Türkiye’de İller Arası Bağlantısallığın Coğrafi Boyutu

Bu çalışma, doğum yerine göre illerin nüfusundan hareketle iller arası demografik bağlantısallığın boyutunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. 1990’dan 2020’ye kadar geçen süre zarfında Türkiye’de iller arası demografik bağlantısallığın boylamsal olarak nasıl değiştiğini sosyal ağ analizi yöntemine dayanarak ortaya koymaktadır. Çalışmanın bulguları, ele alınan zaman içinde ulusal düzeyde iller arası bağlantısallığın arttığını ortaya koymaktadır. Ancak söz konusu bu artışın aynı zamanda üç büyük kent ekseninde ve Marmara Bölgesi özelinde daha çok yoğunlaştığını tespit etmektedir. Yine bölgesel merkez olarak adlandırılan illerin de bu artışta önemli katkısının olduğu görülmüştür. Çalışma kapsamında doğum yerine göre nüfus verisinden hareketle iller arası bağlantısallık düzeyi sayısal bir indis olarak geliştirilmiş olup bu indisin mekân ve coğrafi özelliklerin sosyal olgulardaki etkisine odaklanan her türlü araştırmada ve planlama çalışmalarında kullanılabileceği ileri sürülmektedir.

Geographical Dimension of Interprovincial Connectivity in Turkey

Departing from population of provinces by birth place, this study aims to depict the figure of inter provincial connectivity in Turkey. It analyses longitudinal change of this connectivity from 1990 to 2020 via deploying social network analysis method and its tools. The study reveals that inter provincial connectivity and number of linkages between the provincials have increased since 1990 to the recent. Despite the increasing of total connectivity in country level, it reveals that connectivity is spatially selective and geographically concentrated in favor of three largest metropolitan cities and especially Marmara region as well. Additionally, provinces called as regional centers have significant share in this increase. In the context of the study, interconnectivity of provinces is calculated in quantitative form and a new proximity index has been developed for Turkey’s regions. This index is supposed to be used in planning and all future studies focusing on role of geography and spatiality on social facts and processes.

