Gebze’de Şehirsel Büyümenin Mekansal-Zamansal Analizi

Şehirlerin temel belirleyici dinamiklerini ekonomik ve sosyal süreçler oluşturur. Bu süreçlerin en temel unsuru ise nüfusun demografik özellikleridir. Gebze şehri coğrafi konumu ve şartları itibarıyla geçmişten günümüze beşeri faaliyetler için elverişli olmuş ve nüfuslanmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren önemli bir yerleşme olan Gebze, 1960’lı yıllara kadar sakin bir kasaba olarak varlığını sürdürmüş, sonrasında ise sanayi faaliyetlerine bağlı olarak şehirleşme sürecine girmiştir. 1970 sonrasında uygulanan sanayi politikaları ise şehrin sanayi fonksiyonunun gelişmesine ve şehirde nüfus artışına neden olmuştur. İstanbul’da başlayan sanayisizleşme ile birlikte Gebze Şehri’ne taşınan sanayi tesisleri Gebze Şehri ve yakın çevresinde çok kısa sürede birçok sanayi alanı oluşturmuştur. Artan ulaşım yatırımları ile birlikte, 1990 yılında ilk organize sanayi bölgesinin (OSB) faaliyete geçmesi Gebze’nin tam anlamıyla bir sanayi şehrine dönüşmesini sağlamıştır. Bu çalışmada Gebze’nin şehirleşme sürecinin en hızlı yaşandığı 1990 yılından günümüze kadar meydana gelen arazi örtüsü değişimi analiz edilmiştir. Değişimin ve gelişimin hangi yönlerde olduğu tespit edilerek akıllı şehir büyüme modelleri için önemli bir altlık oluşturulmuştur.

Spatio-Temporal analysis of urban growth in Gebze

The main determinant dynamics of cities are economic and social processes. The main element of these processes is the demographic characteristic of the population. Due to its geographic location and conditions, the city of Gebze has been convenient and populated for human activities from past to present. Gebze, which has been an important settlement since the early years of the republic, continued to exist as a quiet town until the 1960s. Then the urbanization process has been accelerated depending on industrial activities in the city. The industrial policies implemented after the year of 1970 caused the development of industrial function of the city and the increase of population in the city. The first organized industrial region (OIR) became operational in 1990 due to increasing transportation investments, which has made Gebze a truly industrial city. In this study, land cover change of the city since the year of 1990 has been analyzed. An important basis for smart city growth models was created by focusing on the direction and development of land cover change.

Keywords:

Spatial Growth, Landuse Change, Geographic Information Systems Remote Sensing, Gebze,

PDF

___

Albayrak, A. N., Erkut, G. (2004). Sanayi Gelişimini Etkileyen Yerel Dinamikler: Gebze Dilovası Örneği. 11. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi. Trabzon.
Aliağaoğlu, A., Uğur, A. (2015). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Alkaradaghi, K., Ali, S. S., Al-Ansari, N., Laue, J. (2018). Land Use Classification and Change Detection Using Multi-temporal Landsat Imagery in Sulaimaniyah Governorate, Iraq. Advances in Remote Sensing and Geo Informatics Applications, 117-120.
Avcı, S. (2004). Şehirsel Yerleşmelerin Belirlenmesinde Kullanılan Kriterler. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi 3. Dizi, No: 9, 9-28.
Aydın, O., Özgür, E. M. (2009). Ankara'nın Kentsel Gelişiminin Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleriyle Ölçülmesi. New World Sciences Academy (NWSA), e-Journal of New World Sciences Academy Nature Sciences, 4(4), 215-242.
Ayik, U., Avcı, S. (2018). İstanbul’da Sanayisizleşme: Coğrafi Bir Bakış. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 ( 65), 505- 523.
Bayar, R., Karabacak, K. (2017). Ankara İli Arazi Örtüsü Değişimi (2000-2012). Coğrafi Bilimler Dergisi, 15 (1), 59-76 .
Belediyesi, G. (2015). 2015-2019 Stratejik Planı. Gebze: Gebze Belediyesi.
Çalışkan, Z. (2006). Türkiye’de Şehirleşme ve Gecekondulaşma. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları.
Çelik, G. (2004). 16-19. Yüzyıl Gebze (Sosyo-Ekonomik bir inceleme). Kocaeli: Gebze Belediyesi Yayınları.
Çetin, A. (2000). Kocaeli Tarihinden Sayfalar. İzmit: İzmit Rotary Kulübü.
Çetinor, B. (1995). Eski Gebze Evleri. İlgi Dergisi, 81, 9-15, İstanbul.
Dadras, M., Z.M.Shafri, H., Ahmad, N., Pradhan, B., Safarpourd, S. (2015). Spatio-temporal Analysis of Urban Growwth from Remote Sensing Data in Bandar Abbas City, Iran. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 18 (1), 35-52.
Darkot, B. (1967). Şehir ayrımında nüfus ve fonksiyon kriterleri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 16, 3-8.
Darkot, B. (1968). İzmit. İslam Ansiklopedisi C.5/2, İstanbul.
Dengiz, O., Turan, İ. D. (2014). Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistem Teknikleri Kullanılarak Arazi Örtüsü / Arazi Kullanımı Zamansal Değişimin Belirlenmesi: Samsun Merkez İlçesi Örneği (1984-2011). Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 78-90.
Doğan, M. (2013). Türkiye’de Sanayileşme Sürecine Genel Bir Bakış. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 211-231.
Dumansızoğlu, M., Döker, M. F. (2017). Gebze Organize Sanayi Bölgesi’nin Mekânsal Etkileri. Türk Corğafya Dergisi, 69, 89-100.
Ekinci, D., Sönmez, E. (2006). İstanbul Konürbasyonunun Yeni Habitat Adacığında CBS Tabanlı Jeoekoloji Planlama Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 46, 147-167.
Es, M. (2008). Çarpık Kentleşme ve Gebze. Yerel Siyaset Dergisi, 3 (32), 25-37.
Garipağaoğlu, N. (2010). Türkiye’de Kentleşmenin, Kent Sayısı, Kentli Nüfus Kriterlerine Göre İncelenmesi ve Coğrafi Dağılışı. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 1-42.
Gomarasca, M. A., P. A. Brivio, F. P., Galli, A. (1993). One century of land use changes in the metropolitan area of Milan (Italy). International Journal of Remote Sensing, 14, 211–223.
Göney, S. (1977). Şehir Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını.
Görmez, K. (1991). Şehir ve İnsan. İstanbul: M.E.B. Yayınları.
Green, K., Kempka, D., Lackey, L. (1994). Using remote sensing to detect and monitor land-cover and land-use change. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 60, 331-337.
Gülersoy, A. E. (2013). Farklı Uzaktan Algılama Teknikleri Kullanılarak Arazi Örtüsü/Kullanımında Meydana Gelen Değişimlerin İncelenmesi: Manisa Merkez İlçesi Örneği (1986-2010). International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (8), 1915-1934.
Jensen, J. R. (1995). Introductory Digital Image Processing: A Remote Sensing Perspective Second Edition. New Jersey: Prentice-Hall, Englewood Cliffs.
Joseph, G. (2005). Fundamentals of Remote Sensing. India: Universities Press.
Kara, F., Karatepe, A. (2012). Uzaktan Algılama Teknolojileri ile Beykoz İlçesi (1986-2011) arazi kullanımı değişim. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 378-389.
Karabacak, K., Özçağlar, A. (2013). Karpaz Yarımadası'nın Arazi Kullanımı ve Planlama Önerileri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 11 (2), 121-148.
Karabacak, K. (2018). Girne İlçesi'nde (KKTC) Arazi Örtüsü Değişimi. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, (s. 692-703). Ankara.
Keleş, R. (1976). Kentbilim İlkeleri, (1.Baskı). Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, Sevinç Matbaası.
Keleş, R. (1997). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
Kırlangıçoğlu, C. (2017). Şehir Yönetiminde Coğrafi Bilgi Sistemleri. İstanbul: Çantay Kitabevi. Koçu, R. E. (2003). Fatih Sultan Mehmed. İstanbul: Doğan Kitabevi.
Loveland, T., Sohl, T., Stehman, S., Gallant, A., Sayler, K.,Napton, D. (2002). A strategy for estimating the rates of recent United States land-cover changes. Photogrammetric Engineering &Remote Sensing, 68, 1091–1099.
Masek, J., Lindsay, F.,Goward, S. N. (2000). Dynamics of urban growth in the Washington DC metropolitan area, 1973-1996,
from Landsat observations. International Journal of Remote Sensing, 21, 3473-3486 .
Özçağlar, A. (2016). Yönetsel Coğrafya.. Ankara: Nika Yayın Evi.
Özer, İ. (2004). Kentleşme Kentlileşme ve Kentsel Değişme. Bursa: Ekin Kitabevi.
Ramsay, W. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (Çeviren: Mihri Pektaş). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Rawat, J.,Kumar, M. (2015). Monitoring land use/cover change using remote sensing and GIS techniques: A case study of Hawalbagh block, district Almora, Uttarakhand, India. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 18, 77-84.
Ridd, M. K.,Liu, J. (1998). A comparison of four algorithms for change detection in an urban environment. Remote Sensing of Environment, 63 (2), 95-100.
Royer, A., Charbonneau, L.,Bonn, F. (1988). Urbanization and Landsat MSS albedo change in the Windsor-Quebec corridor since 1972. International Journal of Remote Sensing, 9, 555–566.
Runcıman, S. (1998). Haçlı seferleri Tarihi (Çeviren: Fikret Işıltan). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu yayınları;X.dizi-sa.9a.
Sancar, C., Kadıoğulları, A. İ.,Turan, S. Ö. (2009). Land use-cover change processes in Urban fringe areas: Trabzon case study, Turkey. Scientific research and essays, 4 (12), 1454-1462.
Sencer, Y. (1979). Türkiye’de Kentleşme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 345.
Singh, A. (1989). Digital change detection techniques using remotely-sensed data. International Journal of Remote Sensing, 10, 989–1003.
Sohl, T. L. (1999). Change analysis in the United Arab Emirates: An investigation of techniques. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 65 (4), 475-484.
Sönmez, M. E. (2011). Adana şehrinin alansal gelişimi ve yakın çevresinin arazi kullanımında meydana gelen değişimler. Türk Coğrafya Dergisi, 57, 55-69.
Tanoğlu, A. (1969). Beşeri Coğrafya Nüfus ve Yerleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
Tin‐Seong, K. (1995). Integrating GIS and remote sensing techniques for urban land‐cover and land‐use analysis. Geocarto International, 10, 39-49.
Todd, W. J. (1997). Urban and regional land use change detected by Landsat data. Journal of Research of the U.S. Geological Survey, 5, 527–534.
TUİK. (2019). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr Erişim Tarihi: 20.08.2019 adresinden alındı.
Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 1840, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 72.
Tümertekin, E., Özgüç, N. (1997). Beşeri Coğrafya İnsan Kültür Mekân. İstanbul: Çantay Kitapevi.

ISSN: 1303-5851
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2003
Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi