Kahramanmaraş Kuzeydoğusundaki Engizek Askuşağında (Helete) Karbonatlı Kayaçlar ile İlişkili Pb-Zn Yatağının Jeolojisi ve Jeokimyası
Bu çalışmanın amacı Toros Orojenik kuşağında yer alan Helete (Kahramanmaraş) bölgesindeki karbonatlı kayaçlar ile ilişkili Pb-Zn cevherleşmelerinin jeolojik ve jeokimyasal özelliklerini ortaya koymaktır. Doğu Toros Orojenik kuşağında Engizek Askuşağı (Kahramanmaraş kuzeyi) olarak tanımlanan alan içerisindeki Helete bölgesinde Paleozoyik yaşlı Malatya metamorfitleri ve Eosen yaşlı sedimanter kayaçlar bir arada bulunmaktadır. Gümüşbanı bölgesinde de Paleozoyik yaşlı Malatya metamorfitleri içerisindeki karbonatlı kayaçlar ile ilişkili baritli Pb-Zn cevherleşmeleri bulunmaktadır. Kırık ve çatlaklarda gözlenen epijenetik oluşumlu cevherleşme damar tipi şeklinde ve saçınımlıdır. Damar kalınlıkları 1 cm ile 10 cm arasında değişmektedir. Cevher parajenezi barit, galenit, sfalerit, kalkopirit, florit ve kovellit şeklindedir. Cevher zonundan alınan örneklerin jeokimyasal analizinde Pb maksimum %50,21, Zn maksimum %51,99 ve BaO ise %52,13 değerine ulaşmaktadır. İzotop jeokimyası çalışmasında δ 34 S değerinin 10,92-11,24‰ arasında olduğu belirlenmiştir. Yapılan saha ve laboratuvar çalışmaları sonucunda cevherleşmenin kırık hatları ve Paleozoyik yaşlı karbonatlı kayaçlar ile sınırlı olduğu, cevher oluşturan çözeltideki S’nin de kıtasal kökene işaret ettiği belirlenmiştir.
Geology and Geochemistry of Carbonate Hosted Pb-Zn Deposit on North-east Part of Kahramanmaraş (Helete) in Engizek Belt
The aim of this study is to reveal the geological and geochemical properties of Pb-Zn mineralizationsassociated with carbonate rocks along the Helete (Kahramanmaraş) district in Taurus Orogenic belt. ThePaleozoic Malatya metamorphics and Eocene sedimentary rocks are present in the Helete region withinthe area defined as Engizek Belt (North of Kahramanmaraş) in the Eastern Taurus Orogenic belt. In theGümüşbanı region, there are bariteed Pb-Zn mineralizations in the Paleozoic Malatya metamorphic rocks.Epigenetic mineralization observed in fractures and cracks is vein-type and disseminated. The thicknessof the veins varies between 1 cm and 10 cm. The ore paragenesis contains barite, galena, sphalerite,chalcopyrite, fluorite and covellite. In geochemical analysis of samples taken from ore zone, Pb reachesmaximum 50.21%, Zn maximum 51.99% and BaO 52.13%. In geochemical analysis, the ore zone has amaximum of 50.21% Pb and Zn a maximum of 51.99%. In the isotope geochemistry study, the value ofδ 34 S was determined between 10.92 and 11.24‰. As a result of the field and laboratory studies, it wasdetermined that the mineralization was limited to the fractured lines and Paleozoic aged carbonate rocks,and S in the ore-forming solution pointed out to the continental origin.
___
- Ketin, İ., 1966. Anadolu’nun Tektonik
Birlikleri. MTA Dergisi, 66, 20-34.
- Perinçek, D., 1978. Çelikhan- Sincik- Koçali
(Adıyaman ili) Alanının Jeolojisi ve Petrol
Olanaklarının Araştırılması. Doktora Tezi,
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tatbiki
Jeoloji Kürsüsü, 212.
- Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y., Ketin, İ., 1982.
Remnants of a Pre-late Jurassic Ocean in
Northern Turkey, Fragments of Permian-
Triassic Paleo-Tethys? Reply. Geol. Soc.
America Bull., 93, 932-936.
- Gül, M. A., 2000. Kahramanmaraş Yöresinin
Jeolojisi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Doktora Tezi, 304.
- Yalçın,
C.,
2012.
Çağlayancerit
(Kahramanmaraş)
Batısının
Tektono-
Stratigrafisi
ve
Yapısal
Evrimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 129.
- Yalçın, C., Kop. A., 2018. Tectono-
Stratigraphic Investigation of Western Part of
Çağlayancerit
(Kahramanmaras).
1 st
International
Symposium
on
Graduate
Research in Science Focus on Entrepreneurship
and Innovation (ISGRS 2018), Abstract Book, ,
ISBN: 978-605-07-0667-3, October 4-6, 2018,
İstanbul, Turkey, 146-147.
- Hanilçi, N., Öztürk, H., Kasapçı, C., 2019
Carbonate-Hosted Pb-Zn Deposits of Turkey.
In: Pirajno F., Ünlü T., Dönmez C., Şahin M.
(eds) Mineral Resources of Turkey. Modern
Approaches in Solid Earth Sciences, Springer,
Cham, 16, 497-533.
- Kuşçu, M., 1985. Göktepe (Ermenek-Konya)
Yöresinin Pb-Zn Zuhurları. TJK Bülteni, 28,
35-46.
- Temur, S., 1992. Bolkardağı yöresi Zn-Pb
Yataklarının Jeokimyasal İncelemesi, TJK
Bülteni, 35(2), 101.
- Kuşçu, M., Cengiz, O., 2001. Karbonatlı
kayaçlara bağlı Orta Toroslar Zn-Pb
cevherleşmelerinin
kükürt
izotopları
incelemesi. TJK Bülteni, 44(3), 59-73.
