Türkçede yönelme durumu kaydırımı ve çift-geçişli yapılarda dolaysız nesne

Yönelme durumu kaydırımı, dolaysız nesnenin dolaylı nesnenin yerini almasına, çift-geçişli yapılar ise eylemle birlikte iki nesnenin kullanılmasına gönderimde bulunmaktadır. Bu yapılarda hangi nesnenin dolaylı nesne olduğu farklı dilbilgisel yapılarda gözlemlenerek söz konusu nesnelerin aldığı durum eklerindeki düzenlilik örüntüsü ortaya konabilir. Böylece, hangi nesnenin dolaylı hangisinin dolaysız olduğuna ilişkin kurallar belirlenebilir. Bu çalışma, Türkçedeki çift-nesneli yapılarda dolaysız nesnenin nasıl belirlendiğini dilbilgisi ve dilbilim yazılarından elde edilmiş bulgulara gönderme yaparak Türkçe için uygun olduğu önvarsayılan Rude’un (1997) bu konuya ilişkin araştırma yöntemi çerçevesinde doğal konuşma ortamından alınan somut örneklerle test etmeyi, bu yolla Türkçede çift-geçişli, ettirgen ve adlaştırılmış tümleçli karmaşık yapılardaki dolaysız nesnenin büyük çoğunlukta ‘-(y)I’ belirtme durum ekini almasıyla ya da boş belirtme durumuyla belirtildiği saptamalarını denetlemeyi amaçlamaktadır.

Dative shifting and direct object in ditransitive constructions in Turkish

Dative Shifting means the replacement of the indirect object by the direct object, and double object constructions refer to the usage of the two objects with the verb. In such constructions whether the object is the direct or the indirect one can be determined by observing the case marking they take in different grammatical constructions, and the regular patterning in relation to the case of the either objects can be defined. Thus, rules pertaining to the direct and indirect object can be established. The purpose of this study is to test the validity of Rude’s (1997) approach on the dative shifting and ditransitive constructions which is assumed to work for Turkish grammar using the database from the natural interactional context. By this way, it is also aimed to confirm the previous studies on the ditransitive constructions conducted on the Turkish object which have revealed that the Turkish indirect object mostly marked with either ‘-(y)I’ dative case marker or no case marking at all.

PDF

___

Aksan, Y. (1998). Söylem ilkelerinin oluşumunda Türkçe sözdiziminin yönelimleri. XII. Dilbilim Kurultayı Bildirileri, s. 73-78. Ankara: Şafak Matbaası.
Crystal, D. (1997). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell Publishers.
Dede, M. (1986). Definiteness and Referentiality in Turkish Verbal Sentences. (içinde) D. Slobin & K. Zimmer (yay. haz.). Studies in Turkish Linguistics. Amsterdam: Benjamins, 147- 164.
Erkü, F. (1982). Topic, comment and word order in Turkish. Minnesota Papers in Linguistics and Philosophy of Language 8, s. 30-38.
Erguvanlı, E. E. (1984). The Function of Word Order in Turkish Grammar. California: University of California Press.
Göksel, A. ve Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. London ve New York: Routledge.
Kornfilt, J. (1997). Turkish. London: Routledge.
Özsoy, A. S. (1999). Türkçe Turkish. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Palmer, F. R. (1994). Grammatical Roles and Relations. Cambridge: Cambridge University Press.
Rude, N. (1997). ‘Dative Shifting and Double Objects in Sahaptin.’ (içinde) Givon, T. (yay. haz.) Grammatical Relations: A Functionalist Perspective, 323-349. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Vardar, B. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC.