SEYYİD MEHMED EFENDİ (HÂKİM)’NİN ŞEVKET-İ BUHÂRÎ DÎVÂNI ŞERHİ
Öz
XVIII.
yüzyıl dîvân şairi ve vak’ânüvisi Seyyid Mehmed Efendi (Hâkim), Sebk-i Hindî
şiirinin önemli temsilcilerinden Şevket-i Buhârî’nin Dîvân’ını şerh etmiştir. Şârih’in divan şairi olması Sebk-i Hindî
gibi anlaşılması zor bir şiire, şair gözünden bakabilmeyi sağlamıştır. Hâkim’in
vak’ânüvîs yönü de, verdiği bilgilerin güvenilirliğini artırmıştır. Edinilen
bilgilere göre, Şevket-i Buhârî Dîvânı’nı Hâkim’in dışında Edîb, Nüzhet, Vâsıf
el-Ledûnî ve Mehmed Murâd Nakşibendî de şerh etmiştir. Bu zamana kadar ise yalnızca
Mehmed Murâd Nakşibendî’nin şerhi incelenmiştir.
Hâkim’in Şerh-i
Dîvân-ı Şevket’i (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin) başlığını
taşıyan çalışmamızda, eser ulaşılabilen altı nüsha ile karşılaştırılarak çeviri
yazıya aktarılmış ve çeşitli yönlerden eserin incelenmesine gayret edilmiştir. Şerhin
karşılaştırmalı metninin oluşturulması, Şevket-i Buhârî Dîvânı’nın da Latin
harflerine çevrilmesini sağlamıştır.
Bu
yazıda ise, Hâkim’in Şerh-i Dîvân-ı
Şevket adlı eseri hakkında bilgi verilmesi ve şerhin incelenmesi sonucunda
ortaya çıkan neticelerin, ilgili araştırmacıların istifadesine sunulması
amaçlanmaktadır.
___
- Afifî, Rahîm (1376/1998), Ferhengnâme-i Şi‘rî, (III Cilt), Tahran: İntişârât-ı Surûş.
- Arslan, M. (2003). Mehmed Cemâleddin, Osmanlı Tarih ve Müverrihleri-Âyîne-i Zurefâ-. İstanbul: Kitabevi.
- Başçetin, M. Y. (2014). Şerh-i Kasâ'id-i Mevlânâ Şevket ve Sistematik Şerh Sözlüğü. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara.
- Bursalı Mehemmed Tâhir. (h. 1333). Osmanlı Mü'ellifleri II, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
- Canpolat Taşçı, H. (2014). Türkçe edebî şerhlerde amaç ve yöntemler. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı'da te'lif, tercüme ve şerh, 73-97, İstanbul: Klasik.
- Ceylan, Ö. (2000). Tasavvufî Şiir Şerhleri. İstanbul:Kitabevi.
- Çakırcı, M. (2006). Hakim Mehmet Efendi Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Sivas.
- Erdem, S. (1994). Râmiz ve Adâb-ı Zurafâ'sı İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
- Erdoğan, İ. (2003). Seyyid Hakîm Muhammed'in kâmil tabiat (Et-tıbâu't-tâmm) ile ilgili bir risalesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 251-265.
- Erdoğan, M. (2007). Hâkim Mehmed Efendi'nin manzum hilyesi, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, 317-358.
- Erdoğan, M. (2009). Türünün farklı bir örneği: Hâkim Mehmed Efendi'nin müstezâd Nazım şekliyle yazdığı mi'râciyesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 40, 75-117.
- Güngör, T. (2014). Vak'anüvîs Hâkim Efendi Tarihi (Metin-Tahlîl). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
- İlgürel, M. (1997). Hâkim Mehmed Efendi. İslâm Ansiklopedisi, 15, 189-190. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
- Karga Göllü, B. (2018). Hâkim’in Şerh-i Dîvân-ı Şevket’i (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, Adana.
- Kızılabdullah, Ş. (2004). Hâkim Seyyid Mehmed Efendi Hayatı, Eserleri ve Manzum Şerh-i Esmâ-i Hüsnâ'sı. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları (Türk İslam Edebiyatı) Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi, Ankara.
- Köksal, M. F. (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit.
- Levend, A. S. (1984). Türk Edebiyatı Tarihi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Mehmet Nâil Tuman. (2001). Tuhfe-i Nâilî, Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro.
- Mehmed Süreyya. (1971). Sicill-i Osmânî II, İstanbul: Greg International Publishers.
- Milani, A. (1960-61). Şevket-i Buhari ve Onun Üslubunun Türk Edebiyatına Tesiri. İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
- Milâni, A. (1961). Şevket-i Buharî Hayatı ve Divan'ından Seçmeler. İstanbul: Küçükaydın Matbaası.
- Mirzâ Muhammed Tâhir Nasr Âbâdî-i İsfahânî. (1317). Tezkire-i Nasr Âbâdî. Tahran.
- Ograş, R. (Ed.). (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-endûz'u İnceleme Tenkitli Metin-Dizin. Burdur: Emirdağ Ofset.
- Özaydın, A. (2009). Seyfü'ddevle el-Hamdânî, İslam Ansiklopedisi, C.37, 35-36.
- Poyraz, Y. (2008). Seyyid Mehmed Efendi (Hâkim) Yaşamı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı Üzerine Bir Araştırma (İnceleme-Metin). Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun.
- Şafak, T. (1386). Tashîh-i İntikâdî-i Dîvân-ı Şevket-i Buhârî, Dânişgâh-ı Tahran, Dânişgede-i Edebiyyât u 'Ulûm-ı İnsânî, Pâyân-nâme-i Doktora, Tahran. Şemîsâ, S. (1382). Dîvân-ı Şevket-i Buhârî. Tahran.
- Şemsettin Sâmi. (1996). Kâmûsu'l-A'lâm III, Ankara: Kaşgar Neşriyat.
- Şemsettin Sâmi. (1996). Kâmûsu'l-A'lâm IV. Ankara: Kaşgar Neşriyat.
- Şeyh Muhammed 'Alî Hazîn. (1334). Tezkire-i Hazîn. İsfahân: Ez-intişârât-ı kitâbfürûşî.
- Tulum, M. (2009). Osmanlı Türkçesine Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi IV. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Yazar, S. (2014). Osmanlı dönemi şiir tercümesinde karşılaşılan biçimsel (nazım biçimi, aruz ve kafiye) zorluklar. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin hâlleri: Osmanlı'da te'lif, tercüme ve şerh, 248-293. İstanbul: Klasik.
- http://www.yazmalar.gov.Tr/basit–arama/sayfa/19?q=%C5%9Eevket. Erişim Tarihi ve Saati: 04.04.2018/12:47.