Farklı Gelişme Dönemlerinde Yaprak Hasadının Adaçayının Verim, Uçucu Yağ Oranı ve Kimyasal Kompozisyonuna Etkisi

Araştırma, adaçayının çiçeklenme öncesi, tam çiçeklenme ve çiçeklenme sonrası dönemde yapılan hasatta yaprak (daldaki üst, orta ve alt yapraklar) ve çiçek verimi, uçucu yağ oranı ve kimyasal kompozisyonunun belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Isparta Uygulamalı Bilimler Ünversitesi deneme alanında 2014 yılında kurulan 4 yaşındaki adaçayı plantasyonu materyal olarak kullanılmış ve çalışma 2018 yılında tesadüf bloklarında faktöryel deneme desenine göre 3 tekerrürlü planlanmıştır. En yüksek yaş ve kuru yaprak verimleri, çiçeklenme dönemi sonunda orta yaprakta (sırasıyla, 60.89 g/bitki ve 26.06 g/bitki) ve uçucu yağ oranı ise tam çiçekenme döneminde üst yapraklarda (%1.73) tespit edilmiştir. En düşük yaş ve kuru yaprak verimi çiçeklenme öncesi dönemde alt yapraklarda, uçucu yağ oranı ise çiçeklenme sonu alt yapraklarda belirlenmiştir. Yaş ve kuru çiçek verimi ve uçucu yağ oranı tam çiçeklenme döneminde çiçeklenme sonuna göre dahayüksek olmuştur. Adaçayının yaprak ve çiçeklerinin uçucu yağında ana bileşenler olarak 1,8 sineol, β-tuyon, α-tuyon, kafur, borneol L, karyofillen, α-humulen ve leden önemli bileşenler olarak belirlenmiştir. Genel olarak, çiçeklenem sonunda orta yaprakların yaş ve kuru yaprak verimi daha yüksek olmasına rağmen, uçucu yağın kalitesi bakımından; tüyon oranının yüksek, kafur oranının düşük olduğu çiçeklenme öncesi dönem olarak tespit edilmiştir. Yaprakların pozisyonları değerlendirdiğinde tüm gelişme dönemlerinde üst ve orta yaprakların alt yapraklara göre daha düşük oranda kafur içerdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Adaçayı, hasat dönemi, yaprak hasadı

PDF

___

Arraiza, M.P., Arrabal, C., Lopez, J.V. (2012). Seasonal variation of essential oil yield and composition of sage (Salvia officinalis L.) grown in castilla-La Mancha (Central Spain). Notulae Botanicae Horti Agrobotanici 40: 106-108.
Bağdat, R.B., Çinkaya, N., Demiray, K.Y., Bozdemir, Ç., Çakır, E. (2017). Common sage (Salvia officinalis L.) breeding studies in Central Anatolian climatic conditions. Inter J of Secondary Metabolite 4: 499-507.
Başyiğit, M., Baydar, H. (2017). Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)’nda farklı hasat zamanlarının uçucu yağ ve fenolik bileşikler ile antioksidan aktivite üzerine etkisi. Süleyman Demirel Üni, Fen Bilimleri Enst Der 21: 131-137.
Baranauskiene, R., Dambrauskiene, E., Venskutonis, P.R., Viskelis, P. (2011). Influence of harvesting time on the yield and chemical composition of sage (Salvia officinalis L.). Foodbalt Proceedings, https://llufb.llu.lv/conference/foodbalt/2011/FOODBALT-Proceedings-2011-104-109.pdf.
Baydar, H. (2013). Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi (Genişletilmiş 4. Baskı). Süleyman Demirel Üniversitesi Yayın No: 51 (ISBN: 975-7929-79-4).
Couladis, M., Tzakou, O., Mimica-Dukic, N., Jancic, R. and Stojanovic, D. (2002). Essential oil of Salvia officinalis L. from Serbia and Montenegro. Flavour and Fragrance J 17: 119-126.
Ekren, S., Sönmez, Ç., Sancaktaroğlu, S., Bayram, E. (2007). Farklı biçim yüksekliklerinin adaçayı (Salvia officinalis L.) genotiplerinde agronomik ve teknolojik özelliklere etkisinin belirlenmesi. Ege Üni Ziraat Fak Der 44: 55-70.
Güner A.,Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (11). Edinburgh: Edinburgh University Pres.
Karaaslan, D., Özgüven, M. (19989. Farklı azot dozlarının tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)’nın verim ve yağ kalitesi üzerine etkisi. Çukurova Üniv Ziraat Fak Der 13: 185-194.
Karakuş, M., Baydar, H., Erbaş, S. (20179. Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) populasyonundan geliştirilen klonların verim ve uçucu yağ özellikleri. Tarla Bitkileri Merkez Araş Enst Der, 26 (Özel Sayı): 99-104.
Karayel, H.B., Akçura, M. (2016). Farklı lokasyonlarda yetiştirilen anadolu adaçayı (Salvia fruticosa Mill.)’in uçucu yağ bileşenlerindeki değişimlerin incelenmesi. Gaziosmanpaşa Bilim Araş Der 13: 13-23.
Karayel, H.B. (2019). Kütahya (Çavdarhisar) yöresinde yetiştirilen tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) türünün çiçeklerindeki uçucu yağ bileşenlerinin değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Der 16: 528-532.
Koç, H. (2000). Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) azotlu gübrelemenin verim ve kalite üzerine etkisi. Gaziosmanpaşa Üniv Ziraat Fak Der 17: 89-93.
Lakusic, S.B., Ristic, S.M., Slavkoska, N.V., Stojanovic, L.J. Lakusic, D. (2013). Variations of essential oil yields and compositions of Salvia officinalis (Lamiaceae) at different development stages. Institute of Botany and Botanical Gargen Jevremovac 37: 127-139.
Langer, R., Mechtler, Ch., Tanzler, H. O., Jurenitsch, J. (1993). Differences of the composition of the essential oil within an individuum of Salvia officinalis. Planta Medica, 59: A635-636.
Porte, A., Godoy, R.L.O., Maia-Porte, L.H. (2013). Chemical composition of sage (Salvia officinalis L.) essential oil from the Rio de Janeiro State (Brazil). Revista Brasileira de Plantas Medic 15: 438-441.
Raal, A., Orav, A.. Arak, E. (2007). Composition of the essential oil of Salvia officinalis L. from various European countries. Nat Prod Res 21: 406-411.
Rezaeieh, K.A.P., Gürbüz, B. (2017). Volatile oil yield and constituents of Salvia officinalis, S. tomentosa Mill. and S. glutinosa growing in Ankara, Turkey. Asian J of Agric Res 11: 43-47.
Santos-Gomes, Fernandes- Ferreira, M. (20019. Organ- and season-dependent variation in the essential oil composition of Salvia officinalis L. cultivated at two different sites. J Agric Food Chemstry, 49: 2908−2916.
Şenkal, B.C., İpek, A., Gürbüz, B., Türker,A., Bingöl, M.Ü. (2012). Bolu ekolojik koşullarında yetiştirilen Salvia officinalis L. ve Salvia tomentosa L. türlerinin bazı önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bili Araş Der 5: 38-42.
Topuz, E., Madanlar, N. (20069. Bitkisel kökenli eterik yağlar ve zararlılara karşı kullanım olanakları. Derim 23: 54-66.
Tuğlu, Ü., Baydar, H. 2019. Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)’nda klon seleksiyonu ile geliştirilmiş b-klonlarının tarımsal ve teknolojik özellikleri. Süleyman Demirel Üniv Fen Bilim Enst Der 23: 452-456.
Yenikalaycı, A. (1998). Çukurova Bölgesinde doğal adaçayı türleri (Salvia ssp.) ile tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)’nın kültürü ve kemotaksonomik araştırmalar. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 153 s.
Yılmaz, H. (1988). Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.)’nda ekolojik ve morfogenetik varyabilite. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 35s.
Zutic, I., Putievsky, E., Dudai N. (20039. Influence of harvest dynamics and cut height on yield components of sage (Salvia officinalis L). J of Herbs, Spices and Medic Plants 10: 49-61.