FARABİ’NİN AHLAK FELSEFESİ: EN YÜKSEK İYİ VE ONU GERÇEKLEŞTİRMENİN ARAÇLARI

En yüksek iyinin ne olduğu sorusu, Sokrates ve halefleri Platon ve Aristoteles’e kadar uzanan kadim bir tartışmaya işaret eder. Fârâbî de başta siyasete ilişkin olanlar gelmek üzere çoğu eserinde bu temel sorunu irdelemiştir. İnsan için en yüce iyinin hem bu dünyada hem de öteki dünyada gerçek mutluluğa ulaşmak olduğuna işaret etmiştir. Gerçek mutluluğa ancak hakiki felsefeyle, iyiliğin ve güzelliğin kaynağı olan Tanrı’yı bilmekle ve erdeme uygun bir yaşamla ulaşılabileceğini belirtmiştir. Fârâbî bu görüşleriyle gerçek mutluluğun hikmet sahibi, bilgi-eylem ilişkisini kuran gerçek filozof, peygamber, hakiki yönetici ve bilge kişilerce kazanılabileceğini göstermektedir. Öte yandan Fârâbî’de mutluluk Tanrı’yı bilmekle ve erdemli eylemleri yapmakla mümkün olduğu gibi insan için ölümsüzlük de yine metafizik bilgide saklıdır. Dolayısıyla maddeye bağlı ruhların kaderi maddenin kaderi gibidir. Onlar ölümsüz ve mutlu olmayacaklardır. Sonuç olarak Fârâbî’nin ahlâk kuramının özü akli ve ahlâki alanda kişinin tam olarak kendini gerçekleştirmesi, bütün güç ve yeteneklerini mükemmelleştirmesi esasına dayanır. Fârâbî’nin ahlâkta ortaya koyduğu görüşler farklı açılardan değerlendirilip eleştirilebilir. Buna karşın Fârâbî’nin ahlâk felsefesi mutlu olmak için akla ve iradeye dikkat çekmekte ve bunları temellendirmeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Felsefesi, Fârâbî, Ahlâk Felsefesi, Mutluluk, iyilik

The Ethics of Al-Fârâbî: The Highest Good and The Means of Realizing It

The question of what are the highest good points to an ancient debate that goes back to Socrates and his successors, Plato and Aristotle. Fârâbî also has examined this basic problem in most of his works, especially those related to politics. He pointed out that the highest good for man is to reach real happiness in this world and the afterlife. True happiness can be attained only with true philosophy, knowing God- who is the source of goodness, beauty-, and virtue. With these views, Fârâbî shows that real happiness can be gained by real philosophers, prophets, true rulers, and wise people who have wisdom and establish the knowledge-action relationship. On the other hand, in Fârâbî, happiness is possible by knowing God and doing holy actions, and the mystery of immortality for man is also hidden in metaphysical knowledge. Therefore, the fate of spirits attached to matter is like the fate of matter. They will not be immortal and happy. It should be stated that Fârâbî is an important philosopher for medieval Islamic philosophy. As a result, the essence of his moral theory is based on a person's full self-realisation in the mental and moral field, perfecting all his powers and abilities. Fârâbî's views on morality can be evaluated and criticised from different perspectives. On the other hand, Fârâbî's philosophy draws attention to reason and will, showing that truth and virtue are the basic conditions of a good life, and grounds all these with a solid philosophy. Correspondingly, his philosophy deserves more afford and work.

Keywords:

Islamic Philosophy, Fârâbî, Moral Philosophy, Happiness, Goodness.,

PDF

___

ADÎ, Y. b. (2013). Tehzîbü'l- Ahlâk. Trc. Harun Kuşlu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
AKARSU, B. (1982). Ahlâk Öğretileri. İstanbul: Remzi Kitapevi.
ARİSTOTELES. (1997). Nikomakhos'a Etik. Trc. Saffet Babür. Ankara: Aytaç Yayınevi.
AYDIN, M. (1976). Fârâbî'nin Siyasî Düşüncesinde Sa'âdet Kavramı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , 303-315.
AYDINLI, Y. (1988). Fârâbî'nin Nübüvvet Öğretisi. İslâmi Araştırmalar , 35-49.
BAYRAKTAR, M. (1988). İslâm Felsefesine Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
BİRCAN, H. H. (2013). İslâm Felsefesi Tarihine Giriş. İstanbul: Değerler Eğitim Merkezi Yayınları.
BOER, T. (1960). İslâmda Felsefe Tarihi. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık Ltd.
CEVİZCİ, A. (2013). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
CİHAN, A. K. (2007). Fârâbî'nin Felsefesinde Aile Reisliği. Bilimname: Düşünce Platformu , 39-49.
ERDEM, H. (2000). Ahlâk Felsefesi. Konya: Hü-er.
er-RAZİ, E. B. (2019). et-Tıbbu'r-rûhânî. try. Hüseyin Karaman. İstanbul: İz Yayıncılık.
FAHRİ, M. (2016). İslâm Ahlâk Teorileri. Trc. Atilla Arkan- Muammer İskenderoğlu. İstanbul: Litera Yayıncılık.
FAHRİ, M. (1992). İslâm Felsefesi Tarihi. try. Kasım Turhan. İstanbul: İklim Yayınları.
FARABİ. (2008). "Aristo Felsefesi" Fârâbî'nin Üç Eseri. Trc.Hüseyin Atay. İstanbul: Morpa Kültür Yaynları.
FARABİ. (2005). "Fusulü'l-Medeni" Fârâbî'nin İki Eseri.Trc. Hanifi Özcan. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
FARABİ. (1951, Ocak). "Kitabu'l Makalati'l Rafı'iyyeti fi Usul-i 'ilmi't-tabi'iyyeti' . Belleten , s. 81-122.
FARABİ. (2008). Eflatun Felsefesi. trc. Hüseyin Atay. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
FARABİ. (2005). Fusûlü'l-Medeni.Trc. Hanifi Özcan. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. FARABİ. (2008). Harfler Kitabı.Trc. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık.
FARABİ. (1996). İhsâ el-Ulûm. nşr. Ali Bû Mülhim. Beyrut: Dâr ve Mektebetü'l-Hilâl.
FARABİ. (1996). Kitabu'l-Cem' beyne Re'yey el-Hakimeyn Eflatun el-İlahi ve Aristutalis. nşr. Ali Bû Mülhim. Beyrut: Dâr ve Mektebetü'l-Hilâl.
FARABİ. (1991). Kitabu'l-Mille. nşr. Muhsin Mehdi. Beyrut: Dâru'l-Meşrik.
FARABİ. (1994). Siyasetü'l-Medeniyye.nşr. Ali Bû Mülhim. Beyrut: Dâr Ve Mektebetü'l-Hilâl.
FARABİ. (1995). Arau Ehli'l-Medineti'l-Fadıla. nşr. Ali Bû Mülhim. Beyrut: Dâr ve Mektebetü'l-Hilâl.
FARABİ. (1995). Tahsilu's-Sa'ade. nşr. Ali Bû Mülhim. Beyrut: Dâr ve Mektebetü'l-Hilâl.
FARABİ. (2005). Tenbîh Alâ Sebîli's-Sa'ade. Trc. Hanifi Özcan. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
KİNDİ. (2014). Felsefi Risaleler. Trc. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik.
LAERTIOS, D. (2013). Ünlü Filozofların Yaşam Öğretileri. Trc. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
LEMAN, O. (1992). Ortaçağ İslâm Felsefesine Giriş. Trc. Turan Koç. Kayseri: Rey Yayıncılık.
MENGÜŞOĞLU, T. (2000). Felsefeye Giriş. İstanbul: Remzi Kitap Evi.
MİSKEVEYH, İ. (1983). Ahlâki Olgunlaşma. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
PLATON. (2002). Devlet. İstanbul: Metropol Yayınları.
ROSE, D. (2011). Aristeteles. Trc. Ahmet Arslan. İstanbul: Kavalcı Yayıncılık.
SENECA, L. A. (1999). Ahlâki Mektuplar. Trc. Türkan Uzel . Ankara: Türk Tarih Kurumu.
SOKRATES. (2014). Kharmides. İstanbul: Say Yayıncılık.
WEBER, A. (1998). Felsefe Tarihi.İstanbul. Sosyal Yayınlar.
YASİN, C. Â.-i. (1985). el-Fârâbî fi Hududihi ve Rusumihi. Beyrut: Alemü'l-Kütüb.