The Kurul Fortress and the Cult of Kybele as a City Protector

Karadeniz Bölgesi, arkeolojik kazı çalışmalarının ve araştırmaların yetersizliği sebebiyle Anadolu tarihiiçerisinde her zaman daha az bilinen bir bölge olmuştur. Karadeniz’deki göreceli bilinmezliğin,yazılı kaynaklar yoluyla en fazla aralandığı dönem ise kuşkusuz Helenistik Çağ’da Pontos Krallığıdönemidir. Kurul Kalesi, Doğu Karadeniz’de bugüne kadar yürütülen en uzun süreli kazı çalışmasıolmasının yanı sıra VI. Mithradates Eupator Dionysos Dönemine tarihlenen kaleler içerisinde kazıçalışmalarının yapıldığı ilk örnektir.Kurul Kalesi’nde açığa çıkarılan kale yerleşiminde, farklı buluntu grupları altında değerlendirilen çoksayıda arkeolojik veri tespit edilmiştir. Çeşitli tiplerdeki çanak çömlek buluntuları sayısal anlamda enyoğun grubu oluşturmakla birlikte, sikke buluntuları ve savaş aletlerinin sayıları azımsanamayacakölçüdedir. Bu çalışmanın konusunu temel olarak, Kurul Kalesi’nin Pontik Doğu Karadeniz bölgesiiçindeki tarihi coğrafyası, kazısı yapılan sektörler, tespit edilen yerleşim evreleri ve ana giriş kapısındain-situ olarak tespit edilen mermer heykelin Tanrıların Anası’nın kent koruyucu rolüne katkısı oluşturmaktadır.

The Kurul Fortress and the Cult of Kybele as a City Protector

Keywords: Eastern Black Sea, Pontos, Hellenistic Period, Kybele, Mithradates VI

___

  • Akçay, A. 2015 “Ovaören-Yassıhöyük’den Bir Yarı İkonik İdol”, Arkeoloji ve Sanat 149: 47-54.
  • Alpagut, A. 2017 “Kaunos Demeter Kutsal Alanı’ndan Ele Geçen Domuz Kemikleri Hakkında İlk Gözlemler”, M.
  • Doyran – B. Ö. Kleine – U. Çörtük – S. Özene (eds.), Uluslararası “Anadolu’da Demeter ve Diğer Ana Tanrıça Kültleri” Sempozyumu, Ankara: 15-18.
  • Albright, W. F. 1928-29 “The Anatolian Goddess Kubaba”, Archiv für Orientforschung 5: 229-231.
  • Arslan, M. 2007 Mithradates VI, Eupator Romanın Büyük Düşmanı, İstanbul.
  • Atasoy, S. 1997 Amisos. Karadeniz Kıyısında Antik Bir Kent. Samsun.
  • Bittel, K. 1983 Hattuscha Hauptstadt der Hethiter, Geschitte und Kultur einer altorientalischen Grobmacht, Köln.
  • Bѳgh, B. 2007 “The Phrygian Background of Kybele”, Numen 54: 304-339.
  • Bѳgh, B. 2012 “Mother of the Gods: Goddes of Power and Protector of Cities”, Numen 59: 32-67.
  • Callataÿ, F. de. 2007 “La révision de la chronologie des bronzes de Mithridate Eupator et ses conséquences sur la datation des monnayages et des sites du Bosphore Cimmérien”, A. Bresso – A. Ivantchik – J. L.
  • Ferray (eds.),Une Koıné Pontiqoe Cities Grecques, Sociétés Indigénés et Empires Mondiaux sur le Littoral Nord de la mer Noire, Bordeaux: 271-308.
  • Dexter, M. R. 2009 “Ancient Felines and the Great-Goddes in Anatolia: Kubaba and Cybele”, S.W. Jamison – H. C.
  • Melchert – B. Vine (eds.), Proceedings of the 20th Annual UCLA Indo-European Conference, Los Angeles, October 31-November 1, 2008,
  • Bremen: 53-68. Diler, A. 2017 “Kaunos/Kbid Tanrı Kültleri ve Kült Alanları Üzerine Bazı Notlar”, M. Doyran – B. Ö. Kleine
  • – U. Çörtük – S. Özene (eds.), Uluslararası “Anadolu’da Demeter ve Diğer Ana Tanrıça Kültleri” Sempozyumu, Ankara: 165-194.
  • Doksanaltı, E. – A. Aslan 2012 “Karadeniz’de Antik Bir Ada Yerleşimi: Aretias-Khalkeritis Adası”, B. Söğüt (ed.), Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı, , İstanbul: 219-239.
  • Doyran, M. 2017 “Kaunos Demeter Kutsal Alanı’nda Thesmopharia Bayramının İzleri”, M.
  • Doyran – B. Ö. Kleine – U. Çörtük – S. Özene (eds.), Uluslararası “Anadolu’da Demeter ve Diğer Ana Tanrıça Kültleri” Sempozyumu, Ankara: 1-14
  • Dönmez, Ş. 2014 “Kuzey-Orta Anadolu’da Yeni Bir Arkeolojik Keşif: Oluzhöyük Kubaba (Matar Kubileya)
  • Tapınağı (Kızılırmak Kavsi İçinde Ana Tanrıça İle İlgili Güncel Bulgular)”, A. Özfırat (ed.), Arkeolojiyle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar, Veli Sevin’e Armağan, İstanbul: 289-304. Erol, A. F. 2006
  • “The Mother Goddess: Analyzing Her Feature as a City Protector”, Cult and Sanctuary through the Ages Slovakya, Anodos 6/7: 173-185.
  • Erol, A. F. 2013 “Ordu İli, Fatsa İlçesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2011”, 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 2: 183-196.
  • Erol, A. F. 2015 “Ordu İli Fatsa İlçesi Cıngırt Kayası Kazısı 2013”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 1: 383-400.
  • Erol, A. F. 2016 “Fatsa İlçesi Cıngırt Kayası Kazısı 2014”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt 2: 559-572. Hansen, M. H. – T. H. Nielsen 2004
  • An Inventory of Archaic and Classical Poleis, Oxford University Press, New York. Hawkins, J. D. 1981
  • “Kubaba at Karkamış and Elsewhere”, Anatolian Studies 31: 147-176.
  • Hawkins, J. D. 1983 “Kubaba”, Reallexikon der Assyriologie 6: 257-261.
  • Hawkins, J. D. 2000 Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions: Inscriptions of the Iron Age, Volume 1 (Untersuchungen
  • Zur Indogermanischen Sprach- Und Kulturwissenschaft, N.F.8.1), Berlin.
  • Hѳjte, J. M. 2009 “The Administrative Organisation of the Pontic Kingdom”, J. M. Hojte (ed.)
  • Mithridates VI and the Pontic Kingdom”, Aarhus: 95-108. Işık, F. 1999
  • Doğa Ana Kubaba, Tanrıçaların Ege’de Buluşması, İstanbul. Johnston, P. A 1996 “Kybele and Her Companions on the Northern Littoral of the Black Sea”, E.
  • N. Lane (ed.), Cybele, Attis and Related Cults, Essays in memory of M. J. Vermaseren, Leiden: 101-116. Krapivina, V. – P. Diatroptov 2005
  • “An Inscription of Mithradates VI Eupator’s Governor from Olbia”, Ancient Civilizations from Scythia to Siberia 11: 167–180.
  • Laroche, E. 1960 “Koubaba, Deesse anatolienne, et le probleme des origines de Cybele”, Elements orientaux dans la religion grecque ancienne, Colloque de Strasbourg 22-24 mai 1958, Paris: 113-128.
  • Lazeranko, I. – E. Mircheva – R. Encheva – D. Stayanova – N. Sharankov 2013 The Temple of the Pontic Mother of Gods in Dionysopolis, Slavena. Mellink, M.J. 1983
  • “Comments on a Cult Relief of Kybele from Gordion”, R. M. Boehmer – H. Hauptmann (eds.) Beiträge zur Altertumskunde Kleinasiens: Festschrift für Kurt Bittel, Mainz: 349-360.
  • Naumann F. 1983 Die Ikonographie der Kybele in der Phrygischen und der griechischen Kunst, Tübingen: Wasmuth.
  • Neve, P. 1982 Büyükkale, Die Bauwarge, Graubungen 1954-1966, Berlin.
  • Nielsen, T. H. 2002 “Phrourion. A Note on the Term in Classical Sources and in Diodorus Siculus”, F. Steiner (ed.),
  • Even More Studies in the Ancient Greek Polis, Stuttgart. Rein, M. J. 1996 “Phrygian Matar”, E. N. Lane (ed.), Cybele, Attis and Related Cults, Essays in memory of M. J.
  • Vermaseren, Leiden: 223-237. Roller, L. E. 1999 In Search of God the Mother: The Cult of Anatolian Cybele, Berkeley.
  • Roller, L. E. 2007 Frig Dini ve Kült Uygulamaları/Phrygian Religion and Cult Practise”, T. F. Sivas and H. Sivas (eds.), Friglerin Gizemli Uygarlığı/The Mysterious Civilization of the Phrygians, İstanbul: 141-148.
  • Roller, L. E. 2012 “Frig Dini ve Kült Uygulamaları/Phrygian Religion and Cult Practise”, T. F.
  • Sivas – H. Sivas (es.), Frigler Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde/Phrygians, In the Land of Midas, In the Shadow of Monuments, İstanbul: 202-233.
  • Rusyaeva, A. S. 1992 Religija i kulty antichnoi Olbii, Kiev. Saprykin, S. 2009
  • “The Religion and Cults of the Pontic Kingdom: Political Aspects”, Mithridates VI and the Pontic Kingdom”, BSS 9, J. M. Hojte (Ed.), Aarhus, 2009: 249-276.
  • SNG BM Black Sea 1993 Sylloge Nummorum Graecorum, Vol. IX, The British Museum Part 1: The Black Sea, London.
  • Summerer, L. 1999 Hellenistische Terrakotten aus Amisos: ein Beitrag zur Kunstgeschichte des Pontosgebietes, Stutgart, Franz Steiner Verlag.
  • Summerer, L. 2006 “Die Göttin am Skylax. Ein monumentales hellenistisches Felsrelief in Nordanatolien”, AA
  • 2006/1: 17-29. Summerer, L. 2014 “Topographies of worship in northern Anatolia”, T. B. Nielsen (ed.), Space, Place and Identity in Northern Anatolia, Stutgart: 189-213.
  • Summers, G. – F. Summers 2012 “Kerkenes Dağ”, Frigler, Midas’ın Ülkesinde, Anıtların Gölgesinde/Phrygians, In the Land of Midas, In the Shadow of Monuments, T. F. Sivas ve H. Sivas (Ed.), İstanbul: 162-183.
  • Strab. Geographika, (Çev. A. Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2005.