Türkiye’de Hortumların Sinoptik Desen Sınıflamaları

Ani gelişen meteorolojik kökenli doğal afetler içerisinde yer alan hortumlar, son yıllarda Türkiye’de can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Kısa zamanda gerçekleşmeleri nedeniyle tahmin edilmeleri zordur. Hortumlu günlerin sinoptik koşullarının detaylı değerlendirildiği çalışmalarda hortumların birbirine benzeyen meteorolojik koşullarda oluştukları sonucuna ulaşılmıştır. Bu nedenle Türkiye’de etkili olan hortumların benzer desenlerini ortaya amacıyla 2000-2020 yılları arasında gerçekleşmiş hortumlar ve hortumlu günler için sinoptik desen sınıflaması yapılmıştır. Bu sınıflama asıl olarak 500 hPa seviyesinin sirkülasyon tipine ve yüzey özellikleriyle bağlantılı olarak, oluk ve sırt eksenlerinin konumu ve yönüne dayanmaktadır. Buna göre Türkiye’de 520 hortum olayı ve 408 hortumlu gün incelenerek “Keskin Oluk”, “Yayvan Oluk” ve “Kapalı Sistem” olmak üzere 3 sinoptik tipe ayrılmıştır. Keskin oluklar en fazla hortum üreten hâkim sinoptik tiptir. Türkiye’de hortum olaylarına özgü belirlenen sinoptik modelleri ve bunların tehdit seviyelerini belirlemek, tahminciler için hortum gelişimini ne zaman ve nerede arayacaklarına dair iyi bir fikir sağlar.

Anahtar Kelimeler:

Hortum, Tahmin ve Analiz, sinoptik tip, oluk, Türkiye

PDF

___

Ahrens, C. D., Samson, P. (2011). Extreme Weather and Climate, Chapter 12: Tornadoes, Brooks/Cole, Cengage Learning, ISBN: 0495118575.
Canpolat, E., Keserci, F., Döker, M. F. (2021). Finike ve Kumluca ovalarında yaşanan su hortumlarının oluşum süreçleri ve etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, (77), 19- 36. doi: 10.17211/tcd.827607
Coşkun, M., Aksoy, B. (2007). 19 Haziran 2004 Çubuk-Sünlü (Ankara) hortum olayı. Doğu Coğrafya Dergisi, 12 (17), 203-22. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunidcd/issue/2442/31153 adresinden alınmıştır.
Flocas, H.A., Karacostas, T.S. (1996). Cyclogenesis over the Aegean Sea: identification and synoptic categories. Meteorological Applications, (3), 53–61.doi: 10.1002/met.5060030106
Flocas, H. A., Simmonds, I., Kouroutzoglou, J., Keay, K., Hatzaki, M., Bricolas, V., Asimakopoulos, D. (2010). On cyclonic tracks over the Eastern Mediterranean. Journal of Climate, (23), 5243–5257. doi: 10.1175/2010JCLI3426.1
Gilbert. (1823). Von Wasserhosen und Erdtromben und ihrer verw€ustenden Kraft, neuere Bemerkungen (On waterspouts and tornadoes and their devastating power, newer comments). Annalen der Physik. (Berlin), 73, 95–110. doi: 10.1002/andp.18230730108
Kahraman, A., Markowski, P. M. (2014). Tornado climatology of Turkey. Monthly Weather Review, 142 (6), 2345–2352. doi: 10.1175/MWR-D-13-00364.1
Kahraman, A. (2021). Synoptic climatology of supercell-type tornado and very large hail days in Turkey. Weather, (76) 129-134. doi: doi.org/10.1002/wea.3829
Karaca, M., Deniz, A., Tayanç, M. (2000). Cyclone track variability over Turkey in association with regional climate. International Journal of Climatology, (20), 1225–1236. doi: 10.1002/1097-0088(200008)20:103.3.CO;2-T
Kocatürk, O. (2012). The great storm and tornado incident in Istanbul (19 July 1914), International Journal of Turcologia, 7 (13), 27–37.
Koç, İ., Ünlüler, M. (2017). 26 Kasım 2010 günü Muğla’nın Çallı köyünde meydana gelen hortum olayının incelenmesi. III. Meteorolojik Uzaktan Algılama Sempozyumu, Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
Kolay, O., Özdemir, E. T., Yetemen, Ö. (2020). Flash flood and tornado disaster in Bodrum: case study of november 29, 2018, Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 5 (4), 491–497. doi: 10.35229/jaes.759162
Mihajlović, J., Ducić, V., Burić, D. (2016). Tornadic waterspout event in Split (Croatia) analysis of meteorological environment. Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic SASA, 66 (2), 185-202. doi:10.2298/IJGI1602185M
Özen Bayraktar, S., Çiçek, İ. (2022). Türkiye’de hortum olayları. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9 (86), 1604-1616. doi: 10.26450/jshsr.3202
Özen Bayraktar, S., Çiçek, İ., Yılmaz, E. (2023). Türkiye’de etki alanlarına göre hortumlar. Premium E-Journal of Social Science, 7 (34), 1140-1151. doi: 10.5281/zenodo.8404891
Rauhala, J., Brooks, H. E., Schultz, D. M. (2012). Tornado climatology of Finland. Monthly Weather Review, 140, 1446–1456. doi: 10.1175/MWR-D-11-00196.1
Renko, T., Kuzmić, J., Šoljan, V., Mahovic, N.S. (2016). Waterspouts in the eastern Adriatic from 2001 to 2013. Natural Hazards, (82), 441–470. doi: 10.1007/s11069-016-2192-5
Sioutas, M.V. (2003). Tornadoes and waterspouts in Greece. Atmospheric Research, 67– 68, 645–656. doi: 10.1016/S0169-8095(03)00078-4
Sioutas, M.V. (2011). A tornado and waterspout climatology for Greece. Atmospheric Research, 100 (4), 344-356. doi: 10.1016/j.atmosres.2010.08.011
Sioutas, M.V., Flocas, H.A. (2003). Hailstorms in northern Greece: Synoptic and thermodynamic environment. Theoretical and Applied Climatology, (75), 189–202. doi:10.1007/s00704-003-0734-8
Sioutas, M.V., Keul A.G. (2007). Waterspouts of the Adriatic, Ionian and Aegean Sea and their meteorological environment. Atmospheric Research, (83), 542–557. doi: 10.1016/j.atmosres.2005.08.009
Trigo, I.F., Bigg G.R., Davies T.D. (2002). Climatology of cyclogenesis mechanisms in the Mediterranean. Monthly Weather Review, (130), 549–569. doi: 10.1175/1520-0493(2002)130<0549:COCMIT>2.0.CO;2
Trigo, I.F., Davies T.D., Bigg, G.R. (1999). Objective climatology of cyclones in the Mediterranean region. Journal of Climate, (12), 1685–1696. doi: 10.1175/1520-0442(1999)012<1685:OCOCIT>2.0.CO;2
Türkeş, M. (1998). Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern oscillation on rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology, (18), 649-680. doi:10.1002/(SICI)1097-0088(199805)18:6<649::AID-JOC269>3.0.CO;2-3
Türkeş, M. (2021). Türkiye’de hortumlar artıyor mu?, EKOIQ, (Mart) 96-101. https://www.researchgate.net/publication/350020864 adresinden alınmıştır.
Yurtseven, M. (2013). “Gelişmiş-V” Yapılı Oraj Fırtına Modeli Olarak Elâzığ-Maden Hortumu. Ankara: Meteoroloji Genel Müdürlüğü Yayınları.

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi