Türkiye'de Grup Toplu Pazarlığı

Multi-employer bargaining is an outgrowth of collective bargaining that began to centralize since the 1960s and has become prevalent in many sectors before September 1980. Mass strikes that emerged in their midst were an important catalyst as political objectives began to gain importance within the union movement and relations hardened between employers and workers. Despite their diminished prevalence since the 1980s along with the global weakening trend of unionization, they remain important both quantitatively and in terms of their impact on union bargaining strategy. In the 1970s, multi-employer bargaining was pushed for by employer unions and initially opposed by workers unions. However, in the aftermath of mass strikes in the late 1970s, and later in the mid-1980s, workers unions attitude began to shift. The objective of this paper is to analyze the emergence and evolution of multi-employer bargaining and discuss how the attitudes of both capital and union movement towards it have changed over time.

___

  • Ajans Tuba, İİÇB. 698, 20 Mart 1989.
  • Ajans Tüba, İİÇB. 832, 14 Ekim 1991.
  • Ajans Tüba, İİÇB. 877, 24 Ağustos 1992.
  • Akşam Gazetesi, 31 Ekim 1971.
  • Altınok, M., Kamu İşletmeciliğini Geliştirme Merkezi Vakfı (Kigem) Sektör İnce- lemesi (Karşılaştırmalı Sektör Analizi Çimento Sektörü); http://www.kigem.org.tr/yo- netim/resimler/kigemcimento.doc
  • Aslan, F. (1996), Deri Sanayii İşkolu, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, C. 1.
  • Banksen Aylık Yayın Organı (1979), Ekim, Sayı: 62.
  • Banksen Aylık Yayın Organı (1979), Kasım, Sayı: 63.
  • Boratav, Türkiye İktisat Tarihi, Gerçek Yayınevi, Yeni Dizi:1, İstanbul.
  • Çelik, A. (2002), Avrupa Sendikalarının Yükselişi ve Düşüşü Üzerine, Birikim Der- gisi, Aralık, Sayı 200.
  • Çelik, A. – Aydın, Z. (2006), Paşabahçe 1966 Gelenek Yaratan Grev, Tüstav; Türki- ye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı, Genel Sıra No: 40, İşçi Hareketi Dizisi: 5, İstanbul.
  • Davies, P. – Freedland, M. (1983), Kahl-Freun’s Labour And Law, London.
  • Demirbilek, T. (1996), Toplu Pazarlığın Davranışsal Boyutu, Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları, No:28, İstanbul
  • Dereli, T. (1965), Türk Sendikacılığında Merkezileşme Temayülü ve Muhtemel Ne- ticeleri, İstanbul.
  • Dereli, T. (1986) “Sosyo-Psikolojik Açıdan Endüstriyel İlişkiler Sistemimizin Ge- nel Değerlendirmesi ve Diğer Ülkelerdeki Yeni Yaklaşımlar” Görüşler; Orhim Seminerler Serisi; İstanbul.
  • Dereli, T. (1981), Turkey, International Handbook of Industrial Relations (Ed: A. Blum), Greenwood Press,
  • Dereli, T. (1998) Sosyal Diyalog; Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, C. 3, İstan- bul.
  • Deri-İş (1972), 16. Genel Kurul, 1970–1972 Devresi Çalışma Raporu, 29–30 Ni- san, İstanbul.
  • Deri-İş (1992), 24. Olağan Genel Kurul Çalışma Raporu, 3–4 Ekim, İstanbul.
  • Deri-İş (2003), 27. Genel Kurul Çalışma Raporu, 6–7 Ekim, İstanbul.
  • DİSK Aylık Yayın Organı (1976), Sayı: 26, Ağustos, İstanbul.
  • DİSK; Aylık Yayın Organı (1977), Sayı: 3 (33), Mart, İstanbul.
  • DİSK; Aylık Yayın Organı (1977), Sayı: 4 (34), Nisan, İstanbul.
  • DİSK (1977), 6. Genel Kurulu Çalışma Raporu, 22–26 Aralık, İstanbul.
  • DİSK (1978), DİSK 6. Genel Kurul Kararları, DİSK Yayınları No: 24, Mart, İs- tanbul, s. 29–30.
  • DİSK (1980), VII. Genel Kurulu Çalışma Raporu; 25 – 30 Haziran 1980, İstanbul.
  • Dünya Gazetesi, 31 Ekim 1971.
  • Ege Tüm Gıda-İş Sendikası (1967), II. Genel Kurulu Faaliyet Raporu 1965–1967, 18–19 Şubat, İzmir.
  • Engin, E. M. (1996), , Grup Toplu İş Sözleşmeleri, Türkiye Sendikacılık Ansiklo- pedisi C. 1.
  • Ekonomi, M. (1990), Toplu İş Sözleşmesi Türleri Ehliyet ve Yetki, Kamu-İş, Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası, Toplu İş Sözleşmesine İlişkin Temel Sorunlar Semineri, Ankara.
  • Gelenek ve Gelecek MESS’in 40 Yılı (1999), İstanbul.
  • Günaydın Gazetesi, 4 Ekim 1971.
