Orta ve Geç Tunç Çağlarında Çukurova ve Batı Anadolu'ya Genel Bir Bakış

Bu çalışmada, Çukurova Bölgesi ve Anadolu’nun batı kesiminde yer alan M.Ö.II. binde yerleşmelere sahne olmuş belli başlı merkezlerde açığa çıkartılan arkeolojik verilerin olası ilişkileri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çukurova Bölgesi Orta Tunç Çağı’ndan itibaren daha çok Suriye-Filistin’e yönelik bir kültürün etkisindedir. Bölgede gelişen Hurri etkisi sonucu Kizzuwatna Devleti kurulmuş ve bölge daha çok Hitit Devletiyle ilişki içinde bulunmuştur. Bu dönemlerde Ege Bölgesi’nin ilişki yönü ise, adalar ve Kıta Yunanistanı’na doğrudur. Bilindiği gibi, Ege Bölgesi’nde M.Ö.II. binin son çeyreğinde Miken Kolonilerinin yoğun bir etkisi söz konusudur. Ancak, farklı kültürel etkilerin içinde olan bu iki bölgenin, bu çağda yoğun ilişkileri kesintiye uğramıştır. Bu çalışma kapsamında incelenen iki bölgenin başlıca merkezleri arasında ele geçen buluntular ışığında yapılan değerlendirmeler de bunu ortaya koymaktadır.

A Common View to Çukurova and Western Anatolia in Middle and Late Bronze Ages

In this article the principal centers in both regions from the II. Millennium BC are studied. The Çukurova Region was mostly under the influence of the Syrio-Palastine Cultural Region in the Middle Bronze Age. Rich Hurrian Cultural owing to the superiority of the influence in this region, the Kizzuwatna State was established; on the other hand the region had later close relationships with the Hittite State. The contact with the Aegean comprises also the islands and the mainland Greece. There is a deep influence of the Mycenaean colonies in this region in the last quarter of the II. Millennium BC. The dense relationship between these two regions, which were under different cultural influences was interrupted in this period. The evaluations made in the light of the finds from the principal centers of both regions prove this result concluded in this article.

PDF

___

Arslan, N.1998: Kilikya Bölgesi Demir Çağı Seramiği, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Hazırlanmış, Basılmamış Doktora Tezi, Konya.
Arslan, N.2001: “Kilikia Bölgesinde Grek Kolonizasyonu”, Olba IV, 1-17.
Bazin, M.1991: “Le pays des Taşeli (Cilicie Trachée): les apports de la géographie actuelle a la compréhension de l’occupation antique”, ANAN I, 243-252.
Beckman, G.1996: Hittite Diplomatic Texts, Atlanta.
Bittel, K.1940: “Der Depotfund von Soloi-Pompeiopolis”, ZA(NF) 12, 183-205.
Blegen, C.W.-Caskey, J.L. vd. 1953: Troy. The Sixth Settlements, Princeton. Bryce, T.1998: The Kingdom of the Hittites, Oxford.
Bryce, T.2003: The Luwians, (Ed:H.C.Melchert), HdO 68, Leiden.
Bryce, T.R.1974: “Some Geographical and Political Aspects of Mursilis Arzawa Campaign”, AS XXIV, 103-116.
Çapar, Ö.1981-1982: “Ahhiyawa Sorunu”, Tarih Araştırmaları Dergisi 14, 387-413. Darkot, B.-Tuncel, M.1988: Ege Bölgesi Coğrafyası, İstanbul.
del Monte, G.F.-Tischler, F.1978: Die Orts-und Gewaessernamen der Hethiticshe Texte, RGTC VI, Wiesbaden.
Dupre, S.1983: Porsuk I: La Ceramique de L’age du Bronze et de L’age du Fer, Paris.
Erinç, S.1955: Orta Ege Bölgesinin Jeomorfolojisi, Ankara.
Erkanal, A.1990: “Panaztepe Kazısının Tarihsel Açıdan Değerlendirilmesi”, X.TTKong. I, 139-146.
Erkanal, A.1998: “1996 Yılı Panaztepe Kazıları Sonuçları”, XIX KST I, 455-466.
Erkanal, H.-Günel, S.1997: “1995 Liman Tepe Kazıları”, XVIII. KST I, 231-259.
Erkanal, H.-Karaturgut, E.2004: “2002 Yılı Çeşme-Bağlararası Kazıları, 25.KST 2, 153-164.
Erzen, A.1940: Kilikien bis zum Ende der Perserherrschaft, Leipzig.
Forlanini, M.1998: “The Geography of Hittite Anatolia in the Light of the Recent Epigraphical Discoveries”, III. Hititoloji Kongresi Bildirileri, (Çorum 16-22 Eylül 1996), Ankara, 217-222.
French, D.H.1965: “Prehistoric Sites in the Göksu Valley”, AS XV, 177-201.
French, E.1975: “A Reassessment of the Mycenaean Pottery at Tarsus”, AS XXV, 53- 77.
Garstang, J.1941: “Arzawa ve Lugga Memleketlerine Ait Bir Harita”, Belleten V/17,17-34.
Garstang, J.1942: “A.Goetze, Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geograpyh”, JNES 1, 233-238.
Garstang, J.1943: “Hittite Military Roads in Asia Minor. A Study in Imperial Strategy with a Map (Plate XVIII)”, AJA XLVII, 35-62.
Garstang, J.1953: Prehistoric Mersin, Yümük Tepe in Southern Turkey, Oxford.
Gates, C.2001: “Research in Late Bronze Age and Iron Age Cilicia: Whence and Whither ?”, Kilikia: Mekanlar ve Yerel Güçler (M.Ö.2.Binyıl-M.S.4.y.y.), Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Bildirileri, Varia Anatolica XIII, (Eds: E. Jean-A.M. Dinçol vd.), Paris, 265-268.
Gates, M.H.1999: “ Kinet Höyük in Eastern Cilicia: A Case Study for Acculturation in Ancient Harbours”, OLBA II/II, I.Uluslararası Kilikia Arkeolojisi Sempozyumu Bildirileri, 303-312.
Gates, M.H.2000: “Kinet Höyük (Hatay, Turkey) and MB Levantine Chronology”, Akkadica 119-120, 77-101.
Gates, M.H.2001: “Potmarks at Kinet Höyük and the Hittite Ceramic Industry”, Kilikia: Mekanlar ve Yerel Güçler (M.Ö.2.Binyıl-M.S.4.y.y.), Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Bildirileri, Varia Anatolica XIII, (Eds: E. Jean-A.M. Dinçol vd.), Paris,137-157.
Georgacas, D.J.1971: The Names for the Asia Minor Peninsula and a Register of Surviving Anatolian Pre-Turkish Placenames, Beiträge zur Namensforschung. Neue Folge, Verbindung mit Ernst Dickenmann und Alexandra Jürgen Untermann, (Ed:R. Schützeichel), Heidelberg.
Girginer, K.S.2000: “Tepebağ Höyük (URUAdaniya) Kizzuwatna Ülkesinin Başkenti Miydi?”, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı, (Eds:S. Koz-E. Artun), İstanbul, 70-85.
Girginer, K.S.2004: “2002 Yılı Adana İli ve Çevresi Yüzey Araştırmaları (Tufanbeyli)ve Kizzuwatna Araştırmaları I”, 21.AST 1, 311-324.
Girginer, K.S.2005: “Kizzuwatna Araştırmaları Projesi: 2002 Yılı Adana ve Çevresi Arkeolojik Yüzey Araştırmaları ve Kummanni- Comana İlişkileri”, Acts of the Vth International Congress of Hittitology, Çorum Eylül 02-08 2002, Ankara, 377-404.
Girginer, K.S.-Girginer, Ö.O. vd. 2006: “2004 Yılı Adana ve Kayseri Yüzey Araştırmaları (Sarız ve Kozan)”, 23.AST 2, 293-308.
Gjerstad, E.1934: “Cilician Studies”, RA 6/III, 155-203.
Goetze, A.1928: Madduwattas, (MVAeG XXXVIII), Leipzig.
Goetze, A.1937: “Remarks on the Epigraphic Material Found at Tarsus in (1936)”, AJA XLI/2, 287-288.
Goetze, A.1940: Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography, New Haven.
Goetze, A.1957: Kulturgeschichte Kleinasiens, Handbuch der Altertumswissenschaft III/2, München.Goetze, A.1962: “Cilicians”, JCS 16, 48-58.
Goldman, H.1956: Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, from the Neolithic through the Bronze Age, Vol.II, Princeton.
Göney, S.1976: Adana Ovaları I, İstanbul.
Greaves, A.M.2003: Miletos, Bir Tarih, (çev:H.Ç. Öztürk), İstanbul.
Gurney, O.R.2001: Hititler, (Çev:P.Arpaçay), Ankara.
Günel, S.1999a: Panaztepe II: M.Ö.2.Bine Tarihlendirilen Panaztepe Seramiğinin Batı Anadolu ve Ege Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi, Ankara.
Günel, S.1999b: “Vorbericht über die mittel-und spaetbrozezeitliche Keramik von Liman Tepe”, Ist.Mitt. 49, 41-82.
Gürbüz, K.1997: “Seyhan ve Ceyhan Delta’larının Kronolojik Evrimi ve Bunların Kıyı Değişimine Etkileri”, Yerbilimleri 30, 175-189.
Hawkins, J.D.1998: “Tarkasnawa King of Mira ‘Tarkondemos’, Boğazköy Sealing and Karabel”, AS 48, 1-131.
Hrouda, B.1997a: “Vorlaufiger Bericht über die Ausgrabungsergebnisse auf dem Sirkeli Höyük/Südtürkei von 1992-1996”, Ist.Mitt. 47, 91-150.
Hrouda, B.1997b: “Vorlaufiger Bericht über die Ausgrabungergebnisse auf dem Sirkeli Höyük: SüdTürkei von 1992-1995”, KST XVIII I, 291-311.
Hrouda, B.1998: “Survey in der Umgebung von Sirkeli Höyük 1994”, Fs.H.Çambel, Light on Top of the Black Hill, Studies Presented to Halet Çambel, (Eds:G. Arsebük,M.J. Mellink,vd.), İstanbul, 427-433.
Jasink, A.M.1995: Gli stati neo-ittiti. Analisi delle fonti scritte e sintesi storica, Studia Mediterranea 10, Pavia.
Karauğuz, G.2000: Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında M.Ö.II. Binde Orta Anadolu’nun Güney Kesimi, Selçuk Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
Karauğuz, G.2002: Boğazköy ve Ugarit Çivi Yazılı Belgelerine Göre Hitit Devletinin Siyasi Anlaşma Metinleri, Konya.
KBo: Keilschrifttexte aus boghazkoi. Wissenschaftliche Veröffentlichungender Deutschen Orient-Gesellschaft. Leipzig, 1916-
Knudtzon, J.A.1908-1915: Die el-Amarna-Tafeln I, Leipzig.
Korfmann, M.1995: “Troia-Ausgrabungen 1994”, St Tr 5, 1-35.
Kosak, S.1981: “Western Neighbors of the Hittites”, Eretz-Israel XV, 12-16.
Kronasser, H.1966: Etymologie der Hethitischen Sprache, Wiesbaden.
KUB: Keilscrifturkunden aus Boghazköi. Staatlich Muuseen zu Berlin,Vorderasiatische Abteilung,Berlin, 1921-
Laroche, E.1971: Catalogue des Textes Hittites, Paris.
Laroche, E.1972: “Catologue des Textes Hittites, Premier Supplement”, RHA XXX, 94-133.
Latacz, J.2001: “Batı’daki Büyük Komşu. Yunanlar Troia Hakkında Ne Biliyorlardı?”,Düş ve Gerçek Troia, İstanbul, 54-57.
Lebrun, R.2001: “Kummanni et Tarse, deux Centres Ciliciens Majeurs”, Kilikia: Mekanlar ve Yerel Güçler (M.Ö.2.Binyıl-M.S.4.y.y.), Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Bildirileri, Varia Anatolica XIII, (Eds:E. Jean-A.M. Dinçol vd.), Paris, 87-94.
Lemaire, A.1991: “Recherches de topographie historique sur le pays de Qué (IXe-VIIe siècles av. J.-C.)”, ANAN I, 267-275.
Macqueen, J.G.1986: The Hittites and Their Contemporaries in Asia Minor, London.
Magie, D.1950: Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century Christ, I-II,Princeton.
Marín, J.A.B.2001: Die Orts- und Gewässernamen der Texte aus Syrien im 2. Jt. v. Chr., RGTC XII/2, Wiesbaden.
Mellaart, J.1954: “Preliminary Report on Survey of Pre-Classical Remains in Southern Turkey”, AS IX, 175-240.
Mellaart, J.1958: “Second Millennium Pottery from the Konya Plain and Neighbourhood”, Belleten XXII/87, 311-345.
Mellaart, J.1959: “Archaelogical Survey of the Konya Plain”, AS IX, 31-33.
Mellaart, J.1962: “The Late Bronze Age Monuments of Eflatun Pınar and Fasıllar Near Beyşehir”, AS XII, 111-117.
Mellaart, J.1993: “The Present State of ‘Hittite Geography’’, Aspect of Art and Iconography: Anatolia and Its Neighbors. Studies in Honor of N.Özgüç, (Eds:M.J. Mellink-E. Porada vd.), Ankara, 415-422.
Mellaart, J.-Murray, A.1995: Beycesultan: Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects, Vol. III, Part II, Ankara.
Mellink, M.J.1986: “The Early Bronze Age in West Anatolia”, The End of the Early Bronze Age in the Aegean”, (Ed.G.Cadogan), Leiden. 139-152.
Mellink, M.J.1989: “Anatolian and Foreing Relations of Tarsus in the Early Bronze Age”, Anatolia and the Ancient Near East. Studies in Honor of Tahsin Özgüç,(Eds:M.J.Mellink-N.Özgüç vd), Ankara, 319-331.
Mellink, M.J.1992: “Anatolian Chronology”, Chronologies in Old World Archaeology,(Ed.R.W.Ehrich), Chicago-London, 207-220.
Mellink, M.J.1998: Anatolia and the Bridge from East to West in the Early Bronze Age”, Tüba-Ar 1, 1-8.
Meyer, G.1953: “Zwei neue Kizzuwatna-Verträge”, MIO 1, 109-124
Mountjoy, P.A.1986: Mycenaean Decorated Pottery: A Guide to Identification, SMA LXXIII, Gothenburg.Mountjoy, P.A.1999: Regional Mycenaean Decorated Pottery, 2 Cilt, Rahden.
Mountjoy, P.A.2005: “The Mycenaean Pottery from the 1934-1939 Excavations at Tarsus”, Field Seasons 2001-2003 of the Tarsus-Gözlukule Interdisciplinary Research Project, (Ed:A. Özyar), İstanbul, 83-134.
Naumann, R.1998: Eski Anadolu Mimarlığı, (Çev:B. Madra),Ankara.
Neumann, G.1979: “Zum Namen Kilikien”, Fs.P.Meriggi, Pavia, 429-437.
Niemeier, B.-Niemeier, W.-D.1997: “Milet 1994-5, Projekt “Minoisch-Mikenisches bis Protogeometrisches Milet”: Zielsetzung und Grabungen auf dem Stadionhugel und am Athenatempel, AA,189-248.
Olmstead, A.T.1922: “Near East Problems in the Second Pre-Christian Millenium”, JEA VIII, 223-232.
Otten, H.1971: “Das Siegel des hethitische Grosskonigs Tahurwaili”, MDOG 103, 59-66.
Özgen, İ.-Gates, M.H.1993: “Report on the Bilkent University Archaeological Survey in Cilicia and the Northern Hatay : August 1991”, X.AST, 387-394.
Özgüç, N.1955: “Fırakdin Eserleri”, Belleten XIX/75, 295-300.
Özgüç, T.1964: “Yeni Araştırmaların Işığında Eski Anadolu Arkeolojisi”, Anadolu VII,23-42.
Özgüç, T.1978: Maşat Höyük Kazıları ve Çevresindeki Araştırmalar, Ankara.
Özgüç, T.1982: Maşat Höyük II. Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi, Ankara.
Özgünel, C.1996: Mykenische Keramik in Anatolien, Asia Minor Studien 23, Bonn.
Özkan, T.-Erkanal, H.1998: Tahtalı Barajı Kurtarma Kazısı Projesi. İzmir.
Özyar, A.2005: “Field Seasons 2001-2003 of the Tarsus-Gözlukule InterdisciplinaryResearch Project”, Field Seasons 2001-2003 of the Tarsus-Gözlukule Interdisciplinary Research Project, (Ed:A.Özyar), İstanbul, 8-47.
Peschlow-Bindokat. A.2002: “Die Hethiter am Laotmos. Eine hethitischluwische Hieroglypheninschrift am Suratkaya (Beşparmak/Westtürkei”, Antike Welt 33, 211-215.
Postgate, J.N.1996: “Kilise Tepe 1994 A Summary of the Principal Results”, XVII.KST I, 419-431.
Postgate, J.N.1997: “Kilise Tepe 1995 A Summary of the Principal Results”, XVIII.KST I, 441-456.
Salmeri, G.2003: “Processes of Hellenization in Cilicia”, Olba VIII, 265-293.
Salmeri, G.-D’Agata, A.L. vd. 2002: “Cilicia Survey 2000”, 19.AST 2, 39-44.
Seton-Williams, M.V.1954: “Cilician Survey”, AS IV, 121-174.
Sevin, V.-Caneva, I. vd. 2000: “Yumuktepe Kazısı ve Çevre Araştırmaları”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), (Ed:O. Belli), İstanbul, 91-96.
Sherratt, E.S.1994: “Patterns of Contact Between the Aegean and Cyprus in the 13th and in the 14th Centuries BC”, Kypr.Arch. 3, 35-43.
Sherratt, E.S.1998: “Sea People’ and the Economic Structure of the Late Second Millennium in the Eastern Mediterranean”, Mediterranean Peoples in Transition. Thirteenth to Early Tenth Centuries BCE, (Eds:S. Gitin vd.), 292-313.
Sherratt, E.S.-Crouwel, J.H.1987: “Mycenaean Pottery from Cilicia in Oxford”, OJA 6, 325-352.
Starke, F.2001: “Milattan Önce İkinci Bin Yılın Güç Dengesi İçinde Troia. Wilusa Ülkesinin Tarihi”, Düş ve Gerçek Troia, İstanbul, 34-45.
Ünal, A.1974: Hattusili III, Hattusili bis zu seiner Thronbesteigung,Teil 1: Historischer Abriss, Teil 2:Quellen und Indices, THeth 3 ve 4, Heidelberg.
Ünal, A.1991: “Two People on Both Side of the Aegean Sea: Did the Achaeans and the Hittites Know Each Other?”, Essays on Ancient Anatolian and Syrian Studies in the 2nd and 1st Millennium B.C., BMECCJ IV, 16-44.
Ünal, A.1997a: “Zur historischen Geographie von Kizzuwatna und Lage von Sirkelieine Bilanz”, Ist.Mitt. 47, 143-150.
Ünal, A.1997b: “Hurriler; Hurri Tarihi, Kültürü ve Arkeolojisiyle İlgili Yeni Buluntular ve Gelişmeler”, 1996 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları 6, 11-35.
Ünal, A.2000a: “Çukurova'nın Antik Devirlerde Taşıdığı İsimler ile Fiziki ve Tarihi Coğrafyası”, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı, (Eds:S. Koz-E.Artun), İstanbul, 18-41.
Ünal, A.2000b: “Adana'da Kizzuwatna Krallığı, Taş Devrinden Hitit Devleti'nin Yıkılışına Kadar Adana ve Çukurova Tarihi”, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı, (Eds:S. Koz-E. Artun), İstanbul, 43-69.
Ünal, A.2001: “Batı Cephesinde Ne Var Ne Yok? Miken-Anadolu ve Ahhiyawa-Aka İlişkilerinde Son Durum”, Günışığında Anadolu, Fs C.Bayburtluoğlu, İstanbul, 244-256.
Ünal, A.2002: Hititler Devrinde Anadolu I, İstanbul.
Ünal, A.2003: Hititler Devrinde Anadolu II, İstanbul.
Ünal, A.-Girginer, K.S.Baskıda: Kilikya-Çukurova, En Eski Çağlardan Osmanlı Dönemi’ne Kadar Çukurova’nın Tarihi, Tarihi-Coğrafyası ve Arkeolojisi, Kraliçe Puduhepa ve Kent Rehberi Ekleriyle Birlikte.
Voigtlaender, W.1975: “Die mikenische Stadtmauer in Milet einzelne Wehranlagen der spaeten Bronzezeit”, Ist.Mitt. 25, 17-34.
Wiseman, J.D.1953: The Alalakh Tablets, London.
Yağcı, R.2001: “The Importance of Soli in the Archaeology of Cilicia in the Second Millennium”, Kilikia: Mekanlar ve Yerel Güçler (M.Ö.2.Binyıl-M.S.4.y.y.), Uluslararası Yuvarlak Masa Toplantısı Bildirileri, Varia Anatolica XIII, (Eds:E. Jean-A.M. Dinçol vd.), Paris, 159-165.