"Organlarımla Dirilmek İstiyorum."- Organ Ba- ğışının Dini-Toplumsal Arkaplanı

Organ bağışında sosyo-kültürel yaklaşımlar, dini kaygılar, bilgi ve bilinç düzeyinin etkisine işaret edilirken, Türkiye'de organ bağışının çok düşük oran- larda kalması, bu konuda çalışma yapmanın önemini göstermektedir. Adana örneğinden hareketle Türkiye'de organ bağışına yönelik görüşler ile organ bağışının dini-toplumsal arkaplanını açıklama ve anlama süreci arasındaki ilişkiyi analiz etmeyi amaçlayan bu çalışma, organ bağışı yapılmamasının arkaplanında dini-toplumsal bir zihniyet yapısının olduğunu iddia etmektedir. Organ bağışının dini-toplumsal bağlamında organ bağışı karar verme sürecini etkileyebilecek iç içe geçmiş pek çok faktörün etkisi vardır. Hiçbir dini gelenek resmi olarak organ bağışı ve naklini yasaklamıyor olsa da, aynı dini grupların mensupları, dini anlayışlarına göre, organ bağışı ve naklinin lehinde ya da aleyhinde bir tavır benimsemektedir. Organ bağışı konu olduğunda dini kaygı- lar, önemli etkenlerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye'de organ bağışı oranları diğer Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında çok yetersiz kalmak- tadır. Bu araştırmada, ülkemizde organ bağışı konusunda yaşanan yetersiz durum analiz edilmeye çalışılmış ve organ bağış oranlarının düşük olma ne- denleri ortaya çıkarılarak konuyla ilgili çözüm önerileri üretilmeye çalışılmıştır. Organ bağışının toplumsal arkaplanından hareket edilerek, organ bağışına engel olan faktörler, dokuz boyutta kavramsallaştırılmıştır. Toplumsal ve kültü- rel boyutlarıyla birlikte organ bağışı, çok boyutlu ve karmaşık yönlere sahiptir. Organ bağışını yaygınlaştırmak için bu faktörlere dönük çalışma gerçekleştir- mek gerekir.

PDF

___

Abadie A, Gay S. (2006). The Impact of presumed consent legislation on cadaveric organ donation: a cross-country study. J. Health Econ, 25: 599- 620.

Acar, H. İbrahim (2007). Organ bağışının dinimizdeki yeri. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 27, 17-30.

Adıvar, A. Adnan (2000). Tarih Boyunca İlim ve Din. İstanbul, Remzi Kitabevi.

Al-Faqih, SR (1991) The Influence of Islamic views on public attitudes towards kidney transplant donation in a Saudi arabian community. Public Health. 105(2): 161-165.

Alkhawari FS, Stimson GV, Warrens AN. (2005). "Attitudes toward transplantation in U.K. Muslim Indo-Asians in West London." Am J Transplant. 5(6): 1326-1331.

Aslam M, Hameed W. (2008). UK Muslim graduates need more information about organ donation and translant, Transplant International, 21: 92-93.

Aykas, A.; A. Uslu; S.M. Doğan (2015). "Intellectuality and attitudes of clergy about organ donation in Turkey: Metasynthesis of observational studies". Transplantation Proceedings, 47, 1066-1069.

Barsoum RS. (2002). Overview: End-stage renal disease in the developing world. Artif Organs, 26: 737-746.

Başal, Bilgen (2015). "The reasons of low organ donation rates and remedy suggestions: a field survey". International Journal of Social Science, 33: 207-221.

Baykan Z, Naçar M, Yamanel R, Uzun AÖ, Daglıtuncezdi S, Davran H ve ark. (2009). Tıp fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin organ-doku nakli konusundaki bilgi, tutum ve davranışları. Ulusal Cerrahi Dergisi, 25(4):137- 141.

Berger P. L., Luckmann T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası. (Çev. Vefa Saygın Öğütle). İstanbul: Paradigma Yayınları.

Bölükbas N, Eyüpoglu A, Kurt P. (2004). Organ bağışı hakkında üniversite öğrencilerinin düşünceleri. OMÜ Tıp Dergisi; 21(2): 73-77.

Can, Fatma (2016). "Organ bağışına onay veren ve vermeyen ailelerin bazı sosyal psikolojik değişkenler yönünden karşılaştırılması". Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi.

Cantarovich F. (2005a). Public opinion and organ donation suggestions for overcoming barriers. Ann Transplant;10: 22-25.

Cantarovich F. (2005b). Influence of socioeconomic and ethical factors on people's behaviour regarding the use of cadaveric organs. Transplantation Proceedings, 37(2), 539-542.

Çolak, M.; K. Ersoy; M. Haberal; D. Gürdamar; Ö. Gerçek (2008). "A household study to determine attitudes and beliefs related to organ transplan- tation and donation: a pilot study in Yapracık village, Ankara, Turkey". Transplantation Proceedings, 40: 29-33.

Einollahi B. (2008). Cadaveric kidney transplantation in Iran: behind the middle eastern countries?. Iran J. Kidney Dis; 2(2): 55-56.

El-Shahat, Y.I.M. (1999). "Islamic viewpoint of organ transplantation", Transplantation Proceedings, 31: 3271-3274.

Giddens A. (2010). Modernite ve bireysel kimlik. (Çev. Ümit Tatlıcan). İstanbul: Say Yayınları.

Golmakani MM, Niknam MH, Hedayat KM (2005). Transplantation ethics from the Islamic point of view. Med Sci Monit, 11: 105-109.

Good, B. J. (2003). "Kültür ve psikoterapi: kültürlerarası araştırmaların psikoterapi uygulamaları açısından önemi", Kültür ve Ruh Sağlığı: Küreselleşme Koşullarında Kültürel Psikiyatri. (Ed. Kemal Sayar), İstanbul: Metis Yayınları, 33-55.

Göz Fügen, Şalk Gürelli, Ş. (2007). Yoğun bakım hemşirelerinin organ bağışı ile ilgili düşünceleri. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi; 2(5): 77-88.

Güden, Emel; Fevziye Çetinkaya; Melis Naçar (2013). "Attitudes and behaviors regarding organ donation: a study on officials of religion in Turkey". J. Relig. Health, 52: 439-449.

Haviland, W. vd. (2011). Cultural anthropology the human challenge. United States: Wadsworth Cengage Learning. http://www.gergermuftulugu.gov.tr/?Syf=26&Syz=182843 (Erişim tarihi: 20.12.2016)

http://www.haberturk.com/saglik/haber/822210-turkler-canlidan-cok-olusunesahip-cikiyor (Erişim tarihi: 13.10.2016).

http://www.trthaber.com/haber/dunya/fransada-otomatik-organ-bagisiuygulamasi-291730.html (Erişim tarihi: 3/1/2017). https://www.tonv.org.tr/tr/hakkimizda/ (Erişim tarihi: 15.12.2016)

Ikels, C. (1997) Kidney failure and transplantation in China. SocSciMed., 44 (9): 1271-83. İnce, Orhan (2007). "Organ nakli". Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 33, 373- 375.

Kavurmacı, Mehtap; Neziha Karabulut; Ayşegül Koç (2014). Üniversite öğrencilerinin organ bağışı hakkındaki bilgi ve görüşleri". Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi,11(2): 15-21.

Keçecioğlu, N.; M. Tuncer; L. Yücetin; M. Akaydın; G. Yakupoğlu (2000). "Attitudes of religious people in Turkey regarding organ donation and transplantation". Transplantation Proceedings, 32: 629-630.

Keng Thye, Woo (1992). "Social and cultural aspects of organ donation in Asia". Ann. Acad. Med. Singapore. 121(3): 421-427.

Koç, M. Şah (2010). "Organ nakli ve kan bağışı" Cuma hutbesi. Şanlıurfa İl Müftülüğü, 25/06/2010. www.sanliurfamuftulugu.gov.tr, (Erişim Tarihi: 16.09.2015)

Korkmaz, Arif (2012). "Tıp ve din", Din Sosyolojisi El Kitabı içinde, Ankara: Grafiker Yayınları, 307-366.

Lam WA, McCullough LB. (2000). Influence of religious and spiritual values on the willingness of chinese-americans to donate organs for transplantation. Clin Transplant, 14: 449-456.

Macit, Mustafa; Öztaş, Fatih (2016) "'Kalbinize bir sorun hayat vermek ister mi?' Kadavradan organ nakli ile ilgili tutumlar, tıp ve toplum (internet gazete haberleri üzerinden bir inceleme)". İlahiyat Tetkikleri Dergisi, S. 45, 27-44.

Masri MA, Haberal MA, Shaheen FA. (2004). Middle east society for organ transplantation (mesot) transplant registry. Exp. Clin. Transplant; 2: 217-20.

Messina, E. (2015). "Beyond the officially sacred, donor and believer: religion and organ transplantation". Transplantation Proceedings, 47: 2092- 2096.

Naçar, M, Çetinkaya, F, Kanyılmaz, D, Tokgöz, B, Utaş, C. (2001). Hekim adaylarının organ nakline bakış açıları. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 10: 123-8.

Naçar, M.; F. Çetinkaya, Z. Baykan, and S. Poyrazoğlu (2009). Attitudes and behaviours of students from the faculty of theology regarding organ donation: a study from Turkey". Transplantation Proceedings, 41: 4057- 4061.

Okka, Berrin; Orhan Demireli (2008). Konya ilinde halkın organ bağışı konusuna bakış açılarının değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J. Med. Ethics, 16: 148-158.

Özdağ, Nurten (2001). "Organ nakli ve bağışına toplumun bakışı". Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5 (2): 46-55.

Özer N., Sarıtaş S., Karaman Ö. Z. (2010). "Hemşirelik öğrencilerinin organ nakli ve bağışı konusundaki bilgi ve düşüncelerinin incelenmesi", Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 13(2): 1-11.

Özer, A.; H.C. Ekerbicer, M. Celik and M. Nacar (2010). Knowledge, attitudes, and behaviors of officials of religion about organ donation in Kahramanmaras, an eastern mediterranean city of Turkey". Transplantation Proceedings, 42, 3363-3367.

Panwar, Rajesh; Sujoy Pal; Nihar R. Dash; Peush Sahni; Aarti Vij; Mahesh, C. Misra (2016). "Why are we poor organ donors: a survey focusing on attitudes of the lay public from Northern India". Journal of Clinical and Experimental Hepatology, 6(2): 81-86.

Rios, A.; A. Lopez-Navas; A. Iniesta; M. Mikla; L. Martinez-Alarcón; G. Ramis; P. Ramirez; P. Parrilla (2015). "Involvement of religious factors on the attitude toward organs donation among the ecuadorian population resident in Spain". Transplantation Proceedings, 47, 2600-2602.

Seymen, Didem (2013) Organ nakli 10 yılda 10 kat arttı. sabah gazetesi sağ- lık haberleri. http://www.sabah.com.tr/saglik/2013/11/11/organ-nakli-10- yilda-10-kat-artti (Erişim tarihi: 9.11.2016)

Şık, İsmail (2016). "Teolojik yorumlar çerçevesinde ahiret inancının organ bağışına olumlu olumsuz etkileri". Tıbbı Nebevi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, (Ed. H. Akkanat; E. Döner) Adana, 569-578.

Tarhan, Merve; Levent Dalar; Huseyin Yildirimoglu; Adnan Sayar; Sedat Altin (2015). "The view of religious officials on organ donation and transplantation in the zeytinburnu district of Istanbul". J. Relig Health, 54: 1975- 1985.

Topbas¸ M.; S. Türkyilmaz; G. Çan; Ş. Ulusoy; M. Kalyoncu; K. Kaynar; A. Yavuzyilmaz; E. Kiliç; S. Ari; B. Ari (2011). "Information, attitude and behavior toward organ transplantation and donation among health workers in the eastern black sea region of Turkey". Transplantation Proceedings, 43, 773-777.

Tumin, Makmor; Abdillah Noh; NurulHuda Mohd Satar; Khaled Tafran; Nawi Abdullah; Wan Ahmad Hafiz Wan Md Adnan; Mohamad Yusoff Sanusi (2016). "Muslims' views on the permissibility of organ donation: the case of Malaysia". International e-Journal of Science, Medicine & Education Journal (IeJSME), 10(1): 41-46.

Ülgener, Sabri (2006). Zihniyet ve din. İstanbul: Derin Yayınları.

Whyte, A (1997) The Ultimate gift. Nursing Times, 9 (6): 26-30.

Yar, Erkan (2011). Ruh-beden ilişkisi açısından insanın bütünlüğü sorunu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

Yıldız, Çilem; Gürol Emekdaş; Arzu Kanık; Naci Tiftik; Nuri Solaz; Gönül Aslan; Seda Tezcan; Mehmet S. Serin; Sema Erden; İlter Helvacı; Feza Otağ (2006). "Neden kan bağışlamıyoruz? Mersin ili'nde yaşayanlarda kan bağışına genel bakış: anket çalışması". Infeksiyon Dergisi (Turkish Journal of Infection), 20 (1): 41-55.