Necmeddin Tarsusî'nin "Urcûze fî Vefeyâti'lA'yân Min Mezhebi Ebî Hanîfeti'n-Nu'mân" Adlı Eseri: Tedkik, Çeviri ve Değerlendirme

Necmeddin Tarsusî, Memlukler döneminde yaşamış bir Hanefî fakihi ve düşünürüdür. Çalışmamızda onun eserlerinden biri olan "Urcûze fî Vefeyâti'lA'yân min Mezhebi Ebî Hanîfeti'n-Nu'mân" adlı âlimlerin vefat tarihinden bahsettiği vefeyât türü bilgiler verdiği risalesini inceleyeceğiz. Eserin Köprülü Kü- tüphanesi'nin Mehmed Âsım koleksiyonunda 84/3 arşiv numarasıyla kayıtlı bir nüshasını tespit ettik. Tarsusî, "recez" türünde oluşturduğu eserinde, Ebu Hanife'den başlayarak Alâuddin et-Türkmânî'ye kadar olan Hanefî âlimlerin vefat tarihlerini kendine has bir üslupla kodlayarak vermektedir. Eserin genelinde vefat tarihlerini vermek için uygulanan bu metot, öğretilmesi gereken fıkıhçıların sayısının fazla olmasından öğrencilerin ezberlemesini kolaylaştırmak gayesiyle vefat tarihi için harflerden oluşan bir sembol kullanılarak uygulanmıştır. Bu sembolleştirmede Hanefi âlimin ismi verildikten sonra vefat tarihini bildirmek için kullanılan kelime(ler)deki harflerin "ebced hesabı" karşılıklarının toplamı vefat tarihini vermektedir. O, eserde özellikle vefat tarihlerinin kırmızı ile yazıldığını, bununla öğrenmeyi kolaylaştırmayı amaçladığını açıklar. Biyografi yazarlığı, Hanefî gelenekte diğer sünni ekoller kadar yaygın de- ğildir. Tarsusi'nin bu eseri sadece Hanefi âlimleri verirken Hanefi-Mu'tezili, Hanefi-Mâturidi, Hanefi-Eş'ari ayrımı yapmadan Hanefi olarak bildiklerini sıralar. Bu çalışma, erken dönem Hanefi biyografi eserleri içerisinde sayılan önemli bir eser olarak bilim dünyasına katkı sağlayacak verileri barındırmaktadır. Elimizde olan ve sıklıkla kullandığımız tabakâtlardan hem üslup hem de içerik olarak bazı farklılıklar içerir.

PDF

___

Abulkadir b. Muhammed el-Kureşi, el-Cevahiru'l-Mudiyye fî Tabakâti'lHanefiyye (thk. Abdulfettah Muhammed Huluvv), Kahire, 1993.

Ahmet Özel, Hanefî Fıkıh Alimleri, Ankara: TDV Yay., 2014, s. 404.

Ayaz, Fatih Yahya, Türk Memlükler Dönemi Saray Ağalığı (Üstâdârlık), İFAV, İstanbul 2008.

-------- Memlükler Dönemi Vezirlik, İSAM, İstanbul 2009.

Bağdadlı İsmail Paşa, Hediyyetu 'l-Arifin Esmau'l--Miiellifin ve Asaru'lMusannifin, M.E. Basımevi, İstanbul.

Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetû'l-ârifîn esmâü'l-mü'ellifin ve âsâru'lmusannifîn, İstanbul: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi, 1951.

Bedir, Murteza, "er-Rahbiyye", DİA.

Bursalı Muhammed Tabir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1333.

Çakan, İsmail Lütfi, "Ahmed b. Seleme", DİA.

Çetin, Nihat M., "Arûz", DİA, III, İstanbul 1999.

Çubukçu, Asri, et-Tarsusî Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılamamış Doktora Tezi, Ankara 1977.

Durmuş, İsmail, "Tabakat", DİA, ss. 288-290, İstanbul 2010, Ebu'l-Fazl Burhanüddin en-Nesefî, Telîsü't-Tefsiri'l-Kebir

ed-Dimeşki, Abdulkadir b. Muhammed en-Nu'aymi, ed-Dâris fi Târihi'lMedâris, (thk. Cafer Hüsm), Matbaatu't-Terakld, Dimaşk, 1948.

el-Cevahiru'l-Mudıyye, c. 3, s. 1842. (internet alıntısı)

Eser, Ercan "Kadi Necmüddin Et-Tarsusi Ve Tuhfetü't-Türk İsimli Eserinin İslam Hukuku Açısından Analizi", Türk-İslam Kültür Ve Medeniyetinde Tarsus Sempozyumu, 232.

Eser, Kadi Necmüddin Et-Tarsusi ve Tuhfetü't-Türk İsimli Eserinin İslam Hukuku Açısından Analizi",. Haluk İpekten, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2001,.

http://www.ilimdunyasi.com/tahavi-serhi/tahavi-akidesine-yapilmis-serhler/ İbn Kesir, el-Bidtiye ve'n-Nihtiyefi't-Târih, (thk. Abdullah b. Abdulmuhsin etTürki)

Merkezu'l-Buhus ve'd-Dirasati'l-Arabiyye ve'l-İslamiyye, Dam Hicr, ty. İbn Kutluboga, Kasım Ebu'l-Fida Zeynuddin Kasım, Tacu't-Terâcim, 1996 Beyrut.

İbn Manzur, Lisânü'l-Arab, Kahire: Dâru'l-Meârif, 1119.

İbn Tağriberd.i, (İbnTanrıverdi) Ebu'l-Mebasin Cemaluddin Yusuf el-Atabegi, el-Menhelu's-Safi ve'l-Müstevfi ba'de'l-Vafi, (thk. Muhammed Muhammed Emin) Kahire 1984,.

İpekten, Haluk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2001.

Karagöz, Nail, Necmeddin Tarsusî'nin "Urcûze Fî Vefeyâti'l-A'yân Min Mezhebi Ebî Hanîfeti'n-Nu'mân" Adlı Risalesinin Değerlendirilmesi, (Basılmamış Bildiri Metni),.Adana 2016, Kâtip Çelebi, Keşfü'z-zunûn.

Kaya, Eyyüp Said, "Tabakat (Fıkıh)", DİA, ss. 292-294, İstanbul 2010, XXXIX, s. 292.

Kaya, Eyyüp Said, "Tabakat (Fıkıh)", DİA, XXXIX, ss. 292-294, İstanbul 2010.

Kaymâziyye Medresesi müderrislerindendir. Salahuddin Halil es-Safedî, A'yânü'l-'Asr ve A'vânü'n- Nasr, I-VI, Dımaşk: Dâru'l-Fikr, 1998, III, 271. Kehhâle, Mu'cemü'l-müellifîn.

Kılıç, Muharrem, "Necmeddin Tarsusi" mad, İslam Ansiklopedisi. Kutlu, Sönmez, "Mürcie, "DİA.

Murteza Bedir, "er-Rahbiyye", Türkiye Diyanet vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007), XXXIV, 412, 413; Nihat M. Çetin, "Arûz", DİA, III, ss. 509-510, İstanbul 1999, 430.

Özel, Ahmet, Hanefî Fıkıh Alimleri, Ankara: TDV Yay., 2014.

Sadıker, Ömer-Akbaş, Hamdi, "Necmeddin Tarsûsî'ye Göre Eş'ariler ile Maturidiler Arasındaki Görüş Ayrılıkları", Uluslarası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu-3 "Ramazanoğulları Beyliği", (Basılamamış Bildiri Metni), Adana: 2016.

Safedî, Salahuddin Halil, A'yânü'l-'Asr ve A'vânü'n- Nasr, I-VI, Dımaşk: Dâru'lFikr, 1998.

Şık, İsmail, "Hilafetin Kureyşliliği Tezine Teolojik ve Hukuki Bir Reddiye Tuhfetü't-Türk Örneği", Uluslarası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu-3 "Ramazanoğulları Beyliği", (Basılamamış Bildiri Metni), Adana: 2016.

Tarsusî'nin Urcûze fî Ma'rifeti mâ beyne'l-Eşâ'ire ve'l-Hanefiyye mine'l-Hilâf fî Usûli'ddîn Salahuddin Halil es-Safedî, A'yânü'l-'Asr ve A'vânü'n- Nasr, I-VI, Dımaşk: Dâru'l-Fikr, 1998, I, 102-103.

Tatlı,Bekir, "Necmeddin et-Tarsûsî (ö. 758/1357) ve Hilafetin Kureyşliliği Hadisine Yaklaşımı", Uluslarası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu-3 "Ramazanoğulları Beyliği", (Basılamamış Bildiri Metni), Adana: 2016.

Tevfik Rüştü Topuzoğlu, "Recez", DİA, XXXIV, İstanbul 2007, 509.

Umeyre Abdurrahman, İmam Tahâvî, trc. Arif Aytekin, Nesil Dergisi,. Uzun, Mustafa, "Ebced", DİA, ss. 68-70.