Rousseau ve Dil

Bu çalışmada aydınlanmacı düşünürlerden Jean-Jacques Rouesseau’nun dil üzerine olan düşüncelerini inceledik. Rousseau’nun dil konusundaki fikirlerini anlayabilmemize olanak sağlayan iki eserden bahsedebiliriz, bunlardan ilki Melodi ve Müziksel Taklit İle İlişki İçinde Dillerin Kökeni Üstüne Deneme’dir. Bu eser ilkin, İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma’nın bir parçası olarak düşünülmüş olsa da daha sonra Konuşma’dan çıkarılmıştır. Bununla birlikte Rousseau dil konusuna Konuşma’da kısaca değinmiştir. Dolayısıyla onun dil üzerine olan düşüncelerini detaylı bir biçimde inceleyebilecek kaynağa sahip olmadığımızı söylemek yanlış olmaz. Diğer yandan Rouessau’nun sistematik bir filozof olmadığını da göz önüne alırsak bu çaba daha da güçleşir. Bizim bu çalışmadaki amacımız Rousseau felsefesinin bazı temel kavramları çerçevesinde, onun dil hakkındaki yazılarını değerlendirerek dil probleminin genel hatlarını belirlemektir. Söz konusu temel kavramlar başta yetkinleşebilme yetisi (perfectibilité), merhamet (pitié) ve ben-sevgisi (amour de soi)’dir. Ben-sevgisi ve merhamet Rousseau’ya göre, tüm canlılarda ortaktır. Canlı, varlığına içkin ben-sevgisi dolayısıyla kendine zarar vermekten kaçınır ve daima varlığını sürdürme çabası içerisindedir.  İşte bu çaba, dili geliştirmek için insanın gereksindiği temel nüvedir. Merhamet kavramı ise, ben-sevgisinin kör yaşamda kalma güdüsüne karşın neden türdeşlerine zarar vermeme eğiliminde olduğunu açıklar. Merhamet kavramı ile birlikte Rousseau, Hobbes ve benzeri düşünürlerin bellum omnium contra omnes anlayışının karşısında durur. Böylece merhamet de, tıpkı ben-sevgisi gibi dili geliştirmede işlevsel bir role sahiptir. Çünkü Rousseau dili, son çözümlemede, insanların varlığını sürdürebilmeleri adına (ben-sevgisi) birbirleriyle savaşmak yerine iş birliği (merhamet) yapmaları temelinde geliştiğini düşünür. Yine de bu ikisi, yetkinleşebilme yetisi olmaksızın dilin gelişmesi için yeterli değildir. Zaten Rousseau için de insanı hayvandan ayıran şey işte bu yetkinleşebilme yetisidir.

___

  • Rouessau, J. J. (2009). Emile Ya da Eğitim Üzerine, Çev. Yaşar Avunç, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Rouessau, J. J. (2010). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma, Çev. R. Nuri İleri, İstanbul: Say Yayınları
  • Rouessau, J. J. (2017) Melodi ve Müziksel Taklit İle İlişki İçinde Dillerin Kökeni Üstüne Deneme, Çev. Ömer Albayrak, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Thomas, P. (2009) Among Prelates and Primates: From Darwin to Rousseau: In Memory of Robert Wokler, Political Theory, Vol. 37, No. 4, 455-481.