Türk Din Mûsikîsinde Mevlid Formu (Bekir Sıtkı Sezgin Velâdet Bahri Örneği)
İslam sanatında Hz. Peygamber’e (s.a.v) dair hemen hemen her konu incelikle ele alınmış, hürmetle ve tazimle işlenmiştir. Hat, tezhip, minyatür, ebru, mimari, edebiyat ve mûsikî gibi sanatlar alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Peygamber’e dair eserlerde kendini göstermektedir. İslam edebiyatı ve mûsikîsinde Hz. Peygamber’i konu edinen en geniş yapıtlardan birisi de mevlid formudur. Hz. Peygamber’in doğumundan başlayıp vefatına kadar konuları muhtevi eserlerin birçoğu Ka‘b bin Zübeyr’in Kasîdetü’l-Bürde’si ve İmam Bûsîrî’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinden mülhem kaleme alınmıştır. Arap edebiyatında Vâkıdî’ye ait Mevlidü’l-Vâkıdî maa‘ş-şerh ale’t-temâm, Endülüslü muhaddis ve tarihçi İbn Dihye el-Kelbî’nin et-Tenvîr fî mevlidi’s-sirâci’l-münîr, Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’ye ait Mevlidü’n-nebî, Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin Menkabetü mevlidi’n-nebî adlı en tanınmışlarıdır. Türk edebiyatında ise 200 civarında mevlid yazılmış olup bunlar arasında yaklaşık 6 asırdır okuna gelen Bursa Ulu Camii imam hatibi Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-necât adlı mevlidi en meşhurudur. Dini mûsikî açısından mevlîd, Hz Peygamber’in doğduğu gün başta olmak üzere mübarek gün ve gecelerde, önemli şahsiyetleri anma, doğum, sünnet, askere gitme, evlenme, hac ibadetini yerine getirme, vefat ve sair sebeplerle halkın sevinç ve üzüntüsünü paylaşma adına düzenlenen törenlerde icra edilen kapsamlı dinî mûsikî formudur. Mevlid aşırhan, tevşîhhân, mevlidhân ve duahan olmak üzere dört grup tarafından icra edilir. Mevlidin her bir bölümüne bahir denilir ve tevhid, nûr, velâdet, merhaba, miraç ve vefat olmak üzere 6 bahirden meydana gelmektedir. Bu çalışmada metodoloji ve yöntemin belirlenmesinin ardından mevlid formunun tanımı, bölümleri ve çalışmanın konusu mevlidi okuyan Türk Mûsikîsinin yetiştirmiş olduğu en kudretli ses sanatkarlarından Bekir Sıtkı Sezgin’in hayatı anlatılmıştır. Daha sonra Bekir Sıtkı Sezgin’in 22 Ekim 1973 (25 Ramazan 1393) tarihinde İzmir Hisar Camii’nde okumuş olduğu Süleyman Çelebi’ye ait mevlidin “velâdet” bahrinin notasyonu ve makamsal analizi yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Mevlid, Bekir Sıtkı Sezgin, Süleyman Çelebi, Vesiletün Necât, dini musiki
The Mevlid Form In Turkish Religious Music (The Case Of Bekir Sıtkı Sezgin's Veladet (Bırth) Bahri)
Almost every subject involving Prophet (pbuh) has been dealt and treated with respect and delicacy. The arts such as calligraphy, illumination, miniature, marbling, architecture, literature and music show themselves in the works involving the Prophet who has been sent to the worlds as a mercy. Mevlid form is one of the largest art works depicting the Prophet in the Islamic literature and music. Many of the works that started from the birth of the Prophet till his death were written upon inspiration from the Kasîdetü’l-Bürde by Ka’b bin Zübeyr and the Kasîdetü’l-Bürde by Imam Bûsîrî. Vâkıdî’s Mevlidü'l-Vâkıdî maa'ş-şerh ale't-temâm in Arabic literature, Andalusian hadith narrator and historian Ibn Dihye al-Kelbî's et-Tenvîr fî mevlidi's-sirâci'l-münîr, Ebü'l-Ferec Ibn al-Jawzi’s Mevlidü'n-nebi, Muhyiddin Ibn al-Arabi’s Menkabetu Mevlidi'n-nebî are the most renowned ones among all. In Turkish literature, around 200 Mevlid were written and the Great Mosque imam preacher Süleyman Çelebi's Vesîletü’n-necât is the most famous one which has been recited for the last 6 centuries. In terms of religious music, Mevlid is a comprehensive form of religious music organised particularly for the birthday of the Prophet, on the blessed days and nights, for commemoration of important personalities, birth, circumcision, military service, marriage, performing hajj worship, death and other reasons to share the joy and grievances of the people. Mevlid is performed by four groups known as aşırhan, tevşihhan, mevlidhan and duahan. Each section of the Mevlid is called bahir and consists of 6 bahirs (tawhid (omnipotence), nûr (light), worship, merhaba (greeting), veladet (birth) and death). In this study, following the determination of methodology and methodology, the definition of Mevlid form, its sections and the subject of the study and the life of the most powerful voice artist Bekir Sıtkı Sezgin are told. Then, the notation of the bahir and a theoretical analysis of Suleyman Çelebi’s mevlid ‘veladet(birth)’ recited by Bekir Sıtkı Sezgin's on 22 October 1973 (25 Ramadan 1393) in Izmir Hisar Mosque are made.
Keywords:
Mevlid, Bekir Sitki Sezgin, Suleyman Celebi, Vesiletun Necat, Religious Music,
___
- Ak, Ahmet Şahin, Türk Musikisi Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.________, Türk Din Musikisi Cami ve Tekke Musikisi, Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.Akdoğan, Bayram, Türk Din Mûsikîsi Dersleri, Ankara: Bilge Ajans, 2010. Aktüze, İrkin, Ansiklopedik Müzik Sözlüğü, İstanbul: Pan Yayınları, 2010. Abdulkâdir, Hâmid, Muhammed 'Ali en-Neccâr, El-Mu’cemu’l- Vasît, Kahire: Mektebet’ul- Şurûk, 2005.Ateş, Ahmed, Vesîletü’n-Necât Mevlid, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1954.Çakır, Ahmet, Müziğe Giriş, İstanbul: Dem Yayınları, 2009.Çoban, Şemsettin, Bekir Sıdkı Sezgin’in Hayatı, Sanatı ve Besteleri, (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi İslam Tarihi ve Sanatları Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012)Demirtaş, Yavuz, “Türk Din Musikisi Formları”, Fırat Üniverisitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14:1, (2009), ss. 213-227.Ergun, Sadeddin Nuzhet, Türk Musikisi Antolojisi, İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası, I, 1942.Karaduman, İrfan, Mehmet Zekâi Dede Efendi’nin Makam Anlayışının Türk Din Mûsikîsine Etkileri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011. Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.Özcan, Nuri, “Klasik Mevlid Okuyuşları ve Tevşîh İlahileri”, (Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, ss. 487-498.________, “Cami Musikisi”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 1993, VII, s.102.________, “Mevlid”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2004, XXIX, 484-485.________, “Bekir Sıtkı Sezgin”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2009, XXXVII, 82-83.________, “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Dinî Mûsikî”,Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı, İstanbul-2000, IV, Sayı 34, 565-566.Özkan, İsmail Hakkı, Türk Musikisi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2000.Pekolcay, Necla, “Süleyman Çelebi Mevlidi Metni ve Menşei Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, VI, İstanbul (1954), ss. 39-64.________, “Mevlid”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 2004, XXIX, 485-486.________, Mevlid Süleyman Çelebi, İstanbul: Dergah Yayınları, 2013.Sağman, Ali Rıza, Mevlid Nasıl Okunur ve Mevlidhânlar, İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1951.Sezikli, Ubeydullah, Makamlarla Türk Din Musikisi Eğitim Seti, İstanbul: Dört Mevsim Yayınları.Sözer, Vural, Müzik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2012.Salgar, M. Fatih, Türk Müziğinde Makamlar, Usûller ve Seyir Örnekleri, İstanbul: Bakırköy Musiki Konservatuarı Vakfı, 2012.el-Yesûî', Luvîs Ma'lûf, el-Müncid fi’l-Luga, Beyrut: Dar’ul-Maşrik Yayınları, 1986.Tanrıkorur, Cinuçen, Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.________, Türk Müzik Kimliği, İstanbul: Dergah Yayınları, 2004.Timurtaş, Faruk, Mevlid Süleyman Çelebi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1970.Ahmet Turabi, Fatih Koca, “Cami Mûsikîsi Formları”,Türk Din Musikisi El Kitabı,(Editör: Ahmet Hakkı Turabi), Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.Zeybek, Özge, Türk Makam Müziği’nde Üslûp-Tavır Görüşleri Doğrultusunda Münir Nurettin Selçuk, Alâeddin Yavaşça Ve Bekir Sıdkı Sezgin İcrâlarının Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2001
- Yayıncı: Çukurova Üniversitesi