Hz. Peygamber’e Soru Sorma Yasağı - Tarihi Gerçekliği, Mahiyeti ve Hikmeti

Hadis kaynaklarımızda sahabenin bir dönem Hz. Peygamber’e (s.a.v) soru sormaktan geri durdukları rivayet edilmekte ve bu durum genellikle el-Mâʾide 5/101 âyet-i kerîmesi ile ilişkilendirilmektedir. en-Nevvâs b. Semʿân (öl. 50/670), Ebû Umâme el-Bâhilî (öl. 86/705) ve Enes b. Mâlik (öl. 93/711-12) soru sormanın kendilerine yasaklandığını söyleyen sahâbiler arasında yer alır. Soru sormanın önceden farz olmayan bazı uygulamaların farz olmasına sebep olabileceği endişesi yine bu rivayetlerde dikkat çekmektedir. Hadis kaynaklarında Hz. Peygamber’e yöneltilmiş onca soruların varlığına rağmen, Hz. Peygamber’in uyguladığı bir tür soru sorma yasağından bahsetmek mümkün müdür? Makalenin temel eksenini oluşturan bu soruya, özellikle el-Mâʾide 101’in nüzûl sebepleri arasında zikredilen rivayetleri tarihsel bağlam ve iç tutarlılık (internal coherence) ilkelerince tümevarımsal şekilde değerlendirerek cevap arayacağız. Araştırmamız bu yönüyle çok ve gereksiz soru sormanın kerih görülmesi şeklindeki yaklaşımlardan farklılık arz etmekte ve ayrılmaktadır. Medine’ye dışarıdan gelen bedevi ve ziyaretçi grupların istisna edildiği bu yasağın önce tarihlendirilmesi ve mahiyetini ele alacağız. Daha sonra bu bağlamda rivayet edilen Hz. Peygamber’in hac ibadetinin her yıl mı olduğuna dair soruya verdiği cevabının teolojik uzantıları üzerinde duracağız. Bu çerçevede Hz. Peygamber’in dini hükümlerin belirlenmesindeki konumuna dair rivayetler değerlendirilecek, soru sorma yasağı ile Hz. Peygamber’in dini hükümleri teblîg ve tebyîn görevleri arasındaki ilişki tartışılacaktır. Makalenin son kısmında soru sorma yasağı, sorunun cevabın yönü ve mahiyeti üzerindeki etkisini konu alan Hans-Georg Gadamer’in “sorunun hermenötik üstünlüğü (Der hermeneutische Vorrang der Frage)” prensibi çerçevesinde değerlendirilecektir.

The Ban on Asking the Prophet Muḥammad: Its historical Reality, Nature and Significance

In the ḥadīth sources it is being conveyed that the companions (ṣaḥāba) refrained from asking questions to the Prophet. This situation is generally associated with the verse of sūrat al-Māʾida 5:101. An-Navvās b. Samʿān (d. 50/670), Abū Umāma al-Bāhilī (d. 86/705) and Anas b. Mālik (d. 93/711-12) are among the companions who consider this situation as the ban on the asking questions. The concern that asking questions may cause additional obligations that were not presumed to be obligatory also attracts attention in these records. Keeping all numerous questions addressed to the Prophet in mind we may ask if there is a Prophetic prohibition on asking questions. We will seek an answer to this question, which constitutes the main axis of this article, especially in the framework of the narrations mentioned among the reasons of the al-Māʾida 101. We will evaluate the information concerned in their historical context and internal coherence inductively. Our investigation differs in this respect from the investigations, which dealt with the disapproval of excessive and unnecessary questions. As a result of our research, we think that it is possible to talk about a ban on asking questions about religious issues in the last three years of the Medina period. We will first discuss the dating and nature of this ban, from which only Bedouin and visitors who come to Madina were excluded. Then, we especially will evaluate the theological consequences of answer of the Prophet, which mentioned in the same context, of whether the pilgrimage is religious duty for every year. In the last part of the article, the prohibition of asking questions will be discussed in the light of Hans-Georg Gadamer’s principle “Der hermeneutische Vorrang der Frage”, which deals with the effect of the questions on the direction and nature of the answer.