- Yalçın, M. G., Metin, S., Altuncu, S., Çiftçi,
E., 2001. Germanium Contents of Carbonate-
Hosted Pb-Zn Ores Occuring in Aladağ District
(Zamantı-Niğde). Geosound, 40/41, 29-38.
- Yalçın, M. G., Çiftçi, E., Çopuroğlu İ., 2004.
Bolkardağ (Orta Anadolu-Niğde-Ulukışla)
Civarında Bulunan Damar Tipi Pb-Zn
Yataklarının Mineralojik Incelenmesi. JMO 57.
Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 250-251.
- Hanilçi, N., Öztürk, H., 2003. Stable Isotope
and Microthermometric Studies in Carbonate-
hosted Pb-Zn Deposits in Aladağlar, Eastern
Taurus, Turkey. Abstract Books 56 th
Geological Congress of Turkey, Ankara,
112–114.
- Hanilçi, N., 2003. Formation of the Carbonate-
hosted Pb–Zn Deposits in Central and Eastern
Taurus [unpublished Ph. D. thesis]. Natural
Science Institute, Istanbul University, Istanbul,
166.
- Hanilçi, N., Öztürk, H., 2005. Mississippi
Valley Type Zn-Pb Deposits in the Aladağlar-
Zamantı (Eastern Taurus) Region: Ayraklı and Denizovası Zn-Pb deposits, Turkey. İstanbul
Earth Sci Rev. 18(2), 23–43.
- Hanilçi,
N.,
Öztürk,
H.,
2011.
Geochemical/Isotopic Evolution of Pb-Zn
Deposits in the Central and Eastern Taurides,
Turkey. Int Geol Rev, 53(13), 1478–1507.
- Gökce, A., Bozkaya, G., 2003. Karalar
Geology and Fluid Inclusion Characteristics of
the Karalar (Gazipaşa-Antalya) Barite – Galena
Deposits. Geol Bull Turk, 46, 1–16.
- Cengiz, O., Kuşçu, M., 2005. Geological
Properties of Galena-Bearing Barite and Barite
Deposits in the Central Taurides. 41 st Forum on
the Geology of Industrial Minerals, ITU.
- Koptagel, O., Ulusoy, U., Fallick, A.E., 2007.
Sulfur and Lead Isotope Investigations of the
Carbonate-Hosted Pb-Zn Deposits in the
Yahyalı Region, Kayseri, Southern Turkey.
Turkish Journal of Earth Sciences, 16(1),
57-76.
- Kahya, A., Kuscu, E., Cengiz, O., Yildiz, M.,
2014. Geology snd Mineralogy of Carbonate-
Hosted Au-Ag±Pb-Zn Deposits in the Maden
Village (Ulukisla), Nigde, SE Turkey.
International
Multidisciplinary
Scientific
GeoConference:
SGEM:
Surveying
Geology&mining
Ecology
Management,
1, 175.
- Gümüş, L., Kumral, M., Yalçın, C., Kaya, M.,
Ünlüer, T.A., Öztürk, S., Karaman, M., 2018.
Aladağ Birliği (Çayarası-Alanya) İçerisinde
Karbonatlı Kayaçlar ile İlişkili Baritli Zn-Pb
Cevherleşmesinin Jeolojisi ve Jeokimyası.
Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik
Bilimleri Dergisi, Kapadokya Yerbilimleri
Sempozyumu Özel Sayısı, 7(3), 1209-1213.
- Işık, V., 2016. Torosların Jeolojisi; Türkiye
Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi,
Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara.
- Perinçek, D., Kozlu, H., 1984. Stratigraphic
and Structural Relations of the Units in the
Afşin-Elbistan-Doğanşehir Region (Eastern
Taurus). In Tekeli, O., Göncüoğlu, M.C. (Eds),
Geology of Taurus Belt, Ankara-Turkey, 181-
198.
- Yıldırım, M., 1989. K. Maraş Kuzeyindeki
(Engizek-Nurhak Dağları) Tektonik Birliklerin
Jeolojik, Petrografik İncelemesi. İ.Ü. Doktora
Tezi, İstanbul (yayınlanmamış).
- . Yiğitbaş, E., 1989. Engizek Dağı (K.Maraş)
Dolayındaki Tektonik Birliklerin Petrolojik
İncelenmesi. İ.Ü. Doktora Tezi, İstanbul, 347.
- Gedik, İ., 2011. Helete Kuzeyinin Jeoloji
Haritası. META Mühendislik.
- Hoefs, J., 1987. Stable Isotope Geochemistry.
(3 rd ed.). Springer-Verlag, Heidelberg, 241.
- Zhou, J. X., Huang, Z. L., Ye, L., Bao, Z., Liu,
Y., Xia, Y., 2015. Research Progress of the
Mineralization of Carbonate-hosted Pb-Zn
Deposits in the Sichuan-Yunnan-Guizhou
Pb-Zn Metallogenic Province, Southwest
China. Acta Geologica Sinica (English
Edition), 89(1), 307-308.
- Zhou, J. X., Bai, J. H., Huang, Z. L., Zhu, D.,
Yan, Z. F., Lv, Z. C. 2015. Geology, Isotope
Geochemistry and Geochronology of the
Jinshachang Carbonate-hosted Pb–Zn Deposit,
Southwest China. Journal of Asian Earth
Sciences, 98, 272-284.
- Zhou, J. X., Huang, Z. L., Lv, Z. C., Zhu, X.
K., Gao, J. G., Mirnejad, H., 2014. Geology,
Isotope Geochemistry and Ore Genesis of the
Shanshulin Carbonate-hosted Pb–Zn Deposit,
Southwest China. Ore Geology Reviews, 63,
209-225.