SAĞLIK İLETİŞİMİNDE YALAN HABER-YANLIŞ ENFORMASYON SORUNU VE DOĞRULAMA PLATFORMLARI

Tarih boyunca söylenti, dedikodu, yalan haber ve yanlış bilgi çeşitli amaçlarla kullanılmış ve etkileri tartışmalara konu olmuştur. Ancak yeni medya ortamında doğruluğu henüz kanıtlanmamış enformasyonunun ya da yalan haberin yayılım hızı artmış, bu tür içerikler hem profesyonel içerik sağlayıcılar hem de kullanıcı türevli içerik yoluyla kısa sürede geniş kitlelere ulaşmıştır. Yapılan araştırmalar sağlık ile ilgili konularda da İnternet’in kullanıcılar tarafından bilgi edinme kaynağı olarak kullanıldığı ancak bu kullanıcılardan sadece dörtte birinin bilginin kaynağının güvenilir olup olmadığını sorguladığını ortaya koymuştur. Web siteleri ve sosyal medya ağları üzerinden yayılan yalan haberler ve yanlış bilgi, popüler mesajlaşma uygulaması WhatsApp aracılığıyla da dağıtılmaya başlanmış, özellikle kamuoyunda sağlıkla ilgili endişe yaratma ya da hasta kişiler üzerinden dramatik yalan hikâyeler yaymanın ortamı haline gelmiştir. Bu çalışmada yeni medya ortamında yayılan bu tür enformasyonun önlenmesinde doğrulama platformlarının ne tür bir işlevi olduğu incelenmiş, Türkiye’de faaliyet gösteren teyit.org doğrulama platformunun İnternet üzerinden yayılan sağlıkla ilgili iddialar ile ilgili yaptığı incelemenin sonuçlarının ne olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmada, İnternet, sosyal medya ve WhatsApp grupları üzerinden paylaşılan sağlık konusundaki 19 iddianın sadece birinin doğru bilgi olduğu, bu tür enformasyonun en fazla sosyal medya ve WhatsApp üzerinden yayıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık haberciliği, yalan haber, yeni medya, sosyal medya, doğrulama platformları

PDF

___

Anderson, J. ve Rainie, L. (2017). The Future of Truth and Misinformation Online. http://www.pewinternet.org/2017/10/19/the-future-of-truth-and-misinformation-online/
Aragão, A. (2017). WhatsApp Has A Viral Rumor Problem With Real Consequences. https://www.buzzfeed.com/alexandrearagao/whatsapp-rumors-have-already-provoked-lynch-mobs-a?utm_term=.payD3bNaaw#.ak9VQErXX5
Binark, M. ve Bayraktutan, G. (2013). Ayın Karanlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik. İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
Büyüktanır, S. (2017). İnternet haberlerini doğrulamak için ‘teyit.org’. http://gorunumgazetesi.net/medya-etik/internet-haberlerini-dogrulamak-icin-teyit-org
Castells, M. (2005). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür Birinci Cilt, Ağ Toplumun Yükselişi. (Çev. Ebru Kılıç). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Digital News Report (2017). Reuters Institute. https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/Digital%20News%20Report%202017%20web_0.pdf
Fox, S. (2006). Online Health Search 2006. http://www.pewinternet.org/2006/10/29/online-health-search-2006/
Fox, S. (2011). The Social Life of Health Information, 2011. http://pewinternet.org/Reports/2011/Social‐Life‐of‐Health‐Info.aspx
Jenkins, H. (2016). Cesur Yeni Medya. Teknolojiler ve Hayran Kültürü. (Çev. N. Yeğengil). İstanbul: İletişim Yayınları
Keyes, R. (2017). Hakikat Sonraı Çağ. Günümüz Dünyasında Yalancılık ve Aldatma. (Çev. D. Özçetin). İzmir: Delidolu Yayınları
Lau, A., Gabarron, Fernandez-Luque L, Armayones M. (2012). Social media in health--what are the safety concerns for health consumers?. Health Information Management Journal, 41(2), 30-35.
Lazer, D., Baum, M., Grinberg, N., Friedland, L., Joseph, K., Hobbs, W, Mattsson, C. (2017). Combating Fake News: An Agenda for Research and Action. https://shorensteincenter.org/combating-fake-news-agenda-for-research/
Mukherjee, K. (2017). On WhatsApp, Fake News is Nearly Impossible to Moderate. Is That a Bad Thing?. https://www.stopfake.org/en/on-whatsapp-fake-news-is-nearly-impossible-to-moderate-is-that-a-bad-thing/
Nielsen, R. K. ve Graves, L. (2017). “News you don’t believe”: Audience perspectives on fake news, (October), 1–8. https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/2017-10/Nielsen%26Graves_factsheet_1710v3_FINAL_download.pdf
Schmidt, A. L., Zollo, F., Del Vicario, M., Bessi, A., Scala, A., Caldarelli, G., … Quattrociocchi, W. (2017). Anatomy of news consumption on Facebook. Proceedings of the National Academy of Sciences, 114(12), 3035–3039. doi:10.1073/pnas.1617052114
Silverman, C. (2015). Lies, Damn Lies, And Viral Content How News Websites Spread (And Debunk) Online Rumors, Unverified Claims, And Misinformation. Tow Center for Digital Journalism A Tow/Knight Report.
Stencel, M. (2017). International fact-checking gains ground, Duke census finds. https://reporterslab.org/international-fact-checking-gains-ground/
Sudagezer, E. (2017). Google'ın bilgi doğrulama sistemi, sansürün önünü açar mı?. http://t24.com.tr/haber/googlein-bilgi-dogrulama-sistemi-sansurun-onunu-acar-mi,398429
Uzunoğlu, S. (2017). Yalan haber nedir? Ona karşı neden savunmasızız?. https://journo.com.tr/yalan-haber-nedir
Van Dijck, J. (2016). Senin Gibi Kullanıcılar mı? Kullanıcı Türevli İçerikteki Failliği Kuramlaştırmak. Yeni Medya Kullanıcının Yükselişi içinde. (Ed. H. Hülür, C. Yaşın). 160-184. Ankara: Ütopya Yayınevi.
Wardle, C. (2017). Fake news. It’s complicated. First Draft, ss. 1–11. https://firstdraftnews.com