Keywords:

Ḥadīth, The Questions of the Ṣaḥāba, The Ban on Asking the Prophet Muḥammad, Ijtihād of the Prophet Ḥadīth-Hermeneutics,

PDF

___

?Acem?? A?med b? Burhâne?d-D?n Sab? b? el-?Acem??? Tenb?hu?l-mu?lim bi mubhemâti ?a??? Muslim? thk? Eb? ?Ubeyde Me?h?r b? ?asan ?Âli S?leymân? Riyad? Dâru??-?amey??? 1415/1994.
A?med b? ?anbel? Eb? ?Abdullâh A?med b? Mu?ammed b? ?anbel e?-Şeybân?? Musned? N?r? Şu?ayb el-Arnav??? ?? Cilt? B?y?? Muessesetu?r-Risâle? ??????????
Bezzâr? Eb? Bekr A?med b? ?Amr b? Abdul?âli?? M?snedu?l-Bezzâr? thk? Ma?f?? Ra?mân Zey? nullâh? ?? Cilt? Medine? Mektebetu?l-?Ul?m ve?l-?ikem? ??????????
Bozkurt? Nebi? ?N?fus?. T?rkiye Diyanet Vakf? İslâm Ansiklopedisi? Eri?im ?? Nisan ??? https://islamansiklopedisi.org.tr/nufus#1
Bu?âr?? Eb? AbdillâhMuhammed b? İsmail el-Buhâr?? el-Câmi?u??-?a???? N?r? Muhammed Z?? heyr b? Nasr? ? Cilt? B?y?? Dâru Tavki?n-Necât? ??????????
Dârim?? Eb? Mu?ammed Abdullâh b? Abdurra?mân ed-Dârim?? Sunenu?d-Dârim?? thk? ?useyn Sel?m Esed Ed-Dârâni? ? Cilt? Suudi Arabistan? Dâru?l-Muġn?? ??????????
?âra?u?n?? Eb??l-?asen ?Ali b? ?Umer b? A?med ed-Dâra?u?n?? Sunen? thk? Şuayb el-Arnav??? ? Cilt? Beyrut? Muessesetu?r-Risâle? ??????????
Eb? Dâv?d? S?leymân b? el-E??as es-Sicistân?? Sunen? thk? Şuayb el-Arnav??? ? Cilt? B? y? ? Dâru?r-Risâle ?Alemiyye? ??????????
Eb? İs?âk İbrâh?m b? M?sâ e?-Şâ?ib?? el-Muvâfa?ât f? ?u??li??-?er??a? thk? Mu?ammed el-İs? kendâr?? Beyrut? Dâru?l-Kitâbi?l-Arabiyye, 1429/2008.
Eb? Nu?aym? A?med b? Abdullâh b? A?med b? İs?âk el-İsfehân?? ?ilyetu?l-evliyâ ve ?aba?âtu?le ?fiyâ? ?? Cilt? Beyrut? Dâru?l-kutubi?l-İlmiyye? ??????????
?âkim en-N?sâb?r?? Eb? Abdillâh el-?akim Mu?ammed b? Abdillâh? el-Mustedrak. thk. Mu?tafâ Abdul?âdir ?A?a? ? Cilt? Beyrut? Dâru?l-kurubi?l-?ilmiyye ????????0.
?allâf? Abdulvehhâb? ?İlmu u??li?l-f??h? İstanbul? Eda Ne?riyat? ??????????
Gadamer, Hans-Georg. Wahrheit und Methode? T?bingen? J? C? B? Mohr Paul Siebeck? ?????
İbn Eb? Şeybe? Abdullâh b? Mu?ammed b? İbrâhim Eb? Bekr b? Eb? Şeybe? Mu?annef? thk? ?emâl Y?s?f el-??t? ? Cilt? Riyad? Mektebetu?r-R??d? ??????????
