Gebelikte Yaşanan Fizyolojik Değişikliklerin Farmakokinetik Mekanizmalar Üzerine Etkileri

Taşıdığı risklerden dolayı kaçınılmaya çalışılsa da gebeler çeşitli gerekçelerle ilaç kullanmak zorunda kalmaktadır. Tarafların eldeki sınırlı bilgiyi bile yeterince etkin kullanamaması, yaşanan endişeyi artırmakta, eksik ya da yanlış tedavi sorunlarına kapı aralamaktadır. Başta hekimler olmak üzere sağlık çalışanları, ilaç kullanımında sıradan erişkin bireylere göre gebelerin önemli bazı farklılıkları olduğunu iyi bilmeli ve bunun gerekliliklerine uygun hareket etmelidir. Annenin vücudunda, plasentada, embriyoda ve fötusta gebelik süresince oluşan zamansal değişimlerin ilacın farmakokinetiğine yansımaları, bu farklılıkların başında gelmektedir. Absorpsiyon, dağılım, metabolizma ve atılım olaylarının her birini ilgilendiren önemli değişiklikler, oldukça çeşitlilik gösterir. Bu değişiklikler, gebenin kullanacağı ilacın seçiminden, yarar sağlanabilecek optimal dozun belirlenmesine, tedavi ve takip süresinin ayarlanmasından, etki/advers etki yorumlanmasına kadar klinik süreçte bir dizi işlemin hayata geçirilmesinde belirleyicidir. Gestasyonel yaş, annenin yaşı ve altta yatan hastalıklar, bu hastalıkların farmakokinetik mekanizmaları etkileme durumları vb. bireysel etkenlerin de işin içerisine karıştığı tedavi sürecinin gebelikte başarılı şekilde yönetimi, çeşitli güçlükleri barındırır ve zaman zaman profesyonel yardım gerektirir. Bunun için sağlık çalışanları ve hastalar, başta klinik farmakoloji bilgilendirme servisi desteği olmak üzere günümüzde çeşitli kaynaklardan yararlanma imkanına artık sahiptir. Bu derleme yazıda gebelerin yaşamakta olduğu fizyolojik değişikliklerin farmakokinetik mekanizmaları nasıl ve ne yönde etkiledikleri ve bunun kliniğe yansımaları üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Gestasyon, farmakokinetik, maternal, fizyolojik değişiklikler, plasental geçiş

The Impacts of the Physiological Changes Occurring During Pregnancy on Pharmacokinetic Mechanisms

Although pharmacotherapy is avoided due to risks during pregnancy, sometimes drugs may be required for specific clinical conditions. Inappropriate use because of limited available information may lead to malpractice. Health professionals, especially physicians, should have a better knowledge of the fact that drug use in pregnant women has some important differences from that in normal adults. Thus, they must comply with these specific requirements. One of the major differences is the change in drug pharmacokinetics during pregnancy. Important changes related to drug absorption, distribution, metabolism, and elimination show wide variability in maternal body, placenta, embryo, and fetus. These changes determine the selection of drug, its dose, and duration of its use. The successful management of treatment process during pregnancy is difficult and sometimes requires professional support due to confounding reasons, including individual factors, gestational age, mothers’ age, and underlying diseases and their impact on drug metabolism. Therefore, health professionals and patients are required to get better benefit from sources, especially from clinical pharmacology information services. The present review discusses the details of how and to what extent the pharmacokinetic mechanisms are affected by the physiological changes that occur during pregnancy and their interpretation to clinical conditions.

Keywords:

Gestation, pharmacokinetics, maternal, physiological changes, placental transfer,

PDF

___

1. Constantine MM. Physiologic and pharmacokinetic changes in pregnancy. Front Pharmacol 2014; 5: 65. 2. Dawes W, Chowienczyk PJ. Pharmacokinetics in pregnancy. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2001;15: 819-26. [CrossRef] 3. Kayaalp SO, Akıcı A. 12. Konu: İlaçların Toksik Tesirleri ve Toksikolojinin Temel Kavramları. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji1. Ed. Kayaalp SO; 2012.p.117-118. 4. Anderson GD. Pregnancy-induced changes in pharmacokinetics: a mechanistic-based approach. Clin Pharmacokinet 2005; 44: 989-1008. [CrossRef ] 5. Stika SC, Frederiksen MC. Drug therapy in pregnant and nursing women. Principles of Clinical Pharmacology. Eds. Atkinson AJ, Abernethy DR, Daniels CE, Dedrick RL, Markey SP. 2.Ed. Elsevier USA 2007.p.339-57. [CrossRef ] 6. Pacheco L, Constantine MM and Hankins GDV. “Physiologic Changes During Pregnancy”, in Clinical Pharmacology During Pregnancy, ed. D.R. Mattison (San Diego:Academic Press), 2013.p.5-14. [CrossRef] 7. Koren G. Special aspects of perinatal &pediatric pharmacology. Basic and Clinical Pharmacology. Ed. Katzung BG. 10th ed. Mc Graw Hill. 2007.p.971-3. 8. Rogers VL, Cox S. Obstetrics& Obsterric Disorders. Current Medical Diagnosis &Treatment. Eds. McPhee SJ, Papadakis MA, 50th ed. Mc Graw Hill. 2011.p.754-78. 9. Basgül A, Akici A, Uzuner A, Kalaça S, Kavak ZN, Tural A, Oktay S. Drug utilization and teratogenicity risk categories during pregnancy. Adv Ther 2007; 24: 68-80. [CrossRef] 10. Kayaalp SO. 2. Konu: İlaçların Biyolojik Membranlardan Geçişi ve Absorpsiyon Olayı. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji1. Ed. Kayaalp SO. 2012.p.10-15. 11. Oktay Ş. ve Kayaalp SO. 3. Konu: İlaç Uygulama Yolları ve Uygulama Yerinden Absorpsiyon. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji1 Ed. Kayaalp SO. 2012.p.16-31. 12. Capeless EL, Clapp JF. When do cardiovascular parameters return to their preconception values? Am J Obstet Gynecol 1991; 165: 883-6. [CrossRef ] 13. Berkovitch M, Garbis H, Goldstein LH. Pharmacokinetics in pregnancy. Drugs during pregnancy and lactation: treatment options and risk assasments. 2th ed. Miller RK, 2007. 14. Kayaalp SO. 4. Konu: İlaçların Dağılımı. Akılcı Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji1. Ed. Kayaalp SO. Ed. 2012.p.32-39. 15. Yerby MS, Friel PN, McCormick K, Koerner M, Van Allen M, Leavit AM, et al. Pharmacokinetics of anticonvulsants in pregnancy: alternations in plasma protein binding. Epilepsy Res 1990; 5: 223-8. [CrossRef] 16. Knutti R, Rothweiler H, Schlatter C. Effect of pregnancy on the pharmacokinetics of caffeine. Eur J Clin Pharmacol 1981; 21: 121-6. [CrossRef ] 17. Tracy TS, Venkataramanan R, Glover DD, Caritis SN, National Institute for Child Health and Human Development Network of Maternal-Fetal-Medicine Units. Temporal changes in drug metabolism (CYP1A2, CYP2D6 and CYP3A Activity) during pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2005; 192: 633-9. [CrossRef] 18. Cascorbi I. Pharmacogenetics of cytochrome P4502D6: genetic background and clinical implication. Eur J Clin Invest 2003; 33: 17-22. [CrossRef ] 19. Wadelius M, Darj E, Frenne G, Rane A. Induction of CYP2D6 in pregnancy. Clin Pharmacol Ther 1997; 62: 400-7. [CrossRef] 20. Davison JM, Dunlop W. Renal hemodynamics and tubular function normal human pregnancy. Kidney Int 1980; 18: 152-61.[CrossRef] 21. Chamberlain A, White S, Bawdon R, Thomas S, Larsen B. Pharmacokinetics of ampicillin and sulbactam in pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1993; 168: 667-73. [CrossRef] 22. Philipson A, Stiernstedt G. Pharmacokinetics of cefuroxime in pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1982; 142: 823-8. [CrossRef] Akıcı ve ark. Gebelikte Farmakokinetik Değişiklikler Clin Exp Health Sci 2017; 7: 71-7 76 23. Nathorst-Böös J, Philipson A, Hedman A, Arvisson A. Renal elimination of ceftazidime during pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1995; 172: 163-6. [CrossRef] 24. Philipson A, Stiernstedt G, Ehrnebo M. Comparison of the pharmacokinetics of cephradine and cefazolin in pregnant and non-pregnant women. Clin Pharmacokinet 1987; 12: 136-44. [CrossRef] 25. Heikkila A, Erkkola R. Pharmacokinetics of piperacillin during pregnancy. J Antimicrob Chemother 1991; 28: 419-23. [CrossRef] 26. Casele HL, Laifer SA, Woelkers DA, Venkataramanan R. Changes in the pharmacokinetics of the low-molecular-weight heparin enoxaparin sodium during pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1999; 181: 1113-7. [CrossRef ] 27. Wells BG. Pregnancy and lactation: Therapeutic considerations. Pharmacotherapy Handbook. Eds. Wells BG, Dipiro JT, Schwinghammer TL, Dipiro C. 8th ed. Mc Graw Hill 2012.p.369-79. 28. Savu O, Jurcut R, Guişca S, van Mieghem T, Gussi I, Popescu BA, et al. Morphological and functional adaptation of the maternal heart during pregnancy. Circ Cardiovasc Imaging 2012; 5: 289-97. [CrossRef] 29. Clark SL, Cotton DB, Lee W, Bishop C, Hill T, Southwick J, et al. Central hemodynamic assessment of normal term pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1989; 161: 1439-42. [CrossRef] 30. Seely EW, Ecker J. Clinical practice. Chronic hypertension in pregnancy. N Engl J Med 2011; 365: 439-46. [CrossRef] 31. Dzieciolowska-Baran E, Teul-Swiniarska I, Gawlikowska-Sroka A, Poziomkowska-Gesicka I, Zietek Z. Rhinitis as a cause of respiratory disorders during pregnancy. Adv Exp Med Biol 2013; 755: 213-20. [CrossRef] 32. Kolarzyk E, Szot WM, Lyszczarz J. Lung function and breathing regulation parameters during pregnancy. Arch Gynecol Obstet 2005; 272: 53-8. [CrossRef] 33. Baldwin GR, Moorthi DS, Whelton JA, MacDonnell KF. New lung functions in pregnancy. Am J Obstet Gynecol 1977; 127: 235-9. [CrossRef] 34. Lockitch G. Clinical biochemistry of pregnancy. Crit Rev Clin Lab Sci 1997; 34: 67-139. [CrossRef] 35. Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, Kronenberg HM. Williams Textbook of Endocrinology. Chapter 21 Endocrine Changes in Pregnancy. 13th ed. 2016.p.832-49.