Etik Çerçevesinde Tüketim, Tüketici ve Çevre: Ekolojik Okuryazarlığın Moderatör Rolü1
Çevre sorunlarının merkezinde insan unsurunun yer alması, bu sorunların etik çerçevesinde ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Çalışmada etik kapsamında tüketim, tüketici ve çevre konularının incelenmesi, çevre etiğinin tüketici etiği ile etik tüketim arasında aracı rolü, ekolojik okuryazarlığın bu iki değişken asında moderatör etkisinin olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Araştırma İstanbul’da 517 kişinin katılımıyla yüz yüze anket uygulaması şeklinde geçekleştirilmiştir. Analizler STATA paket programında yapılmış ve aracılık etkisi Sobel Test ile doğrulanmıştır. Analizler sonucunda değişkenler arasında pozitif ve anlamlı etki olduğu görülmüştür. Ayrıca çevre etiğinin aracılık etkisine, ekolojik okuryazarlığın moderatör etkiye sahip olduğu da tespit edilmiştir.
___
- Arcury, T. A. (1990), “Environmental Attitude and Environmental Knowledge”, Human
Organization, 49(4), 300-304.
- Armstrong, S. J., Ve Botzler, R. G. (1993), Environmental Ethics, Divergence and
Convergence, New York.
- Ayvaz, Z. (1998), Çevre Eğitiminde Temel Kavramlar El Kitabı, Çevre Eğitim Merkezi
Yayınları, İzmir.
- Baron, R. M., Ve Kenny, D. A. (1986), “The Moderator–Mediator Variable Distinction
In Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, And Statistical
Considerations”, Journal of Personality And Social Psychology, 51(6), 1173.
- Bener, Ö., Babaoğul, M. (2008), “Sürdürülebilir Tüketim Davranışı Ve Çevre Bilinci
Oluşturmada Bir Araç Olarak Tüketici Eğitimi”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik
Araştırmalar E-Dergisi, 5(1), 1-10.
- Bjerke, T., Kaltenborn, B. P. (1999), “The Relationship Of Ecocentric And
Anthropocentric Motives To Attitudes Toward Large Carnivores”. Journal of
Environmental Psychology, 19(4), 415-421.
- Brinkmann, J. (2004), “Looking At Consumer Behavior In A Moral Perspective”,
Journal of Business Ethics, 51(2), 129-141.
- Burroughs J. E. (2010), “Can Consumer Culture be Contained? Comment on 'Marketing
Means and Ends for a Sustainable Society”. Journal of Macromarketing,
http://jmk.sagepub.com/content/27/3/256.
- Çabuk, S., Südaş, H. D. (2013), “Çevreci Bir Bakış Açısıyla Kadın Tüketicilerin
Kozmetik Ürün Tüketim Davranışlarının İncelenmesi”. Çağ University Journal of
Social Sciences, 10(1). 115-131.
- Capra, F. (1998), “Ecology, Systems Thinking And Project-Based Learning”. In Talk
Presented At The Sixth Annual Conference On Projectbased Learning Of The
Autodesk Foundation, San Francisco.
- http://www.coopecology.com/Coop_Ecology/Download_Documents_files/Ecolog
y,%20Systems%20Thinking,%20%26%20Project-Based%20Learning.pdf.
- Cheah, I., Phau, I. (2011), “Attitudes Towards Environmentally Friendly Products: The
Influence Of Ecoliteracy, Interpersonal Influence And Value Orientation”,
Marketing Intelligence & Planning, 29(5), 452-472.
- Cortina, J. M., Chen, G., Ve Dunlap, W. P. (2001), “Testing Interaction Effects In
LISREL: Examination And Illustration of Available Procedures”. Organizational
Research Methods, 4(4), 324-360.
- Desjardins, J. R. (2006). Çevre Etiği: Çevre Felsefesine Giriş (Çev. Keleş, R.), İmge
Kitabevi, Anakara.
- Disinger, F. J. (2005), The Purposes of Environmental Education: Perspectives of
Teachers, Governmental Agencies, NGOs, Profesional Societies, and Advocacy
Groups, (Ed. Edward Johnson,Michael Mappin). Environmental Educationand
Advocacy. Changing Perspectives of Ecologyand Education, Cambridge
University Press, Cambridge.
- Dunlap, R. E., Van Liere, K. D. (1978), “The “New Environmental Paradigm”, The
Journal of Environmental Education, 9(4), 10-19.
- Ergün, T., Çobanoğlu, N. (2012), “Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Etiği”. Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 97-123.
- Erten, S. (2007), “Ekosentrik, Antroposentrik ve Çevreye Yönelik Antipatik Tutum
Ölçeğinin Türkçeye Uyarlama Çalıması”, Eurasian Journal of Educational
Research (EJER), 28, 67-74.
- Erten, S. (2008), “Insights To Ecocentric, Anthropocentric And Antipathetic Attitudes
Towards Environment In Diverse Cultures”, Eurasian Journal of Educational
Research, 33, 141-156.
- Etzioni, A. (2003), Voluntary Simplicity: Responding To Consumer Culture, Rowman
ve Littlefield Publishers, NY.
- Field, A. (2009), Discovering Statistics Using SPSS. Sage publications. Second Editon,
London.
- Frazier, P. A., Tix, A. P., Barron, K. E. (2004), “Testing Moderator And Mediator
Effects In Counseling Psychology Research”, Journal of Counseling Psychology,
51(1), 115.
- Friedman, M. (1996), “A Positive Approach to Organized Consumer Action: The
“Buycott” As An Alternative to The Boycott”, Journal of Consumer Policy, 19(4),
439-451.
- Thompson, S. C., Barton, M. A. (1994), “Ecocentric And Anthropocentric Attitudes
Toward The Environment”, Journal of Environmental Psychology, 14(2), 149-157.
- Goldsmith, E. B. (2005), Resource Management For İndividuals and Families. Third
Edition. Wadswarth, Thomson Learning, U.S.A.
- Gülay, H., Öznacar, M. D. (2010), Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Çevre Eğitimi
Etkinlikleri, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
- Gürbüz, H., Kişoğlu, M., Alaş, A., Sülün, A. (2011), “Biyoloji öğretmeni adaylarının
çevre okuryazarlıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi”, Eİnternational
Journal Of Educational Research, 2(1), 1-14.
- Hares, M., Eskonheimo, A., Myllyntaus, T., Ve Luukkanen, O. (2006), “Environmental
Literacy In Interpreting Endangered Sustainability: Case Studies From Thailand
And The Sudan”, Geoforum, 37(1), 128-144.
- Hoffman, A. J., Sandelands, L. E. (2005), “Getting Right with Nature
Anthropocentrism, Ecocentrism, and Theocentrism”, Organization &
Environment, 18(2), 141-162.
- Joseph, B. (2009). Environmental studies (Second Ed.), McGraw-Hill, New Delhi.
Karaca, C. (2007), “Çevre, İnsan ve Etik Çerçevesinde Çevre Sorunlarına ve
Çözümlerine Yönelik Yaklaşımlar”, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1).1-19.
- Karahan, G. (2009), Hemşirelik Öğrencilerinin Ekosentrik, Antroposentrik Ve Çevreye
Yönelik Antipatik Tutumlari. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Üniversitesi, İstanbul.
- Karakoç, A. G. (2004), Çevre Sorunlarına Etik Yaklaşım, (Ed:Marin, Mehmet C. ve
Uğur Yıldırım), Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar, Beta Yayınları, Yayın No:
1483, İstanbul, s. 59-72.
- Kayaer, M. (2013), “Çevre ve Etik Yaklaşımlar”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim
Araştırmaları Dergis,. 1(2), 63-76.
- Keleş, R. Ertan B. (2002), Çevre Hukukuna Giriş, İmge Kitapevi, Ankara
Keleş, R., Ve Hamamci, C., Çoban, A. (2009), Çevre Politikası, 7. Baskı, İmge
Kitapevi, Ankara.
- Kilbourne W. E., Carlson L. (2008), “The Dominant Social Paradigm, Consumption,
and Environmental Attitudes: Can Macromarketing Education Help?”, Journal of
Macromarketing, 28(2), 106-121.
- Kiliç, S. (2008). Çevre Etiği, Orion Yayınları, Ankara.
- Kortenkamp, K. V., Moore, C. F. (2001), Ecocentrism And Anthropocentrism: Moral
Reasoning About Ecological Commons Dilemmas. Journal of Environmental
Psychology, 21(3), 261-272.
- Kurtuluş, K. (2004), Pazarlama Araştırmaları (Genişletilmiş 7 Baskı ed.). Literatür
Yayınevi, İstanbul.
- Laroche, M., Bergeron, J., BARBARO-FORLEO, G. (2001), “Targeting Consumers
Who Are Willing To Pay More For Environmentally Friendly Products”, Journal
of Consumer Marketing, 18(6), 503-520.
- Laroche, M., Toffoli, R., Kim, C., Ve Muller, T. E. (1996), “The Influence Of Culture
On Pro-Environmental Knowledge, Attitudes, and Behavior: A Canadian
Perspective”, NA-Advances in Consumer Research, 23, 196-202.
- Long, M. A. (2010), An analysis of ethical consumption participation and motivation,
Unpublished Doctoral Dissertation, Colorado State University.
- Martell, L. (1994). Ecology and Society. The University of Massachusetts Press, USA.
Mcgoldrick, P. J., Freestone, O. M. (2008), “Ethical Product Premiums: Antecedents
And Extent Of Consumers' Willingness to Pay”, The International Review of
Retail, Distribution and Consumer Research, 18(2), 185-201.
- Muncy, J. A., Vitell, S. J. (1992), “Consumer Ethics: An Investigation Of The Ethical
Beliefs of The Final Consumer”, Journal of Business Research, 24(4), 297-311.
Nazlioğlu, D. (1991), Çevre Eğitiminin Önemi, Çevre Üzerine. Türkiye Çevre Sorunları
Vakfı Yayınları, Ankara.
- Nazlioğlu, M. (1991), Sürdürülebilir Kalkınma Açısından Kadın ve Çevre. Türkiye
Çevre Sorunları Vakfı, Ankara.
- Portney, K. E. (2013), Taking Sustainable Cities Seriously: Economic Development,
The Environment, and Quality of Life In American Cities. MIT Press, USA.
- Roling, N. G., Jiggins, J. (1998), The Ecological Knowledge System. Facilitating
Sustainable Agriculture: Participatory Learning And Adaptive Management In
Times Of Environmental Uncertainty. Cambridge University Press, Cambridge,
UK.
- Roth, C. E. (1992), “Environmental Literacy: Its Roots, Evolution and Directions in the
1990s”. http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED348235.pdf.
- Shaw, D., Newholm, T. (2002), “Voluntary Simplicity and The Ethics Of
Consumption”, Psychology & Marketing, 19(2), 167-185.
- Şimşekli, Y. (2004), “Çevre Bilincinin Geliştirilmesine Yönelik Çevre Eğitimi
Etkinliklerine Ilköğretim Okullarının Duyarlılığı”, Uludağ Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 17(1), 83-92.
- Sobel, M. E. (1982), “Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural
equation models”, Sociological Methodology, 13, 290-312.
- Teksöz, G., Şahin, E., Ertepinar, H. (2010), “Çevre Okuryazarlığı, Öğretmen Adayları
ve Sürdürülebilir Bir Gelecek”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
39, 307-320.
- Tiltay, M. A., Torlak, Ö. (2011), “Materyalist Eğilim, Dini Değerler, Marka Bağlılığı
Ve Tüketici Ahlakı Arasındaki Ilişkiler”, İş Ahlakı Dergisi, 4(7), 93-130.
- Tont, S. A. (1997), Sulak Bir Gezegenden Öyküler (Vol. 44), TÜBİTAK.
- Torlak, Ö. (2006), Pazarlama Ahlakı, Beta Basın Yayın, İstanbul.
- Tuncer, G. T., Ertepinar, H., Şahin, E. (2008), “Çevre Okuryazarlığı: Geleceğin
Öğretmenleri Sürdürülebilir Bir Gelecek Için Hazır Mı?”. 27-29 Ağustos 2008, 8.
Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Bolu.
- Turgut, N. Y. (2009), Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara.
- Uğurlu, C. T. (2009), “Ethical Education In Turkish National Education Laws”,
Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 1078-1082.
- Ukenna, S., Nkamnebe, A. D., Nwaizugbo, I. C., Moguluwa, S. C., Ve Olise, M. C.
(2012), “Profiling The Environmental Sustainability-Conscious (ESC) Consumer: Proposing The SPP Model”, Journal of Management and Sustainability, 2(2), 197-
2010.
- Velicer, W. F., Diclemente, C. C., Prochaska, J. O., Ve Brandenburg, N. (1985),
“Decisional Balance Measure For Assessing And Predicting Smoking Status”,
Journal of Personality and Social Psychology, 48(5), 1279- 1289.
- Vitell, S. J. (2003), “Consumer Ethics Research: Review, Synthesis And Suggestions
for The Future”, Journal of Business Ethics, 43(1-2), 33-47.
- Vitell, S. J., Ve Muncy, J. (2005), “The Muncy–Vitell Consumer Ethics Scale: A
Modification And Application”, Journal of Business Ethics, 62(3), 267-275.