İbn ?acer? A?med b? ?Al? b? Hacer el-?As?alân?? Fet?u?l-bâr? ?er?u ?a???i?l-bu?âr?. thk. Mu?ibu?d-D?n el-?a??b? ?? Cilt? Beyrut? Dâru?l-Ma?rife? ?????
İbnu?l-?Arab?? Eb? Bekr Mu?ammed b? Abdillâh? A?kâmu?l-?ur?ân? thk? Mu?ammed Ab? dul?âdir ?A?â? ? Cilt? Beyrut? Dâru?l-Kutubi?l-?İlmiyye? ??????????
İbn Receb el-?anbel?? Zeynudd?n Eb??l-Ferec Abdurra?mân b? Şihâb? Câmi?u?l-?Ul?m ve?l- ?ikem? thk? Mâhir Yâs?n el-Fa?l? ? Cilt? Beyrut? Dâru İbni?l Kes?r ??29/2008.
İbn Hi?âm? Abdulmelik b Hi?âm? es-S?ratu?n-nebeviyye? thk? ?âhâ Abdurra??f Sa?d? 2 Cilt. Beyrut ? Dâru?l-Ceyl, 1411.
İbn Kes?r? Eb??l-Fidâ İsmâ??l b? Kes?r? el-Bidâye ve?n-nihâye? thk? Ali Ş?r?? ?? Cilt? B? y? ? Dâr İ?yâ Turâsi?l-Arab?? ??????????
İbn Sa?d? Mu?ammed b? İbn Sa?d? Kitâbu??-?aba?ât??l-keb?r? thk? Ali Mu?mmed ?Umer? ?? Cilt? Kahire? Mektebetu?l-?anc?? ??????????
?âd? ?İyâ?? İyâ? b? M?sâ b? ?İyâ? Eb??l-Fa?l? İkmâlu?l-mu?lim bi fevâ?idi Muslim? thk? Ya?yâ İsmâ??l? ? Cilt? el-Mansura? Dâru?l-Vefâ? ??????????
Kur?ân-? Ker?m Meâli? çev? Halil Altunta? -Muzaffer Şahin? Ankara? Diyanet İ?leri Ba?kanl?ğ? Yay?nlar?? ?? Bas?m? ?????
?ur?ub?? Eb??l-?Abbâs A?med b? ?Umer b? İbrâh?m el-?ur?ub?? el-Mufhim limâ ?e?kele min tel???i kitâb? Muslim? thk? Ahmed Mu?ammed es-Seyyid? ? Cilt? Beyrut? Dâru İbn Kes?r? 1417/1996.
Ma?mer b? Râ?id? Ma?mer b? Eb? ?Amr Râ?id el-Ezd?? el-Câmi?? thk? ?ab?bu?r-Ra?mân el-A??am?? Pakistan: el-Meclisu?l-İlm?? ??????????
Muslim? Eb??l-?asen Muslim b? el-?accâc el-?u?eyr? en-N?sâb?r?? el-Musnedu??-?a???u?lmu ?ta?ar bi na?li?l-?adl ?ani?l-?adl ilâ Ras?lillâh? Beyrut? Dâru?l-Ceyl, 1334.
N?ldeke? Theodor? Geschichte des Qorāns? n?r? Friedrich Schwally? Leibzig? Dieterich?sche Verlagsbuchhandlung, 2/1909.
Nevev?? Eb? Zekeriyya Mu?yidd?n en-Nevev?? el-Minhâc ?er?u ?a??? Muslim el-?accâc. 18 Cilt. Beyrut? Dâru İhyâ?i Turâsi?l-Arab?? ??????????
Re?id R?za? Muhammed Re?id R?za? Tefs?ru?l-?ur?âni?l-?ak?m ?Tefs?ru?l-Menâr?? 12 Cilt. b.y.: el-Hey?etu?l-M?sr?yyetu?l-Âmmetu li?l-Kitâb? ?????
R?yân?? Eb? Bekr Mu?ammed b? Hâr?n er-R?yân?? Musned? thk? Eymen Ali Eb? Yemân?? ? Cilt? Kahire? Muessesetu ?ur?uba? ??????????
Suy???? Eb? Fa?l Celâledd?n Abdurrâ?mân b? Eb? Bekr es-Suy???? el-İt?ân f? ?ul?mi?l-?ur?ân. thk? Merkezi?-Dirâsâti?l-?ur?âniyye? Suudi Arabisten? Vizâratu??-Şu??ni?l-İslâmiyye ve?l-Ev?âf ve?d-De?ve ve?l-İr?âd? ts?
Schaeffer, Nora Cate ve Presser, Stanley. The Science of Asking Questions. Annual Review of Sociology. 29 (2003), 65-88.
Tuncel, Muhammed Baki. Gereksiz Soru Sormay? Yasaklayan Rivayetlerin Değerlendirilmesi . İstanbul? Marmara Üniversitesi? Sosyal Bilimler Enstit?s?? Y?sek Lisans Tezi? ?????
?aberân?? S?leyman b? A?med b? Eyy?b Eb??l-?âsim e?-?aberân?? el-Mu?cemu?l-Keb?r. thk. ?amd? b? Abdulmec?d? 25 Cilt? Kahire? Mektebetu İbn Teymimme? 1994.
?aberân?? Eb??l-?âs?m S?leymân b? A?med b? Eyy?p ?âsim e?-?aberân?? el-Mu?cem el-?evsa?. thk? ?âr?? b? ?Ivâ?illâh b? Mu?ammed? ?? Cilt? Kahire? Dâru?l-?arameyn? ts? ?
?aber?? Mu?ammed b? Cer?r b? Yez?d b? Kes?r e?-?aber?? Câmi?u?l-beyân ?an te?v?l ?âyi?l-?ur?ân. thk? Abdullâh b? Abdulmu?sin et-T?rk?? ?? Cilt? Kahire? Dâru?l-Hicr, 1422/2001.
Tatl?? Bekir? Hadis Tekniği Aç?s?ndan Cibril Hadisi ve İslam D???ncesine Yans?malar?. Ankara: Ankara Üniversitesi? Sosyal Bilimler Üniversitesi? Doktora Tezi? ?????
?ayâlis?? S?leymân b? Dâv?? e?-?ayâl?s?? Musned Ab? Dâv?d e?-?ayâl?s?? thk? Mu?ammed b? Ab? dulmu?sin et-T?rk?? ? Cilt? El-Gize? Dâr Hicr? ??????????
?a?âv?? Eb? Ca?fer A?med b? Mu?ammed b? Selâme b? Abdullmelik e?-?a?âv?? Şer?u mu?ki?lil ?âsâr? thk? Şuayb el-Arnav??? ?? Cilt? Beyrut? Muessesetu?r-risâle? ??????????
Uraler, Aynur Uraler. Hz? Peygamber?e Yahudi ve Hristiyanlar?n Y?nelttikleri Sorular ? İstan? bul? Marmara İlahiyat Fak?ltesi Vakf?? ?????
Vâ?id?? Eb??l-?asan Al? b? ?asen el-Vâ?id?? Esbâbu nuz?li?l-?ur?ân? thk? Kemâl Mesy?n? Zegl?l? Beyrut? Dâru?l-kutubi?l-?ilmiyye? ??????????
Walbridge, John. The Islamic Art of Asking Questions: 'Ilm al-Ikhtilāf and the Institutionalization of Disagreement. Islamabad: Islamic Studies, (Spring 2002).