamın tüm işlemler için geçerli olamayacağına ilişkin 12.önermenin puan ortalaması en yüksek düzeydeydi. Hekim, hemşire ve ebenin aldığı toplam puanortalamaları arasında anlamlı fark bulunamadı (p>0,05). Sonuç. Sağlık çalışanlarının aydınlatılmışonamla ilgili görüşleri olumlu yönde olmasına karşın uygulamaları istendik düzeyde değildir.Çoğunlukla onamın etik boyutundan çok yasal yönüyle ilgilenmektedirler. Bu bağlamda kurumsalve eğitim süreci içerisinde aydınlatılmış onamın uygulanmasına ilişkin etkin stratejileringeliştirilmesine gereksinim vardır.

Are in surgical clinic health workers ' views and practices related to the inf ormed consent consistent with each other?

Aim. To evaluate the views and practices of physicians, nurses and midwives working in surgicalclinics regarding the informed consent. Methods. The sample of this descriptive study comprises143 health professionals working in surgical units of three hospitals in the province of Sivas. Datawere collected using the questionnaire prepared by the researchers. The possible total score to beobtained from the questionnaire ranges from 45 to 225. Low scores indicate that their knowledgeabout the informed consent is correct and sufficient and high scores indicate that their knowledgeis negative and insufficient. The data were evaluated with the Student's t test, Kruscall Wallis andCorrelation Analysis. Results. The mean age of the participants was 32.4 ± 6.0. Of them, 63.6%were female. Their total length of service was determined as 10.0 ± 6.5. 47.6% partly agreed thatinformed consent was applied correctly, 56.6% considered informed consent as the evidence ofproving, 57.4% stated that informed consent could not be obtained satisfactorily due to negativework conditions and the small number of the staff, 77.6% stated that informed consent wasobtained upon the hospital management s demand and due to legal obligation and 62.2% statedthat it was the responsibility of the whole team to obtain informed consent. The lowest and thehighest mean scores the participants obtained from the each item of the questionnaire were 1.60 ±0.66 and 3.00 ± 1.30 respectively. Their total mean score was 92.99 ± 21.75. While the mean scoregiven by health professionals to the sixth proposition stating that information in the informedconsent must be clear and understandable was the lowest, the highest mean score was given to thetwelfth proposition stating that the informed consent given by the patient when he/she is admittedto the clinic is not valid for all the procedures . No significant differences were determinedbetween the total mean scores of the physicians, nurses and midwives (p> 0.05). Conclusion.Although the health professionals views regarding informed consent was positive, they did notapplied it as required. They were concerned about the legal aspects of informed consent rather thanethical dimension. In this context, it is necessary to develop effective institutional strategies duringthe education process regarding the implementation of informed consent.

PDF

___

1. Dhar H, Dhar D. Informed consent in clinical practice and literature overview. Arch Gynecol Obstet 2012; 286: 649-51.
2. Ersoy N. Aydınlatılmıs A 2003; 204-34.
3. Christopoulos P, Falagas ME, Gourzis P, Trompoukis C. Aspects of Informed Consent in Medical Practice in the Eastern Mediterranean Region During the 17th and 18th Centuries. World J Surg 2007; 31: 1587-91.
4. Türkiye Biyoetik Derneği, Aydınlatılmış onam almak üzerine öneriler: http://iris- interaktif.com/Biyoetik/files/raporlar/AORapor.pdf Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
5. Ataç A, Azal Ö, Uçar M, Açıkel CH, Göçgeldi E. TSK sağlık kurumlarından yararlanan personelin hasta hakları ve sağlık personeli-hasta ilişkisi konusundaki memnuniyetlerinin intranet üzerinden araştırılması. Gülhane Tıp Dergisi 2003; 45: 309-15.
6. Aydınlatılmış onam hazırlama ve kullanma rehberi Adana: Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi 2005.
7. Saruç, S. Kadın hastalıkları ve doğumevi eğitim ve araştırma hastanelerinde yatan hastaların hasta hakları bilgi düzeyinin belirlenmesi: Ankara örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmetler Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi 2007.
8. Arda B, Civaner M, Kavas MV, Özgönül L. Aydınlatılmış Onam. Ed. Carmi A. UNESCO, Ankara 2004: 1-59.
9. Kara M, Hızal A, Hızal SA. Aydınlatılmış Onam. İzmir Tabip Odası, 2009: 1-90.
10. Türk Tabipleri Birliği. Etik bildirgeler. TTB yayınları, Ankara 2010: 14.
11. Turla A, Karaarslan B, Dabak Ş, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tp Fakültesinde Görev Yapan Hekimlerin Aydınlatılmışl Onam Konusundaki Bilgi ve Tutumları. O.M.Ü. Tıp Dergisi 2004; 21: 57-63.
12. Savaşkan F, Acaroğlu R. KKTCdeki yataklı tedavi kurumlarında çalışan hemşire ve hekimlerin hasta haklarına duyarlılığının belirlenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Esasları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi 2006.
13. Turla A, Karaarslan B, Kocakaya M, Pekşen Y. Hastalara yeterince aydınlatma yapılıp-yapılmadığı ve onam alınması durumunun saptanması. Turkiye Klinikleri J Foren Med 2005; 2: 33-8.
14. Ersoy N. Klinik etiğin önemli sorunu: Aydınlatılmış onam. Turkiye Klinikleri Tıbbi Etik 1994; 2: 131-6.
15. Yaşar Teke H, Alkurt Alkan H. Başbulut AZ, Cantürk G. Tıbbi Uygulama Hataları ile ilgili Kanuni düzenlemelere hekimlerin bakışı ve bilgilenme düzeyi: Anket çalışması. Turkiye Klinikleri J Foren Med 2007; 4: 61-7.
16. Aydın Er R, Özcan M, Akpınar A, Ersoy N. Ortopedide aydınlatılmış onama ait etik sorunlar: Kocaeliden Bir Örnek. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2011; 31: 455-63.
17. Kişioğlu AN, Tüfekçi F, Uskun E, Bakır B. Bir Devlet hastanesinde yatan hastaların bilgilendirilme ve aydınlatılmış onam durumunun değerlendirilmesi. Turkiye Klinikleri J Med Ethics 2001; 9: 98-101.
18. Ünsal A, Bulucu G D, Kura E, Ercan Y. Poliklinik hizmeti alan hastaların hasta haklarına ilişkin bilgi düzeyleri Fırat Saglık Hizmetleri Dergisi 2011; 6: 27-40.
19. Aktan N, Şehiralttı M, Diş hekimlerinin aydınlatılmış onam hakkındaki bilgi tutum ve deneyimlerinin incelenmesi. Kccaeli üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi 2005.
20. Aydın E, Sayek İ, Ergun Karaağaoğlu E, Örnek Büken N. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi klinisyen hekimlerinin etik bilgi ve farkındalıkları. Hacettepe Tıp Dergisi 2006; 37: 98-115.
21. Bostan S. Sağlık çalışanlarının hasta haklarına yönelik tutumlarının araştırılması: Farabi Hastanesi Örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2007; 10: 1-18.
22. Gürkan A, Babacan Gümüş A, Dodak H. Öğrenci hemşirelerin terminal dönem hasta sorunları hakkındaki görüşleri: Hemşirelik girişimleri, hasta hakları ve etik sorunlar kapsamında bir inceleme. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2011: 4: 2-12.
23. Aydın Erden İ, Pamuk AG, Akıncı SB, Uzun Ş, Önal Ö, Aypar Ü. Anestezi asistanlarının bilgilendirilmiş onam alırken sık karşılaştıkları sorular hakkında bilgilerinin değerlendirilmesi. Türk Anest Rean Der Dergisi 2008; 36: 300-3.