Afyonkarahisar İlinde Yerleşmelerin Yükselti Basamaklarına Göre Dağılışı
Afyonkarahisar ilinde köy, kasaba ve şehir yerleşmelerinin yükselti basamaklarına göre dağılışını ortaya koymayı amaçlayan bu araştırmada yükselti-yerleşme ilişkisi açıklamaya çalışılmıştır. Yerleşmelerin yeryüzündeki dağılışına değişik bir açıdan bakılarak, yükselti basamaklarına göre yerleşmelerin nasıl bir dağılış gösterdiği, Afyonkarahisar ili ile örneklendirilmeye çalışılacaktır. Bu amaçla öncelikle yerleşmeler sınıflandırılmış ve her bir yerleşme tipinin yükselti ile birlikte geçirdiği değişim gözlenmiştir. Her bir yükselti basamağında yer alan yerleşme sayısı ve yerleşme tipi, yükselti basamağının doğal koşulları göz önünde bulundurularak değerlendirilmiştir. Yerleşmelerin bulundukları yükselti basamakları ile bağlı oldukları idari üniteler de göz önüne alınarak idari bütünlük sağlanmaya çalışılmıştır. Afyonkarahisar ilinde yerleşmelerin yükseltiye bağlı olarak geçirdikleri değişim incelendiğinde, büyük ölçüde fiziki coğrafya koşullarındaki değişimle benzerlikler göze çarpmaktadır. Yani fiziki koşulların insan yaşamına ve faaliyetlerine sağladığı olanakların arttığı kesimlerde hem yerleşme sayısında, hem de şehir ve kasaba tipindeki yerleşmelerde belirgin bir artış gözlenmiştir. Özellikle 900-1300 metre yükselti aralığı, gerek yerleşme sayısı gerekse şehir ve kasaba yerleşmelerinin belirgin artış gösterdiği basamak olarak karşımıza çıkmaktadır. Yükseltinin artması, yerleşme sayısında azalmaya ve nüfusu çok düşük olan köy yerleşmelerinin ön plana çıkmasına neden olmuştur. Buna bağlı olarak, belirli yükseltilerin üzerindeki alanların insan tarafından etkin biçimde kullanılmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu durum, insan-doğal ortam ilişkilerinin yükseltiyle birlikte geçirdiği değişimin izlenmesi açısından önem taşımaktadır
Settlements distribution for elevational zones in Afyonkarahisar province
The relation between altitude and settlement has been explained in this study which aims to indicate the distribution of city settlements, village and the towns in Afyonkarahisar province in respect of altitude zones or stages. How settlements indicate or introduce distribution in respect of altitude zones by exemplifying Afyonkarahisar province with different point of view for the distribution of settlement in the world. Firstly, setlements have been classified and the change of each settlement type with altitude has been observed. The number of settlements and settlement types which are located in each altitude zone, have been evaluated by considering natural conditions of altitude zone. Managerial integrity has been provided by considering altitude zones which have settlements and their managerial units. The changes of settements are similar to the changes in physical geographical conditions, as the changes of settlements in Afyonkarahisar province is related to the altitude. In other words, the more suitable physical conditions for human activities means the more the number of settlements in terms of city and the towns. Altitude interval between 900-1300 meters is the most common in terms of the number of settlements as well as increasing city and town settlements. As the altitude which increases, causes the decreases in the number of settlements, it causes the increases in the village settlements. For this reason, the areas which are over certain altitudes, are not suitable for human activities. This condition indicates a clear relation between human and environment in terms of altitude zones
Keywords:
Settlement elevational zones, Afyonkarahisar,
___
- Dean, J. S. (1988) "A model of Anasazi behavioral adoptation", The Anasazi in a Changing Environment, Edited by G. J. Gumerman, 25-44, Cambridge Univ. Press, Cambridge.
- Denker, B. T. (1977) Yerleşme Coğrafyası, Kır Yerleşmeleri, İstanbul Üniv. Yay. No:2275, Coğr. Enst. Yay. No:93, İstanbul.
- Doğanay, H.; Özdemir, Ü.; Şahin, İ.F. (2003) Coğrafya’ya Giriş 2 Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya, Aktif Yayınevi, Erzurum.
- Günal, N. (1993) "Marmara ve Ege bölgelerinde kır yerleşmelerinin yükselti kademelerine göre dağılışı", Türk Coğrafya Dergisi, 28: 143-154.
- Keleş, R. (2000) Kentleşme Politikası, 5. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
- Orcutt, J. D. (1991) "Environmental variability and settlements changes on the Pajarito Plateau, New Mexico", Society For American Archeology, American Antiquity, Vol:56, No: 2, 315-332.
- Özçağlar, A. (2006) Coğrafyaya Giriş, Hilmi Usta Matbaacılık, Ankara.
- Özgüç, N. ; Tümertekin E. (2000) Coğrafya, Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar, Çantay Kitabevi, İstanbul.
- Özgür, E. M. (2000) Türkiye Coğrafyası, Hilmi Usta Matbaacılık, Ankara.
- Tanoğlu, A. (1969) Nüfus ve Yerleşme, Cilt 1, İstanbul Üniversitesi Yay. No:1183, Ebebiyat Fakültesi Coğrafya Enst. Neşriyatı No:45, İstanbul.
- Toroğlu, E. (2006) Niğde İli Yerleşmeleri ve Lokasyon Planlaması, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
- Tunçdilek, N. (1967) Türkiye İskan Coğrafyası, Kır İskanı(Köy-Altı İskan Şekilleri), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları: 1283, Coğrafya Enst.Yay. No:49, İstanbul.
- Tunçdilek, N. (1985) Türkiye’de Relief Şekilleri ve Arazi Kullanımı, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğr. Enst. Yay. No:3, İstanbul Üniversitesi Yayınları No:3279, İstanbul.
- Tümertekin, E.; Özgüç, N. (1998) Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekan, Çantay Kitabevi, İstanbul.
- Yılmaz, B.; Atik, G. (2006) "Doğal peyzaj özelliklerinin kırsal yerleşimler üzerindeki etkileri: Bartın örneği" ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 8 (10): 1-9.
- Yücel, T. (1987) Türkiye Coğrafyası, Türk Kültürü Araştırma Enst. Yay.: 68, Seri: VII, Sayı: A.5, Ankara.
- Yüceşahin, M. M.; Bayar, R.; Özgür, E. M. (2004) "Türkiye’de şehirleşmenin mekansal dağılışı ve değişimi", Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1): 23-41.
- Yüceşahin, M. M.; Özgür, E. M. (2006) "Türkiye’nin güneydoğusunda nüfusun zorunlu yerinden oluşu: Süreçler ve mekansal örüntü", Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2): 15-35.
- ISSN: 1303-5851
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2003
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İkametgâh Memnuniyeti ve Şehir İçi İkametgâh Hareketliliği
Murat TÜRKEŞ, Serap AKGÜNDÜZ A., Zerrin DEMİRÖRS
Afyonkarahisar İlinde Yerleşmelerin Yükselti Basamaklarına Göre Dağılışı
Tarihi Coğrafya Bakımından Önemli Bir Kaynak: Cihannüma