Yazılıkaya/Midas Vadisi Araştırmalarında Bulunan Bir Kaya İdolü1

Phryglerin, başkentleri olan Gordion’un dışında, kült anıtları, kale tipi yerleşim alanları, mezarları ile dikkati çeken bölge, günümüzde Eskişehir, Kütahya ve Afyonkarahisar illeri arasında kalan ve Dağlık Phrygia olarak adlandırılan alanın güney ve güneydoğusudur. Bu bölgede bulunan vadilerden, Eskişehir İlinin yaklaşık olarak 70 km güneyinde yer alan, Seyitgazi İlçesi sınırlarındaki Yazılıkaya/Midas Vadisi, özellikle Phryg Dönemi’ne tarihlenen ve Phryg dini mimarisinin somut yansımaları olan, doğanın kendisi ile özdeşleştirdikleri, Ana Tanrıçaları Matar için yapılmış kült anıtlarının sayıca yoğun olduğu örnekleri barındırır. Ana Tanrıça Phryg sanatında antropomorfik yani insan görünümünün yanı sıra Tanrı ve Tanrıçaların soyut betimleri olarak yorumlanan, basit şematize bir betim olan idol şeklinde de tasvir edilmiştir. Özellikle kayalık alanlar üzerindeki idol betimlemelerinin sayısal olarak en yoğun bulunduğu alan, günümüz Eskişehir sınırlarındaki Yazılıkaya/Midas Vadisi’ndeki, Yazılıkaya/ Midas Kale’dir. Bu çalışmanın konusunu ise, 2018 yılında Yazılıkaya/Midas Vadisi’nde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında, Yazılıkaya Köyü’ne 3600 m uzaklıkta, Harlık mevkii olarak adlandırılan alanda, tek bir kaya kütlesi üzerinde tespit edilen kaya idolü oluşturmaktadır.

In addition to their capital city Gordion, the most noteworthy region of the Phrygians is found to the south and southwest of the area known as “The Highlands of Phrygia”, located between the modern-day provinces of Eskisehir, Kütahya, and Afyonkarahisar and home to many cult monuments, fortress-like settlements, and roc-cut tombs. The Yazılıkaya/Midas Valley in particular, located within the Seyitgazi district 70 km south of the city of Eskişehir, harbors a large amount of Phrygian period cult monuments built in honor of the mother goddess “Matar Kubileya”, constructed in harmony with nature and containing physical reflections of Phrygian religious architecture. In addition to the Gods and Goddesses being portrayed anthropomorphically, or ascribing human form, in Phrygian art, idols of simply schematized imagery were also interpreted as abstract representations of these deities. The Yazılıkaya/Midas Kale located in the Yazılıkaya/Midas Valley is home to a higher concentration of these idols carved into natural stone than any other area. The subject of this paper is the stone idol identified during 2018 surface survey carried out in the Yazılıkaya/Midas Valley on a single rock block located in the area known as “Harlık”, 3600 meters from the village of Yazılıkaya.

PDF

___

Akçay, A. 2015“Ovaören-Yassıhöyük’den Bir Yarı İkonik İdol”, Arkeoloji ve Sanat 149: 47-54.

Arık, R.O. 1956 Ankara- Konya- Eskişehir- Yazılıkaya Gezileri, Ankara.

Barth, H. 1860 Reise von Trebezunt: ein Durch die Nörtdliche Hälfte Klein-Asiens nach Scutari im Herbst 1858. Mit einer Karte von A. Petermann, Gotha.

Berndt, D. 2002 Midasstadt in Phrygien: eine sagenumwobene Stätte im anatolischen Hochland, Mainz am Rhein.

Berndt-Ersöz, S. 2003 Phrygian Rock-Cut Shrines And Other Religious Monuments (Doktora Tezi), Stockholm.

Berndt-Ersöz, 2006 Phrygian Rock-Cut Shrines. Structure, Function and Cult Practise. Brill, Leiden.

Bittel, K. 1963 “Phrygisches Kultbild aus Boğazköy”, AP 2: 7-21.

Bittel, K.1970 Hattusha, the capital of the Hittites, New York.

Boehmer, R.M. 1972 Die Kleinfunde von Boğazköy aus den Grabungskampagnen 1931-1939 und 1952-1969 Wissenscaftliche Veroffentlichung der Deutschen Orient-Gesellschaft, Boğazkoy-Hattuša 7. Berlin.

Brandenburg, E. 1906 “Neue Untersuchungen im Gebiet der phrygischen Felsenfasseden”, Abhandlungen der historischen Klasse der königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften 23: 633-716.

Brandenburg, E. 1907 “Phrygien uns seine Stellung im kleinasiatischen Kulturkreis”, AltO 9:2: 5-31.

Calder, W.M. 1928 Exploration de la Phrygie, MAMA I, Manchester.

Chaput, E. 1941 Phrygie, Exploration Archeoloque I, Geologie et Geographie Phsique, Paris.

Cox, C.W.M. – A. Cameron 1937 Monuments from Dorylaeum and Nacolea, MAMA V. Manchester.

Çambel, H. 1943 “Pişmiş Kale Kazısı” III. TTK, Ankara: 586-587.

Çelgin, V. 1994 “Termessos Ve Çevresinde Nekropol Ve Epigrafya Araştırmaları: 1975-1991 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Toplu Sonuçlarına Kısa Bir Bakış”, AnadoluAraş XIII: 153-177.

de Francovich, G. 1990 Santuari E Tombe Rupestri Dell’antica Frigia e un’indagine sulle tombe della Licia, Roma.

de Laborde, L. 1838 L’Voyage de l’Asie Mineure par Mrs. Alexandre de Laborde, Becker, Hall et Lèon de Laborde. Paris.

de Vries, K. 1990 “The Gordion Excavation Seasons of 1969-1973 and Subsequent Research” AJA 94: 371-406.

Gabriel, A. 1948 “Frikya’da Midas Şehri Kazıları”, IV. TTK: 225-227.

Gabriel, A. 1952 Phrygie, Exploration Archeologie II, la Cite de Midas Topographie, Le Site et les Faille. Paris.

Gabriel, A. 1965 Phrygie, Expleration Archeologique, Tome IV La Cite de Midas Architecture. Paris.

Haspels, C.H.E. 1943 “Frigya’da Midas’ın Şehrinde Yapılan Kazılar”, III. TTK: 535-537.

Haspels, C.H.E.1971 The Highlands of Phrygia, Sites And Monuments, Volume I, II Text/Plates. Princeton.

Haspels, C.H.E.1981 “Midas Şehri Kazısı. Belleten”, XLV/2-178: 1-3.

Işık, F. 1986-87 “Die Entstehung der frühen Kybelebilder Phrygiens und ihre Einwirkung auf die ionische Plastik”, ÖjhBeibl 57: 42-108.

Işık, F. 1987 “Zur Entstehung phrygischer Felsdenkmäler”AnatSt 37: 163-178.

Işık, F. 1989 “Batı Uygarlığının Kökeni. Erken Demirçağ Doğu-Batı Kültür ve Sanat İlişkilerinde Anadolu”, TürkArkDerg 28: 1-39.

Işık, F. 1999 Doğa Ana Kubaba. Tanrıçaların Ege’de Buluşması.(Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Monografi Dizisi) Antalya.

Kohler, E.L. 1995 The Gordion excavations (1950-1973): final reports II. The lesser Phrygian tumuli, part 1. The inhumations (University Museum monograph, 88). Philelphia.

Kortanoğlı, R.E. 2008 Hellenistik Ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları. Eskişehir.

Leake, W.M. 1824 Journal of a Tour in Asia Minor with Comparative Remarks on the Ancient and Modern Geography of that Country. London.

Metin, M. – M. Akalın 2001 “Frigya’da Bulunan İkiz İdol”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı 15: 183-193.

Nauman, F. 1983 Die Ikonographie der Kybele in der phrygischen und der griechischen Kunst, IstMitt 28, Tübingen.

Neve, P. 1982 Büyükkale, Die Bauwarge Graubungen 1954-1966, Berlin.

Perrot G. – D. Guillaume 1872 Exploration Archéologique de la Galatia et de la Bithynie, d’une Partie de la Mysie, de la Phrygie de la Cappadoce et du Pont. Paris.

Polat, Y. 2008 MÖ IV. Binyıl-MÖ I. Binyıl Arasında Dağlık Phrygia Bölgesinde Yerleşim Modelleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir.

-2009 “Dağlık Phrygia Bölgesi Yerleşim Tiplerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) İle İncelenmesi” Kültür Varlıklarının Belgelenmesi. A. Çabuk– F. Alanyalı, Ed.) Eskişehir: 104-118.

Polat, Y. – M. Altan 2012 “Yazılıkaya Midas Vadisinde Yer Alan Kalelerin Konumsal İlişkilerinin 2 ve 3 Boyutlu Modellenmesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/1: 132-142.

Prayon, F. 1987 Phrygische Plastik: die früheisenzeitliche Bildskunst Zentral-Anotoliens und ihre Beziehungen zu Griechenland und zum Alten Orient (Tübingen Studien zur Archäologie und Kunstgeschichte, 7). Tübingen.

Radet, G. 1895 En Phrygie, Rapport Sur Une Mission Scientifique En Asie Mineure, Nouvelles Archives Des Missions Scientifiques Et Litteraires, VI, Paris: 425-594.

Ramsay, W.M. 1888 “A Study of Phrygian Art I”, JHS, IX, London: 350-382.

Roller, L.E. 1999 In Search of God The Mother: The Cult of Anatolian Cybele. Berkeley.

Roller, L.E. 2012 “Phrygian Semi-Iconic Idols from Gordion”, Anatolian Iron Ages 7, Ancient Near Eastern Studies Supll. 39 (Eds. A. Çilingiroğlu- A. Sagona), Leuven, Paris, Walpole, MA. : 221-252.

Steuart, J.R. 1842 A Description of Some Ancient Monument With Inscriptions Still Existing in Lydia and Phrygia Several of Which are Supposed to be Tombs of the Early Kings, London.

Summers, G.D. 2018 “Notes On Chronology In The Phrygian Highlands: Cultic Installations, Defenses, And Clamp Cuttings”, JNES 77/1, 67-84.

-2004 Phryg Kaya Altarları (Eskişehir-Afyonkarahisar-Kütahya İlleri Yüzey Araştırması Işığında) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi. Eskişehir.

Summers, G. – F. Summers, 2012 “Kerkenes Dağ”, Frigler, Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde. T. T. Sivas– H. Sivas, (Ed.) İstanbul: 162-179.

Tamsü, R. 2008 Observations On The Phrygian Rock-Cut Altars, SOMA 2005 Proceedings of the IX Symposium on Mediterranean Archaeology, Chieti (Italy), 24-26 February 2005, Bar International Series, Vol: 1739, England: 439-445.

Tamsü-Polat, R. 2010 “Yeni Buluntular Işığında Phryg Kaya Altarları Ve Bir Tipoloji Önerisi” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1: 203-222.

Tamsü-Polat, R. 2017 Stratonikeia Akdağ Nekropolü, Stratonikeia Çalışmaları 2, İstanbul.

Tamsü-Polat, R. – Polat, Y. – Sancaktar, H. –Yürük, M.B., 2019 “Eskişehir İli Yazılıkaya/Midas Vadisi Yüzey Araştırması 2017”, 36. AST III, Ankara, 261-278.

Texier, C. 1839 Description de I’Asie Mineure, Faite Par Ordre da Gouvernement Français, De 1833 à 1837, I, Paris.

Tüfekçi-Sivas, T. 1999 Eskişehir-Afyonkarahisar-Kütahya İl Sınırları İçindeki Phryg Kaya Anıtları, Eskişehir.

Tüfekçi-Sivas, 2002 “Ana Tanrıça /Matar Kubileya Kültü ile Bağlantılı Phryg (Frig) Kaya Altarları Üzerine Yeni Gözlemler”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 3: 335-353.

Tüfekçi-Sivas, 2003 Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri 2001 Yılı Yüzey Araştırması, 20. AST II, Ankara: 285-298.

Tüfekçi-Sivas, 2009 Frig Vadileri (Friglerden Türk Dönemine Uzanan Kültürel Miras) Eskişehir Valiliği, Eskişehir.

Tüfekçi-Sivas, 2012 “Frig Vadileri ve Kutsal Yazılıkaya- Midas Kenti”, T. T. Sivas – H. Sivas, (ed.) Frigler, Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde. İstanbul: 112-159.

Tüfekçi-Sivas, T. – Sivas, H. 2003 Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri Yüzey Araştırması, Arkeolojik Envanter Raporu, TÜBA- TÜKSEK 1, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi: 2-32.

Vassileva, M. 1995 “Paredroi or once again on the Phrygian rock thrones”, içinde Thracia 11. Studia in honorem Alexandri Fol, eds. K. Jordanov, D. Popov, K. Porozhanov, Serdicae: 265-276.

Vassileva, M. 2009 “Phrygian Rock-Cut Thrones, “Idols” and Phrygian Royal Symbolism”, Thracia XVIII, Serdicae: 111-124.

von Diest, W. 1898 Von Tilsit nach Angora, Forschungsreise zweier preufsischen Stabsoffiziere im Frühjahr 1896, Gotha: Justus Perthes.

von der Osten, H.H. 1929 Explorations in central Anatolia season of 1926, OIP, 5, Chicago.

Young, R.S. 1951 “Gordion-1950”, University of Pennsylvania, University Museum Bulletin 16/1: 3-20.

Young, R.S. 1969 “Doodling at Gordion”, Archaeology 22: 270-275.

ISSN: 1303-8486
Yayın Aralığı: Yıllık
Başlangıç: 2002
Yayıncı: Türk Eskiçağ Bilimleri Enst.

Arşiv