Kahkahanın Ölümle İmtihanı: Eugene O’Neill’ın Lazarus Güldü Oyununun Antik Yunan Tiyatrosu Üzerinden Tahlili

Lazarus Güldü (Lazarus Laughed), Türkiye’de oldukça iyi bilinen Amerikalı oyun yazarlarından Eugene O’Neill’ın neredeyse hiç bilinmeyen oyunlarından birisidir. Eugene O’Neill’ın bu oyunu, şiddetin çeşitli türlerinin bir sonucu olarak modern Amerikan bireyinin yaşadığı toplumsal ikilemi, savaş sonrası bunalımı, kapitalist ekonomik sistemin yarattığı travmayı ve neticelerinde yaşadığı dini, ahlaki ve kültürel çöküşü hicvederek konuyu yaşadığı dönemin yaklaşık bin dokuz yüz sene öncesine konumlandırır. Halkın en güçlü duygusu olan dini, alegoriler üzerinden konuya yayarak iktidar eleştirisini yapar. İktidarla ve birey üzerinde uyguladığı şiddetle diğer oyunlarında olmadığı kadar dalga geçerek aslında iktidar ve şiddet kelimelerinin içini boşaltmayı amaçlar. Oyunun sonunda ise güncel ve geçici çözümler yerine umutsuz olmakla beraber evrensel çözüm önerileri verir. Bireyin özgürleştirilmesi gerektiğini, var olan sistemin kördüğümlüğünü dile getiren oyun, şiddetin en uç noktası olan ölümle sonuçlansa bile insanın içindeki iyiliğin yok edilemeyeceğini göstermesi bakımından önemlidir. Lazarus Güldü adlı oyunda şiddet, adeta zamansal ve mekânsal sınırlarından çıkarak yüzyıllar öncesinden gelen ve modern bireyin üzerine çöken bir hayalet gibidir. Kısaca kuramsal art alan olarak başta Eric Fromm’unkiler olmak üzere yeni tarihçi ve psikoanalitik kuramların kullanılacağı bu çalışmada O’Neill’ın antik Yunan tiyatro geleneği üzerinden modern bireyin şiddet kavramıyla ilişkilenme biçimlerini nasıl ortaya koyduğu betimsel yöntemle araştırılarak, tiyatronun Amerikan bireyi ve iktidarın arasındaki ilişkiler ağını sosyolojik olarak nasıl yansıttığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Şiddet, Amerikan tiyatrosu, Antik Yunan tiyatrosu, Birey, Ölüm

PDF

___

Aristoteles. (2008). Poetika: Şiir sanatı üstüne. (S. Rifat, Çev.). İstanbul: Can Yay.Bataille, G. (2006). İç deney. (M. M. Yakupoğlu, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay.Bergson, H. Laughter: An essay on the meaning of the comic. A Project Gutenberg of Australia eBook. Ref: 4352. 1 Ağustos 2003. Brockett, O. G. (2000). Tiyatro tarihi. (İ. Bayramoğlu, Haz.). Ankara: Dost Kitabevi Yay.Cicero. (1948). On the orator: Books I-II. (E. W. Sutton ve H. Rackham, Çev.). USA: Harvard University Press.Denizaslanı, Y. (2003). Amerikan yazınında modernitenin kurgulanması: Three lives/Gertrude Stein, the sun also rises/Ernest Hemingway, Winesburg, Ohio/Ernest Hemingway, Sartoris/William Faulkner. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. İzmir: n.p.Descartes R. (2004). Yöntem üzerine konuşma. (R. Minareci, Çev.). İstanbul: Morpa Kültür Yay.Foucault, M. (2006). Hapishanenin doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.Freud, S. (1996). Espriler ve bilinçdışı ile ilişkileri. (E. Kapkın, Çev.). İstanbul: Payel Yay.Fromm, E. (2008). Sevginin ve şiddetin kaynağı. (Y. Salman ve N. İçten, Çev.). İstanbul: Payel Yay.Hippokrates. (1997). Gülmeye ve deliliğe dair. (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: İris Yay.Hobbes, T. (2004). Leviathan. (S. Lim, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yay.Hutcheson, F. (1974). Thoughts on laughter. Woodbridge, Conn.: Research Publications,Jameson, F. (2009). Ideologies of theory. New York City: Verso.Jung, C. G. (1981). The archetypes and the collective unconscious. (G. Adler ve R. F. C. Hull, Çev.). USA: Princeton University Press.Kışlalı, A. T. (2006). Siyasal sistemler, siyasal uzlaşma ve çatışma. İstanbul: İmge Kitabevi Yay.Kant, I. (2007). Critique of judgement. (J.C. Meredith, Çev.). İngiltere: Oxford University Press.Kierkegaard, S. (1988). Either/or: Part 1 Kierkegaard’s writings. (H V. Hong ve E. H. Hong, Çev.). USA: Princeton University Press.https://www.nobelprize.org/prizes/literature/1936/summary/ Erişim tarihi 19 Temmuz 2019.Leacock, S. (1935). Humour: Its theory and technique, with examples and samples. London: John Lane.Myers, D. G. (1988-1989). “The New historicism in literary study.” Academic Questions 2. London: Methuen, s. 27–36.Nietzsche, F. (n.d.). Böyle buyurdu Zerdüşt. (M. Bahar, Haz.). İstanbul: Kum Saati Yay. O’Neill, E. (2004). Lazarus laughed. A Project Gutenberg of Australia eBook. 1. (Ed.) Erişim Tarihi 19 Temmuz 2019.Paglia, C. (2004). Cinsel kimlikler: Nefertiti’den Emily Dickinson’a sanat ve dekadans. (D. Atay ve A. Hazaryan, Çev.). Ankara: Epos Yay.Rozenthal, F. (1997). Erken İslâm’da mizah. (A. Arslan, Çev.). İstanbul: İris Yay.Schopenhauer, A. (2004). Aşkın metafiziği. (V. Atayman Çev.). İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yay.