“Her Değişmenin Bir Nedeni Vardır” Sentetik A Priori Önermesi Doğrultusunda Kant, Hume ve Gazali’de Nedensellik İlkesi

Nedensellik konusu, felsefe tarihinde çok önemli tartışmaları beraberinde getirmiştir. Bu makalede üç büyük filozof ve düşünür olan Hume, Kant ve Gazali’nin nedensellik hakkındaki düşünceleri mukayeseli olarak incelenmeye çalışılacaktır. Bu meseleyi ilk kez sistematik ve eleştirel bir biçimde ele alan ünlü İngiliz emprist filozof David Hume olmuştur. Neden ve sonuç arasındaki ilişkiyi sorgulayan bu üç düşünüre göre nedensellikle ilgili bilgilerimiz çoğunlukla nesnelerin sürekli birlikteliğinin zihnimizde oluşturdu- ğu alışkanlık sonucu oluşan inançla alakalıdır. Özellikle Hume, bu konuya getirmiş olduğu açıklamalarıyla şüpheci bir filozof olarak nitelendirilmiştir. Felsefenin en önemli sorunlarından biri olan nedensellik konusunun niçin çok farklı bir şekilde anlaşıldığının sebeplerini bu üç düşünüre göre ortaya koymak, çalışmanın amacını oluşturacaktır.

“There Is A Reason For Every Changing” in The Context of Synthetic A Priori Proposition, The Principle of Causality in Kant And Hume, Ghazali

The problem of causality has given rise to the discussions of philosophically utmost importance in the history of philosophy. This article examines three great philosopher, Gazali, Hume and Kant, as compared with each other. David Hume for the first time exemined systematically and critically the problem of causality. Our knowledge of causality according to the these three thinkers who question the relationship between cause-and-effect, the results of habits formed mostly as a result of the continuous cooperation of the objects is related beliefs formed in our minds. Especially Hume, with explanations that have brought this issue was described as a skeptical philosopher. The article aims at clarifying why the most fundamental problem of philosophy, the issue of causality, was differently treated and interpreted by such thinkers as Gazali, Hume and Kant

___

Akarsu, Akarsu. Çağdaş Felsefe, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1994.

Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitabevi, 6. Baskı, İstanbul, 1994.

Akarsu, Bedia. Immanuel Kant’ın Ahlak Felsefesi İnkılâp Kitabevi, 4. Baskı, İstanbul, 1999.

Aydın, Mehmet. Âlemden Allah’a, Ufuk Kitapları, İstanbul, 2000.

Bolay, Süleyman Hayri. Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara 1996.