PDF

___

Amin, A. (2002). Spatialities of globalization. Environment and Planning A, 34, 385–399. doi: 10.1068/a3439.
Bilen-Kazancık, L., Bilen, Ö. (2020). Türkiye’de illerin hiyerarşik ve yatay ilişkilerinin belirlenmesine yönelik bir yöntem denemesi. Sayıştay Dergisi, 31 (119), 99-128. https://dergipark.org.tr/en/pub/sayistay/issue/63198/963530 adresinden alınmıştır.
Capello, R. (2000). The city network paradigm: Measuring urban network externalities. Urban Studies, 37 (11), 1925-1945. doi: 10.1080/713707232.
Castells, M. (1989). The Informational City: Information Technology, Economic Restructuring and the Urban-Regional Process. Oxford: Basil Blackwell.
Christaller, W. (1933). Die Zentralen Orte in Süddeutschland. Iena, DE: Fischer.
Çöteli, M.G., Yenen, Z. (2012). Kentsel sistem araştırmalarında merkezi yerler kuramından şehirsel ağ sistemine geciş. Sigma, 4, 45-63. https://www.ytusigmadergisi.com/dergi/makaleoku/422 adresinden alınmıştır.
Çiçek, H. (2004). Yerleşme kademelerinin belirlenmesi ve TR83 bölgesi merkezi sistemi. Değişen-Dönüşen Kent ve Bölge, 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyumu, Bildiriler Kitabı içinde (s. 323-340). Ankara: BRC Basım ve Matbaacılık.
Dökmeci, V.F. (1986). Turkey: Distribution of cities and change over time. Ekistics, 53 (316-317), 13-17. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12341342/ adresinden alınmıştır.
DPT (1982). Türkiye’de Yerleşme Merkezlerinin Kademelenmesi – Ülke Yerleşme Merkezleri Sistemi. Cilt I ve II. Ankara: Kalkınmada Öncelikli Yöreler Başkanlığı.
Gregory, D. (1978). Ideology, Science and Human Geography. London: Hutchinson.
Günindi, S. (2000). Yerleşmeler sistemi ve kentsel nüfus kademelenmesi: Marmara Bölgesi örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alınmıştır.
Gürsakal, N. (1992). Sıra- büyüklük kuralı ile en büyük şehir olgusu arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Türkiye 1927- 1985). Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (1-2), 201-212. http://hdl.handle.net/11452/20337 adresinden alınmıştır.
Gürsakal, N. (2009). Sosyal Ağ Analizi. Bursa: Dora Yayıncılık.
Hanneman, R.A., Riddle, M. (2005). Introduction to Social Network Methods. CA: California University Press.
Keating, M. (1997). The invention of regions: Political restructuring and territorial government in Western Europe. Environment and Planning C: Government and Policy, 15 (4), 383–398. doi: 10.1068/c150383
Kervankıran, İ., Sert-Eteman, F., Çuhadar, M. (2018). Türkiye’de iç turizm hareketlerinin sosyal ağ analizi ile incelenmesi. Turizm Akademik Dergisi, 5 (1), 29-49. https://dergipark.org.tr/en/pub/touraj/issue/37924/397684 adresinden alınmıştır.
Köroğlu, N.T., Armatlı-Köroğlu, B. (2014). Çekim modeli ve ağ analizinin bölgesel eşitsizlikleri açıklama kapasitesi. 14.Ulusal Bölge Bilimi ve Planlama Kongresi 18-19 Aralık 2014, BBTMK & İTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul.
Kundak, S., Dökmeci, V. (2020). The application of the regional rank-size rule in Turkey (2000-2012). ITU A|Z, 17 (2), 83-100. doi: 10.5505/itujfa.2020.10327
Lösch, A. (1940). Die Räumliche Ordnung Der Wirtschaft: Eine Untersuchung Über Standort, Wirtschaftsgebiete und Internationalen Handel. Jena: Gustav Fischer Verlag.
Marin, M.C. (2013). 1985 sonrası Türkiye’deki kentsel sistemin dönüşümü: Zipf yasasının ampirik bir testi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22 (1), 33-38. https://dergipark.org.tr/en/pub/gazimmfd/issue/6671/88348 adresinden alınmıştır.
Martin, R., Sunley, P. (2006). Path dependence and regional economic evolution. Journal of Economic Geography, 6, 395–437. doi: 10.1093/jeg/lbl012
Paasi, A. (1991). Deconstructing regions: notes on the scales of spatial life. Environment and Planning A, 23, 239–254. doi: 10.1068/a230239
Sakarya, A. (2013). Türkiye’de kentsel kademelenmenin lojistik sektörü açısından değerlendirilmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden alınmıştır.
Scott, A.J. (1988). New Industrial Spaces: Flexible Production Organization and Regional Development in North America and Western Europe. Londra: Pion.
Scott, A.J. (1998). Regions and the World Economy: The Coming Shape of Global Production, Competition, and Political Order. Oxford: Oxford University Press.
Sert, F., Tüzüntürk, S., Gürsakal, N. (2014). NodeXL ile sosyal ağ analizi: #akademikzam örneği. 15. Uluslararası Ekonometri, Yöneylem Araştırmaları ve İstatistik Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde, (s. 464-482). Isparta.
STB (2020). İller ve Bölgeler Arası Sosyo-Ekonomik Ağ İlişkileri Raporu. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayınları.
Tekeli, İ. (2016). Dünya’da ve Türkiye’de Kent-Kır Karşıtlığı Yok Olurken Yerleşmeler İçin Temsil Sorunları ve Strateji Önerileri. Ankara: İdealkent Yayınları.
Thrift, N. J., Amin, A. (1992). Neo-marshallian nodes in global networks. International Journal of Urban and Regional Research, 16, 571-587. doi: 10.1111/j.1468-2427.1992.tb00197.x
Türk, Ş.Ş., Dökmeci, V.F. (2001). The application of expanded rank-size model in Turkish urban settlements. Paper presented at the 41st Congress of the European Regional Science August 29 – September 1. Zagreb.
Wasserman, S., Faust, K. (1994). Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge: Cambridge University Press.
Yakar, M., Sert-Eteman, F. (2017). Türkiye’de iller arası göçlerin NodeXL ile sosyal ağ analizi. Göç Dergisi, 4 (1), 82-109. doi: 10.33182/gd.v4i1.573
Zeyneloğlu, S., Dökmeci, V.F. (2010). Türkiye’de yerleşim birimlerinin büyüklük dağılımı ve merkezi yerlerin nüfuslarındaki değişim. ITUDERGISI/a: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 9 (1), 194-114. http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/view/1042 adresinden alınmıştır.
Zipf, G.K. (1949). Human Behavior and the Principle of Last Effort. Cambridge, MA: Addison Wesley Press.

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi