Naci YILDIRIM, Bahar ÇİFTÇİ, Mağfiret KAŞIKÇI

HEMŞİRELERİN HASTA EĞİTİMİ VERME DURUMU VE ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ

Giriş: Hasta eğitimi, hastanın kendi sağlık gereksinimlerini karşılamak için bağımsızlık kapasitesinin desteklenmesi olarak ifade edilmektedir. Hasta eğitimi süreci birbirini izleyen ve birbiriyle etkileşim içinde olan veri toplama/eğitim gereksinimlerini belirleme, tanılama, planlama, uygulama, değerlendirme ve kayıt etme aşamalarından oluşmaktadır. Hasta eğitimi; hasta/ailesi/yakınları, hemşire ve diğer sağlık ekibi üyelerin bulunduğu ve hastanın yatışından taburcu oluncaya kadar devam eden dinamik bir süreçtir. Amaç: Bu çalışmanın amacı, Erzurum il merkezinde çalışan klinik hemşirelerin hasta eğitimi verme durumu ve etkileyen faktörlerin belirlenmesidir. Yöntem: Araştırmanın evrenini; Erzurum il merkezinde yer alan bir üniversite ve Kamu Hastaneler Birliğine bağlı iki devlet hastanesinde çalışan hemşireler oluşturdu. Araştırmanın örneklemini ise, araştırma kriterlerine uyan ve olasılıklı örneklem yönteminden basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilen hemşireler oluşturdu. Araştırma 378 hemşire ile tamamlandı. Veriler 15 Nisan–15 Haziran 2016 tarihleri arasında, “Klinik Hemşirelerin Verdikleri Hasta Eğitimini Değerlendirme Anketi” ve “Sosyodemografik Özellikler” formu kullanılarak araştırmacılar tarafından ilgili hastanelerde hemşirelere gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra yüz yüze görüşülerek toplandı. Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin yaş ortalamalarının 28.10±6.26, %87’sinin kadın, %60.1’inin lisans mezunu, %37.8’inin cerrahi kliniğinde ve %56.3’ünün 1-5 yıldır çalıştığı saptandı. Hemşirelerin %67.2’sinin hasta eğitiminin gerekliliğine inanmadıkları ve %55.3’ünün ise hasta eğitimi vermedikleri saptandı. Hemşirelerin, genelde akılcı ilaç kullanımı (%30.2), hijyen (%23.5) hastaneye oryantasyon eğitimi (%18.8), beslenme (%16.9), hastane kuralları (%18.8), taburculuk (%8.7), postop-preop (%7.4) gibi konularda eğitim verdikleri tespit edildi. Hemşirelerin günlük çalışma düzeninde ilk sırada yaptıkları faaliyetler sıralamasında ilaç tedavisinin birinci sırada, hasta eğitiminin ise yedinci sırada bulunduğu belirlendi. İş yükü fazlalığı, zamanı etkin kullanama ve hastaların sosyo-kültürel seviyesinin düşük olması, hemşirelerin hasta eğitimi yaparken karşılaştıkları sorunlar arasında ilk sıralarda yer aldığı saptandı. Sonuçlar: Hemşirelerin büyük çoğunluğunun hasta eğitiminin gerekliliğine inanmadıkları ve hemşirelerin yarısından fazlasının hasta eğitimi yapmadıkları saptandı. Ayrıca eğitim veren hemşirelerin genelde akılcı ilaç kullanımı, hijyen, hastane oryantasyonu, beslenme, hastane kuralları ve taburculuk gibi konular hakkında eğitim verdikleri belirlendi.

Anahtar Kelimeler:

Hemşirelik, Hasta eğitimi

PDF

___

TAŞOCAK, G. (2003). Hasta eğitimi. İstanbul: Florance Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Yayını, 17-81.
TAYLOR, C.R., LILLIS, C., LEMONE, P., LYNN, P., LEBON, M. (2014). Study Guide for Fundamentals of Nursing The Art and Science of Nursing Care. Seventh Edition.
HUBER C., BLANCO M. (2010). Cleaning up the discharge process. A number of components - and personnel - are crucial to success. AJN.110(9):66-69.
AVŞAR, G., KAŞIKÇI, M. (2011). Evaluation of patient education provided by clinical nurses in Turkey. Int J Nurs Pract 2011 Feb;17(1):67-71.
KAYA, H. (2009). Sağlık Hizmetlerinde Hasta Eğitimi ve Hemşirenin Sorumlulukları, . Turkiye Klinikleri J Nurs Sci, 1: 19-23.
HOVİNG, C., VİSSER, A., MULLEN, P. D., & VAN DEN BORNE, B. (2010). A history of patient education by health professionals in Europe and North America: From authority to shared decision making education. Patient Education and counseling, 78(3), 275-281. http://dx.doi.org/10.1016/j.pec.2010.01.015
KELLY, R.B., FALVO, D. (2002). Patient education. In: Rakel R (ed.). Textbook of Family Practice. Philadelphia, PA, USA: Saunders Com, 253–261.
JOHANSSON, K., LEİNO-KİLPİ, H., SALANTERÄ, S., LEHTİKUNNAS, T., AHONEN, P., ELOMAA, L., SALMELA, M. (2003). Need for change in patient education: a Finnish survey from the patient's perspective Patient Educ. Couns., 51 pp. 239–245
PENDER, N.J., MURDAUGH C.L., PARSONS M.A. (2006). Health Promotion in Nursing Practice
SHİMBO, T., GOTO, M., MORİMOTO, T., HİRA, K., TAKEMURA, M., MATSUİ, K. (2004). Association between patient education and health-related quality of life in patients with Parkinson's disease. Qual Life Res. Feb;13(1):81-9.
AZİZNEJAD, P., ZABİHİ, A., HOSSİNİ, S.J., BİGHANİ, A. (2009).Nurses and nurse managers opinions about the patients education barrieres. Babol university Medical science 12(1):60-4 (Persian).
MARCUM J., RİDENOUR M., SHAFF G., HAMMONS M., TAYLOR M. (2002). A study of professional nurses’ perceptions of patient education J. Contin. Educ. Nurs., 33 (2002), pp. 112–118
ÖZKAN, S. (2003). Hasta Eğitiminde Hemşirenin Rolü, I. Uluslar arası & V. Ulusal Hemşirelik Eğitimi Kongresi Yayını, Özlem Grafik Matbaacılık, İstanbul.
REDMAN, B.K. (2004). Advances in patient education. New York: Springer Publishing.
AK, B. (2005). “Sağlık eğitimi kavramı, amaçları ve konusu”, Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Yüksek Okulu, www.sabem.saglik.gov.tr/Akademik_Metinler/goto.aspx?id=3664
HEMŞİRELİK KANUNU, (2007). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070502-3.htm
HEMŞİRELİK YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK, (2011). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5.htm FRİBERG, F., GRANUM, V., BERG, A.L. (2012). Nurses’ patient-education work: conditional factors – an integrative review J. Nurs. Manag., 20 (2012), pp. 170–186
PARK, M.Y. (2005) Nurses' perception of performance and responsibility of patient education J. Korean Acad. Nurs., 35; pp. 1514–1521
VAFAEE-NAJAR, A., EBRAHİMİPOUR, H., SHİDFAR, M.R., KHANİ-JAZANİ, R. (2012). Patient education services and the organizational factors affecting them at teaching hospitals affiliated with Mashhad University of Medical Sciences (MUMS), 2008 J. Men's Health, 9 (4) pp. 230–237
MARDANİAN, D.L., SALAHSHORİAN-FARD, A., MOHAMMAD-ALYHA, J., HOSSEİNİ, F. (2004). Nurses' perception of patient teaching, enhancing and inhibiting factors Iran. J. Nurs., 17, 18–27
AGHAKHANİ, N., NİA, H.S., RANJBAR, H., RAHBAR, N., BEHESHTİ, Z. (2012). Nurses' attitude to patient education barriers in educational hospitals of Urmia University of Medical Sciences. Iran J Nurs Midwifery Res 2012 Jan;17(1):12-5.
EDWARDSON, S. R. (2007). Patient education in heart failure. Heart &Lung: The Journal of Acute and Critical Care., 36(4), 244-252. http://dx.doi.org/10.1016/j.hrtlng.2006.08.011
ABDİ, A., IZADİ, A., VAFAEEİ, K., LORESTANİ, E. (2014). International Research Journal of Applied and Basic Sciences. Assessment of Patient education barriers in viewpoint of nurses and general physicians. 8 (12): 2252-2256
GHORBANİ, R., SOLEİMANİ, M., ZEİNALİ, M.R., DAVAJİ, M. (2014). Iranian nurses and nursing students' attitudes on barriers and facilitators to patient education: a survey study. Nurse Educ Pract. Sep;14(5):551-6. doi: 10.1016/j.nepr.2014.06.003.
O’BRİEN, G.P. Patient and family teaching. In:Medical- Surgical Nursing Eds:Lewis SM, Heitkemper MM, Dirksen SR. An Affiliate of Elseiver-Mosby. 2004; 43–51.
BABACAN, E., ULUPINAR ALICI, S. Hemşirelerin Hasta Eğitimi ile İlgili Düşünce ve Uygulamaları. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2008, 5: 29-36
RANKİN, S.H., STALLİNGS, K.D., LONDON, F. Patient education in health and illness. Baskı. Lippincott Williams & Wilkins, 2005.
İPEK ÇOBAN, G., KAŞIKÇI, M. Hastaların Hemşirelik Bakımını Algılayışları. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2008; 16(63): 165- 171.
DAVİS, L.A. (2005). A Phenomenological Study of Patients’ Expectations Concering Nursing Care. Holistic Nursing Practice, 19 (3): 126-133.
IZUMİ, S., KONİSHİ, E., YHİRO, M., KODOMA, M. (2006). Japanese Patient’ Descriptions of “The Good Nurse” Personal Involvement and Professionalism. Advances in Nursing Science 29(2): 14-26.
YILMAZ, M. (2001). Sağlık Bakım Kalitesinin Bir Ölçütü: Hasta Memnuniyeti. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(2): 69-74.
ÖZTÜRK, H., ÇİLİNGİR, D., HİNTİSTAN, S. (2011). Hastaların dahiliye ve cerrahi kliniklerinde hemşirelerin yaptığı hasta eğitimlerini değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 4:153-8.
YETKİN, A. (2002). Hemşirelerin Hasta ve Ailesinin Eğitimi İle İlgili Görüş ve Uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(1): 53-59.
AYGÜL, S., ULUPINAR, S. (2012). Hemşirenin hasta eğitimindeki rolüne yönelik hastaların görüşleri. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 15: (1):1-9
ÖZBAYIR, T., DEMİR, F. (2003). Hastaların perioperatif döneme ilişkin izlenimlerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 6(1): 14-23.
GÜRLEK, Ö., YAVUZ, M. (2013). Cerrahi Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin Ameliyat Öncesi Hasta Eğitimi Uygulama Durumları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 16:8-15.
CİANCİARA, D., MİLLER, M. (2002). Physicians's attitude toward patient education. Przeglad epidemiologiczny, 57(3), 531-540.
RAMEZANLİ, S., JAHROMİ, Z.B. (2015). Iranian Nurses’ Views on Barriers and Facilitators in Patient Education: A Cross-Sectional Study. Global journal of health science, 7(5), 288.
CELİK, H., ABMA, T.A., WİDDERSHOVEN, G.A., VAN WİJMEN, F.C.B., KLİNGE I. (2008). Implementation of diversity in healthcare practices: barriers and opportunities Patient Educ Couns, 71, 65-71.
TAHERY, N., RAZAVİ ZADEGAN, M., KAİALİ, M., RASHİDİ, M., YAGHOOBİ, M., SHİRZAEİ, K., KOLEİNİ, Z. (2011). Importance of Patient education according Abadan nursing students’ opinions. Modern Care Journal, 8(2), 100-106.
VAHEDİAN, A.A., HEDAYAT, K. (2012). Barriers and Facilitators of Patient's Education: Nurses’ Perspectives. Iranian Journal of Medical Education, 11(6), 620-634.
SAĞLIK BAKANLIĞI, TC YÜKSEKÖĞRETİM KURULU. (2014). Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu. http://www.shgm.saglik.gov.tr/TR,9549/turkiyede-saglik-egitimi-ve-saglik-insangucu-durum-raporu-2014-yayimlanmistir.html