Bazı Kültürlerde ve Dinlerde Zaman

İnsanoğlu tarih boyunca zamanı/dehri anlama ve anlamlandırma gayreti içinde olmuştur. İnsan yaşamının ve düşünsel faaliyetlerinin temel paradigma- larından biri olan zaman, ilk nazarda çoğumuza aşina gelse de, tanımlanmaya çalışınca ilk veçhesini kaybederek bir varoluş problemi olduğunu hissettirmek- tedir. Bu bağlamda zaman konusunda birçok farklı görüş ileri sürülmüş, he- men hemen her toplum kendi kültür ve düşünce yapısına uygun bir şekilde zamanı tanımlama gayreti çerisine girmiştir. Zamanın algılanışı ve zaman üzerine tepkiler kültürle doğrudan ilişkilidir. Ayrıca kültürel bütün olgular bir şekilde belirli bir zaman diliminde meydana gelir. İnsanlar, varlık, oluş, anlam, olayların akışı içindeki yerlerini tayin edebilmek için öğrenmek, anlamlandır- mak zorunda oldukları araçlardan biri de zamandır. Biz de burada başta mito- loji olmak üzere, Yunan, İran gibi bazı kültürlerin, Yahudilik, Hıristiyanlık ve özellikle İslam düşüncesinin zamana bakış açısını ele almaya çalışacağız.

PDF

___

Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkilâp Kitabevi Yayın, İstanbul 1998.

Alıcı, Mehmet, Kadim İran'da Din: Monoteizm'den Düalizm'e Mecusi Tanrı Anlayışı, İstanbul 2012.

Alp, K. Özlem, "Postmodern Resimde Zaman-Mekan Temsili", Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 20, 2015.

Altınay, Ramazan, "Erken Dönem İslâm Toplumunda Zaman (Gün-AyMevsim-Yıl) Anlayışı ve Günlük Hayata Etkileri", Dinî Araştırmalar, cilt: 7, sayı: 21, 2005.

Aysevenler, Kubilay, "Antikçağ'dan Günümüze Tarih Tasarımları", Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, cilt: 8, sayı: 18-19, 2009.

Baudrillard, Jean, Tüketim Toplumu, çev. Hazal Deliceçaylı-Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2008.

Boyce, Mary, Zoroastrians their Religious Beliefs and Practices, Boston 1979.

Cox, Harvey, Secular City: Secularization and Urbanization in Theological Perspective, Princeton University Press, 2013.

Demirci, Kürşat, "Hafta Tatili (İslam'dan önceki Din ve Toplumlarda), DİA, İstanbul 1997.

Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi: Gotoma Budha'dan Hı- ristiyanlığın Doğuşuna, çev. Ali Berktay, İstanbul 2003.

Eliade, Mircea, Edebi Dönüş Mitosu, çev. Ümit Altuğ, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 1994.

Eliade, Mircea, Kutsal ve Dindışı, Gece Yayınları, Ankara 1991.

Elias, Norbert, Zaman Üzerine, çev. Veysel Atayman, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2000.

Ezherî, Ebû Mansur Muhammed, Tehzîbü'l-Luğa, Beyrut 2004.

Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Muhammed, et-Tefsîru'l-Kebîr, Beyrut 1981.

Fayda, Mustafa, "Arûbe", DİA, İstanbul 1991.

Izutsu, Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve İnsan, çev. Süleyman Ateş, Yeni Ufuklar Neşriyat, Ankara 1975.

İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ İmâdüddîn İsmâil, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd., Kahire 2000.

İbn Manzûr, Ebü'l Fazl Cemâlüddîn Muhammed, Lisânü'l-Arab, Kahire 1119.

Kalın, Faiz, Felsefe ve Bilim Işığında Kur'ân'da Zaman Kavramı, Rağbet Yayınları, İstanbul 2005.

Kalkaşendî, Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Ali, Subhu'l-Aşâ fî Sınââti'l-İnşâ, thk. Muhammed Hüseyin Şemsüddin vd., Beyrut 1987.

Karahan, Abdullah, "Zamana Sövmeyi Yasaklayan Hadisin Tenkid ve Tetkiki", Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 17, sayı: 2, 2008.

Karaman, Hayreddin, "Cuma", DİA, İstanbul 1993.

Kılıç, Sadık, "Modern Toplumun Bunalımında Zamana Bakış Açısının Payı ve Mircea Eliade", Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 6, 1986.

Kızıl, Hayreddin, "Zurvanizm'in Kuruluşu ve Sasaniler Dönemindeki Etkileri", Ekev Akademi Dergisi, yıl: 17, sayı: 56, 2006.

Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, Beyrut 2006. Kutluer, İlhan, "Zaman", DİA, İstanbul 2013.

Küçük, Osman Nuri, "Zaman Düşüncesinin Tasavvufî Açılımı", Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, cilt: 3, sayı: 9, 2002.

Mesûdî, Ebu'l-Hasen Ali b. Hüseyin, Murûcu'z-Zeheb ve Meâdinu'l-Cevher, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut trs. Nasr, Seyyid Hüseyin, Bilgi ve Kutsal, İz Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 240.

Özer, Salih, "İslam Düşüncesinde Kutsal (Zaman) Kavramı: Ritüeller/Kutlamalar Örneği", İslâmî Araştırmalar Dergisi, cilt: 18, sayı: 3, 2005.

Öztürk, Mustafa, "Kur'an'da ve İslam Öncesi Arap Düşüncesinde "Dehr" Kavramı", OMÜİFD, sayı: 16, 2003.

Öztürk, Mustafa, Kur'an ve Yaratılış, Kur'an Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul 2015.

Râgıb el-İsfahânî, Ebü'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fî Garîbi'lKur'ân, Beyrut trs.

Safran, Mustafa-Şimşek, Ahmet, "Tarih yazımında Bir Sorun: Tarih ve Zaman İlişkisi", Tarihin Peşinde-Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, sayı: 1, 2009.

Şehristânî, Ebu'l-Feth Muhammed, el-Milel ve'n-Nihal, Beyrut 1967.

Topakkaya, Arslan, Felsefe, Din ve Kültür'de Zaman, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2013.

Topaloğlu, Bekir, "Huld", DİA, İstanbul 1998.

Watt, Montgomery, Modern Dünyada İslam Vahyi, çev. Mehmet S. Aydın, Hülbe Yayınları, Ankara 1982.

Wolff, Hans Walter, Anthropology of the Old Testament, translated from the German by Margaret Kohl, S.C.M. Press, Philadelphia 1974

Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, İstanbul 1979.

Zebîdî, Ebü'l-Feyz Muhammed Murtaza, Tâcü'l-Arûs min Cevâhiri'l-Kâmûs, thk. Abdüssettar Ahmed Ferrac, Kuveyt 1965.