Bu metin, soyulan hyposorion’undan dışarı atılan toprakta ele geçen bir sikke vasıtasıyla Ariassos Kuzey Nekropolü 8 no.lu Mausoleium’unun (N-8) yeniden tarihlendirilme önerisini içermektedir. Yapı daha önce bilimsel bir araştırmaya konu olmuştur. Ariassos’un da içinde bulunduğu dağlık bir bölgenin antik adı olan Pisidia, Roma İmparatoru Diocletianus Dönemi’ne kadar münferit bir eyalet olmadığından, temelde bir coğrafi kavram olarak görülmelidir. Pisidia Bölgesi güneybatıda Lykia, doğuda Isauria, kuzeyde Phrygia bölgeleriyle sınırlanmıştır. Ariassos’un ismi, yazılı kaynaklarda ilk kez, yaklaşık M.Ö. 100 civarında Ephesos’lu coğrafyacı Artemidoros tarafından listelenen 13 Pisidia şehri arasında Aarassos şeklinde görülür. Daha sonra Ptolemaios tarafından Kabalia’da gösterilen kent, Bizans Dönemi dini listelerinde yer almıştır. Modern çağda ilk olarak O. Schönborn tarafından ziyaret edilmiş ve Kretopolis olarak isimlendirilmiştir. Onun bu önerisi Lanckoroński tarafından da onay görmüştür. Kentin adının Ariassos olduğu V. Bérard tarafından yapılan 1892 yılındaki çalışmalarla anlaşılmıştır. Kentin kuzey nekropolünün merkezinde yer alan, doğuya yönlenmiş, N8 Mausoleium’u olarak anılan anıtsal mezar görünüş açısından kentteki diğer mezarlardan farklıdır. Pisidia tapınak mezarlarında olduğu gibi (Sia hariç), mezarı kuşatan bir temenos duvarı yoktur. Dış yüzeylerde yerel sert gri kireçtaşı kesme bloklar, podyumun çekirdeğinde ve üst kattaki odanın iç duvarlarında harçlı moloz taş kullanılmıştır. 2.30 m yüksekliğinde podyuma ve kare formlu cellanın altında tonozlu bir hyposoriona sahiptir. Mitchell’in belirttiği gibi kentte mimarinin yorumlanmasında ana zorluk kentin kesin kronolojisi için bir kanıtın sağlanamamış olmasıdır. Ariassos’un mimari geleneği konservativdir. Mimari dekorasyon basit ve baştan savmadır ve kentte sadece Roma Takı yazıtlarla doğrudan doğruya tarihlenebilmektedir. Tarihlendirmeye yardımcı bir kanıtın olmaması Cormack’ı, N8’i, İmparatorluğun genelinde yaşanan ekonomik ve sosyal gerilemenin olduğu geç M.S. 3. yy ve 4. yy’dan önceye, 2. ve 3. yy gibi geniş bir zaman dilimi içinde tarihlendirmeye zorlamıştır. Bu yazının konusunu oluşturan ve hazine avcılarınca yapının hypo¬sorionunda yapılan kaçak kazılar esnasında dışarı attıkları toprak yığınında tespit edilen 3.75 gr ağırlığında, 2.3 cm çapındaki sikke Cormack’ın yapı için verdiği tarihlemeyi teyit etmekte ancak, kesin tarihi sayesinde bu geniş zaman dilimini daraltmaktadır. Sikkenin ön yüzünde giyimli ve göğüs zırhlı İmparator I. Philippus’un sağa bakan şua taçlı portresi vardır. Lejand, IMP. PHILIPPVS AVG. şeklinde okunmaktadır, arka yüz lejantında ise üç satır halinde defne çelengi içerisinde FELICITAS IMPP. yazmaktadır. Sikke gümüştür ve Roma darphanesinde basılmıştır. Yaygın olan bu tipin basım tarihi M.S. 247-249, yapı için de terminus ante quemdir. Cormack tarafından, N8 ile aynı nekropolde olan N3’ün, Alexander Severus Dönemi kent takı ile mimari detay açısından karşılaştırılma önerisi, bu tarihlendirmeyi destekler görünmektedir. Nekropolisteki diğer yapılardan daha büyük ve daha etkileyici olması, bu Mausoleium’un kesinlikle bir aristokrata, belki yerel bir kent memuruna ait olduğunu düşündürmektedir. Mezar sahibinin adına dair bir bilgimiz yoktur. Muhtemelen Ariassos’ta seçkin bir şahıs olmalıdır. Önde gelen bir vatandaşa ait olması görüşünü, mezarın kamu binalarına yakınlığı da desteklemektedir. Bu mezarın, Ariassos ana caddesinin doğu bitimindeki takın olasılıkla 231-233 yılında Severus Alexander için zafer anıtı olarak dikilmesini sağlayan, M.S. 238/9 yılında gymnasiarkhos olan, heykeli dikilen, daha sonra ilerlemiş yaşında imparator rahibi olan ve Ariassos yazıtlarında sıkça ismi geçen hayırsever Samos oğlu Diotimos gibi, sosyal statüye sahip bir şahsiyete ait olduğu düşünülebilir. Sonuç olarak M.S. 3. yy’ın II. çeyreği, Mausoleium’un yapım tarih olarak önerilebilir. Eldeki tarihsel ve arkeolojik veriler, mezar sahibinin kesin bir şekilde tespitini şimdilik imkânsız kılmaktaysa da, N8 Mausoleium’unun Diotimos’a ait olması bir olasılıktır.