  • International Labour Organisation (ILO); Dialogue, Labour Law and Labour Ad- ministration Department (DIALOGUE); Last change: 18 March 2005; http://www.ilo. org/public/english/dialogue/ifpdial/sd/social_pacts/
  • Işık, R. (1977), Ehliyet ve Yetki, Doruk Yayınları, 16, İstanbul.
  • Işıklı, A. (1967), Toplu İş Sözleşmeleri ve Türkiye Ekonomisi İçindeki Yeri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, No. 229–211, Maliye Enstitüsü Yayınları No. 29, Ankara.
  • Hürcam-İş Aylık Yayın Organı (1979), Kasım, Sayı 40.
  • Koray, M. (1992), Endüstri İlişkileri, Basisen Eğitim ve Kültür Yayınları, No:22, İzmir.
  • Kutal, M. (1979), Toplumsal Anlaşma Birinci Yılını Doldururken, İktisat ve Maliye, Cilt XXVI, Sayı 4, Temmuz.
  • Kutal, M. (2001), Toplu İş İlişkilerinin Temel Kurumları Açısından Arayışlar, TÜ- HİS Dergisi; Cilt: 17; Sayı: 2; Kasım.
  • Nakliyat-İş (Tarihsiz), Nakliyat-İş; DİSK’in Adını, Tarihini, Mücadele Geleneğini Daha da Geliştirerek Yaşatıyor…, Eğitim Dizisi: 1.
  • Petrol-İş (1987), 63 Grev 63 Mücadele, Petrol-İş Yayın: 16, İstanbul, s. 14.
  • Petrol-İş (1989), Greve Davetse Evet , Yayın: 21, İstanbul, s. 25.
  • Kristal-İş (1979), Haber Ajansı, 29 Ekim, Sayı: 979/1–18.
  • Kristal-İş (1989), 10. Genel Kurul (1986–1989) Çalışma Raporu, 21–22–23 Tem- muz, İstanbul.
  • Kutal, M. (2001), “Toplu İş İlişkilerinin Temel Kurumları Açısından Arayışlar”; TÜHİS Dergisi; Cilt: 17; Sayı: 2; Kasım, Ankara.
  • Lök, İ. (1966), Türkiye’de İşveren Teşekkülleri, Sosyal Siyaset Konferansları, İstan- bul Üniversitesi Yayınları, Kitap 17.
  • Maden-İş Gazete (1978), Sayı: 97, 15 Şubat, İstanbul.
  • Maden-İş Gazete (1978), Sayı: 105, 15 Ağustos, İstanbul.
  • Maden-İş Aylık Yayın Organı (1980), Temmuz, İstanbul.
  • MAHA Ajansı (1978), Maden-İş Yürütme Kurulunun Açıklaması, Gün: 4.2.1978, Sayı: 978/1.
  • Otomobil-İş (1980), 8. Genel Kurul Çalışma Raporu, 9 Haziran, İstanbul.
  • Otomobil-İş (1986), Çalışma Raporu 1983–1986, X. Merkez Genel Kurulu, 12–14 Aralık, İstanbul.
  • Öz Gıda-İş (1992), 7. Olağan Genel Kurul Çalışma Raporu, 13-14-15 Kasım, An- kara, s. 512-513.
  • Reynolds, L. G. (1964), Labor Economics And Labor Relations; Prentice Hall, Inc., New Jersey.
  • Schroeder, W. (2003), In the wake of EU enlargement, Collective bargaining trends, Magazin Mitbestimmung; Mitbestimmung international edition 2003; http://www.bo- eckler.de/cps/rde/xchg/SID-3D0AB75D-F3020F29/hbs/hs.xsl/164_29272.html
  • Schulten, T. (2004), Avrupa’da Toplu Sözleşme Sistemlerine Genel Bakış, AB-Tür- kiye ve Endüstri İlişkileri, Editör: Alpay Hekimler, İstanbul: Beta,
  • Selüloz-İş (1989), 11. Genel Kurulu (Kasım 1989) Faaliyet Raporu, Kocaeli.
  • Selamoğlu, A. (2005), Avrupa Birliği ve Avrupa İşçi Sendikaları; Prof.Dr. Toker Dereli’ye Armağan, İktisat Fakültesi Mecmuası, (Prof. Dr. Toker Dereliye Armağan Özel Sayısı), Cilt: 55, Sayı: 1, İstanbul, İ.Ü. İktisat Fakültesi Yayını, s.
  • Sriyan de Silva (1998), Collective Bargaining Negotiations, International Labour Organısation, ACT/EMP Publications, 1996; http://www.ilo.org/public/english/dialo- gue/actemp/papers/1998/srscbarg.htm#CG3 Erişim: Aralık 2007
  • Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi (1988), İletişim Yayınları, İs- tanbul, Cilt: 7.
  • Süral, A. N. (1993), 2822 Sayılı Yasada Barışçı Çözüm Yolları, İş Hukuku Dergisi, C. III. Sayı: 1, Ocak-Mart, İstanbul.
  • Şafak, C. (1988), Eskimiş Yeni Oyun mu? Oyunun Kuralı mı? İşçinin Alınteri; Aylık Yayın Organı, Yıl: 2, Sayı: 16, 1 Nisan, İstanbul.
  • Şafak, C. (1989); 1989 İlkbahar Eylemleri Üzerine Gecikmiş Düşünceler; Yeni Açı- lım, Kasım, İstanbul.
  • Şafak, C. (2006), Türkiye’de Toplu Pazarlığın Değişen Çizgisi, Çalışma ve Toplum, 10, 2006/3, DİSK/Birleşik Metal-İş Ekonomi ve Hukuk Dergisi, İstanbul.
  • Şafak, C. (2006), Disk Tarihinden Bir Yaprak: Eylem Birliği (1978–1980), http:// www.sendika.org/
  • Şafak, C. (2007), MESS Grevleri (1977–1980), Çalışma ve Toplum, 13, 2007/2, DİSK/Birleşik Metal-İş Ekonomi ve Hukuk Dergisi, İstanbul.
  • Şafak, C. (2007), Türk-İş Tarihinden Bir Yaprak: Gıda İşkolunda Grup Toplu Pa- zarlığının Ortaya Çıkışı ve Ege Tüm Gıda-İş Sendikası (1964–1967); 29 Kasım 2007, http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=14290
  • Talas, C. (1961), İşletme İktisadı, Ankara.
  • T.C. Başbakanlık Özlük ve Yazı İşleri Müdürlüğü, 5.3.1980 tarih ve 383–02205 sayılı “Toplu Sözleşme Koordinasyon Kurulu” konulu Genelge.
  • T.C. Başbakanlık Toplu Sözleşme Koordinasyon Kurulu, 13.6.1980 gün ve Müs. 8 sayılı, Toplu Sözleşme Koordinasyon Kurulunun Tespit Ettiği Esaslar, konulu yazı.
  • T.C. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü; http://www.byegm.gov.tr
  • Teksif (1958), III. Kongre, 9.8.1953-3.9.1958 Raporlar, İstanbul.
  • Teksif Çalışma Raporu (1967), Genel Kurul 19–22 Mayıs, Ankara.
  • TİSK (2007), 2006 Çalışma İstatistikleri ve İşgücü Maliyeti, Türkiye İşveren Sen- dikaları Konfederasyonu, Yayın No: 288, Aralık 2007. http://www.tisk.org.tr/yayinlar. asp?sbj=ana&ana_id=93 Erişim: Mart 2008.
  • Tokol, A. (1989), Ulusal ve Uluslar arası Düzeyde İşveren Sendikaları, Basılmamış Çalışma, Bursa.
  • Tokol, A. (1994), Türkiye’de Sendikal Hareket, Ezgi Kitabevi Yayınları, İstanbul.
  • Tokol, A.. (2001), Çokuluslu Şirketler ve Endüstri İlişkilerine Etkileri, Güç; Endüs- tri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi; Cilt: 3; Sayı: 2.
  • Tuna, O. (1969), Toplu İş Sözleşmesi Düzeninin İktisadi ve Sosyal Tesirleri Ön Araştırma Raporu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Yayın No: DPT: 745- SPD: 181, Ankara.
  • Tuna, O. (1970), Türkiye’de Toplu İş Sözleşmesi Düzeninin İktisadi ve Sosyal Ne- ticeleri, II. Kitap, Neticeler Kısmı, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Yanın No: DPT: 916-SPD 210, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
  • Türk-İş (1979), XI. Genel Kurula Sunulan Çalışma Raporu; 16 – 22 Nisan, An- kara.
  • Türk-İş (1982), 12. Genel Kuruluna Sunulan Çalışma Raporu, 24–28 Mayıs, Türk- İş Yayınları No:139, Ankara.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1964), Haziran, Yıl: 2, Sayı: 16.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1965), Mayıs, Yıl: 3, Sayı: 27.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1965), Eylül, Yıl: 3, Sayı: 31.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Mayıs, Yıl: 4, Sayı: 39.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Haziran, Yıl: 4, Sayı: 40.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Temmuz, Yıl: 3, Sayı: 41.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Ağustos, Yıl: 4, Sayı:.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Ekim, Yıl: 4, Sayı: 44.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Kasım, Yıl: 4, Sayı: 45.
  • Türk-İş Aylık Dergi (1966), Aralık, Yıl: 4, Sayı: 46
  • Türk-İş Aylık Dergi (1967), Şubat, Yıl: 5, Sayı: 48.
  • Türkiye Maden İşçi Sendikaları Federasyonu (1971), 6. Genel Kurul Çalışma Ra- poru, 12–15 Mayıs, Ankara.
  • Yükselen, İ. H. (1998), MESS Grevleri 1964–1980, Türkiye Sendikacılık Ansiklo- pedisi, C. 2.
  • Zaim, S. (1986), Çalışma Ekonomisi, 7. Bası, İstanbul, s. 303; Gladstone, A. (1974), Toplu Pazarlık; Yabancı Ülkelerdeki Uygulama, Türkiye’de İşçi-İşveren İlişkileri, Ekono- mik ve Sosyal Etütler Konferans Heyeti, İstanbul.