Geleneksel Kır Meskenlerinde Mimari Degradasyon: Sinop İli Örneği

Günümüz dünyasında her alanda görülen hızlı değişim, Türkiye kırlarını da etkisi altına almış, geleneksel kır meskenleri çok hızlı gelişen bir mimari degradasyonla karşı karşıya kalmıştır. Bu çalışmada Sinop yöresinde bulunan geleneksel ahşap meskenlerdeki değişim ele alınmış, coğrafi çevrenin bütün özelliklerini içinde barındıran bu konutların hızla nasıl aslından uzaklaştırıldıkları ve bunu etkileyen hususlar üzerinde durulmuştur. Sinop yöresinde, çevredeki zengin orman örtüsünden faydalanılarak inşa edilen ahşap kır meskenlerinin bir kısmı göçler sonucu hızla boşalan yerleşmelerde kaderine terk edilerek yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalırken halen kullanılan meskenler için de farklı bir tehlike söz konusudur. Gerek yeni bir ev inşa etmenin ekonomik zorlukları, gerekse kerestenin pahalılığı ve doğal çevreden artık temin edilemez oluşu yöre halkının mevcut ahşap evlerini en kolay ve ucuz şekilde kullanılabilir hale getirmeye zorlamaktadır. Bu süreçte; evlerin çatısındaki taş örtü yerini kiremit ve sac örtüye, ahşap malzeme ise yerini tuğla/briket gibi malzemelere bırakmaya başlamıştır. Sonuç olarak yöredeki geleneksel konutlar hızla yerini doğal ve çağdaş yapı malzemesinin birlikte yer aldığı ne geleneksel ne de modern olmayan konutlara bırakmaktadır.

Architectural Degradation in Traditional Rural Houses: A Case Study of Sinop

Rapid change in each field in today’s world has also influenced rural settlements in Turkey and traditional rural dwellings have been faced with a rapidly developing architectural degradation. In this study, the change in traditional wooden houses in Sinop region was discussed and it is emphasized the reasons why these houses are quickly removed from their origins which have all the features of the geographical environment, and issues affecting them. Most of the villages in the Sinop region are made up of wooden country houses constructed by taking advantage of the rich forest cover around the periphery. In the region where rural settlements are being abandoned due to economic backwardness, many rural houses are faced with the danger of extinction by leaving to their fate while there is a different threat for the houses still used. In this case, both the economic difficulties of building a new house and the cost of timber, and the fact that it is no longer available in natural surroundings force local people had wooden houses usable in an easy and cheap as possible way. In this process; they started to place the stone cover in the roofs of the houses with tiles and sheet metal, and in the houses of the houses with wooden materials like brick / briquettes. As a consequence, traditional residences in the region quickly leave their place nor traditional neither modern residences where natural and contemporary building materials co-exist.

Keywords:

Sinop, Rural Settlements, Wooden House Degradation,

PDF

___

Çal, H. (1998). The Architecture of Boyabat Village Houses. İreland,S. ve Bechheofer W. (Ed.), The Ottoman House Papers From the Amasya Symposium 24-27 Eylül 1996 içinde (46-53). Oxford: British Institute of Archaeology.
Çal, H. (2014). Boyovası/Boyabat Kazasında Türk Mimarisi (Hurufat Defterlerine Göre). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Doğanay, H. (1994). Türkiye Beşeri Coğrafyası, Ankara: Gazi Baro.
Ekinci, S., Arpacıoğlu, Ü. (2004). Geleneksel Ahşap Yapılarda Yapı Fiziği ve Malzeme Sorunlarının Taşıyıcı Sisteme Etkileri. 10.08.2018 tarihinde
https://www.academia.edu/4757225/GELENEKSEL_AH%C5%9EAP_YAPILARDA_YAPI_F%C4%B0Z%C4%B0%C4%9 E%C4%B0_ve_MALZEME_SORUNLARININ_TA%C5%9EIYICI_S%C4%B0STEME_ETK%C4%B0LER%C4% B0 adresinden alındı.
Eres, Z. (2016). Türkiye’de Geleneksel Köy Mimarisini Koruma Olasılıkları. Ege Mimarlık Dergisi. 92, 8-13.
Gürbüz, O. (1998). Van Gölü Çevresinde Kır Yerleşmeleri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 6, 93- 136.
Habertürk. (2016). Sinop'ta Kardeşlerine Kızıp Ahşap Evi Yaktı İddiası. 14.09.2018 tarihinde https://www.haberturk.com/gundem/haber/1227791-sinopta-kardeslerine-kizip-ahsap-evi-yakti-iddiasi adresinden alındı.
Işık, Ş. (1992). Ezine-Bayramiç Çevresinde Kır Meskenleri. Ege Coğrafya Dergisi. 6, 101-118.
Kaya, M. (2015). Ayancık ve Yakın Çevresinin Ekoturizm Potansiyeli, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Samsun. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=XM9ZoIuIoNTj2P7iY13hcOGjDa0X4qLXcIrFI9Z0y7WTBzS58wfmkaLPmlRMWTE adresinden alındı.
Köse, A. (2005). Türkiye’de Geleneksel Kırsal Konut Planlarında Göçebe Türk Kültürü İzleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.2, 1-34.
Mevzuat Bilgi Sistemi (2018a). Plansız Alanlar Yönetmeliği 09.08.2018 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.4882&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0 adresinden alındı.
Mevzuat Bilgi Sistemi (2018b). Orman Kanunu. 09.08.2018 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.6831.pdf adresinden alındı.
Mevzuat Bilgi Sistemi. (2018c). Orman Kanununun 35. Maddesindeki Yapı Sistemlerinin Tesbiti ve Uygulanmasına Dair Yönetmelik. 09.08.2018 tarihinde http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/3.5.848323.pdf adresinden alındı.
Orman Genel Müdürlüğü. (2018). 280 Sayılı Tebliğ (Zati İhtiyaç) 09.08.2018 tarihinde https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Tebligler/280%20SAYILI%20TEBL%C4%B0%C4%9E%20(Zati%20%C4%B0 htiya%C3%A7).pdf adresinden alındı.
Perker, Z.S. (2010). Geleneksel Anadolu Konutunun Güne Uyarlanmasında Yapısal Bir Model, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=NtBAevXNhYaNqJFoAcdBdhVdQcoqBRqJbC9Us12LM2 k3ZSNOYZuy0iy1DTuIhlhT adresinden alındı.
Perker, Z. S., Akıncıtürk, N. (2011). Geleneksel Konutlarda Fiziksel Değişim: Bursa’da Üç Örnek Yapı. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16 (1), 29-39.
Tanoğlu, A. (1954). İskân Coğrafyası, Esas Fikirler, Problemler ve Metod Türkiyat Mecmuası, 11, 1-32.
Tanoğlu, A. (1969). Nüfus ve Yerleşme, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
Tolun - Denker, B. (1977). Yerleşme Coğrafyası – Kır Yerleşmeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Tunçdılek, N. (1956) Eskişehir Bölgesinde Mesken Şekillerine Toplu Bir Bakış. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü
Tunçdılek, N. (1967). Türkiye İskân Coğrafyası: Kır İskânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
Turgay, T., Buyruk, P. E. (2017). Geleneksel Taraklı Evleri ve Yapılarda Bozulma Nedenleri. İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi. 6 (2), 35-46.
Tümertekin, E., Özgüç, N. (2009). Beşeri Coğrafya- İnsan, Kültür, Mekân. İstanbul: Çantay. Yılmaz, C. (2001). Sinop-Kastamonu Yöresi Ahşap Kır Meskenlerinde Taş Çatı Örtüsü. Doğu Coğrafya Dergisi, 6, 163–186.
Yılmaz, C. (2005). Doğal Afet Riski Taşıyan Yörelerde Yeniden İnşa Edilebilir Yapı Malzemesi Kullanımının Önemi; Sinop Örneği, Sedat AVCI ve Hüseyin TUROĞLU (Ed.) Ulusal Coğrafya Kongresi 2005, (29–30 Eylül 2005) Bildiri Kitabı içinde (707-716), İstanbul: Çantay.
Zaman, M. (2017). Türkiye’de Kırsal Meskenler ve Coğrafi Dağılışları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3, 11-936.

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi