Türk Borçlar Kanunu m.417 ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Işığında Genel Olarak İşçinin Kişiliğinin Korunması
818 sayılı Borçlar Kanununu ilga eden 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun yürürlüğe girmesiyle işverenin işçiyi koruma borcunun pozitif dayanağı olan ve içeriğini belirleyen yeni ve farklı hükümler, Türk mevzuatına girmiş bulunmaktadır. İşverenin koruma borcunu düzenleyen TBK 417. madde metninde açık şekilde anlatım bulan “işçinin kişiliği” “cinsel ve psikolojik taciz” “dürüstlük ilkelerine uygun bir düzen” kavramları, mülga 818 sayılı Borçlar Kanununun konuyu düzenleyen 332. maddesinde bulunmayan kavramlardır. Söz konusu kavramların işverenin işçiyi koruma borcunu yeni dönemde nasıl şekillendireceği bu çalışmada üzerinde durulan temel meselelerden ilkidir. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerine ilişkin İşK mülga m.77/I fıkrasının neredeyse aynen TBK m.417’ye alınması, işverenin koruma borcunu gerektiği gibi ifa etmemesinden kaynaklanacak sorumluluğunun hukuki nitelik ve sınırları tartışması bağlamında değerlendirilmesi gereken bir diğer husustur. Makalenin ikinci temel meselesini oluşturan bu değerlendirmenin İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu göz ardı edilerek yapılması mümkün değildir. Ele alınan bir diğer husus ise işçinin kişilik değerlerinin zedelenmesi halinde başvurabileceği hukuki yollardır
Anahtar Kelimeler:
Kişilik, kişilik hakkı, kişilik hakları, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, genel olarak işçinin kişiliğinin korunması, koruma borcu, gözetme borcu, psikolojik taciz, mobbing, cinsel taciz, ayırımcılık yasağı, dürüstlük ilkelerine uygun bir düzen, iş kazası ve meslek hastalığı, işverenin sorumluluğunun hukuki niteliği, kusur sorumluluğu, kusursuz sorumluluk.
Protection of Employee’s Personality in General in Light of Turkish Code of Obligations Art.417 and Occupational Health and Safety Act * Yrd. Doç. Dr. Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku A.D Çalışma ve Toplum, 2013/1 After the enactment of Turkish Code of Obligations TCO No.6098 which repeals Code of Obligations CO No.818 and Occupational Health and Safety Act OHSA No.6331 , new and different provisions constituting positive grounds for and determining the content of the duty of the employer to protect employee’s personality have taken place in Turkish legislation. The concepts of “personality of the employee”, “psychological and sexual harassment” and “order in accordance with the requirements of principles of honesty” mentioned explicitly in the wording of TCO Art.417, which regulates the duty of the employer to protect employee’s personality, used to be the absent concepts in the Art.332 of the Code of Obligations numbered 818 repealed. The first issue analyzed in this study is the effect of the concepts in question in giving shape to the duty of the employer to protect employee’s personality in the new era. The repealed Art.77 sub-art. I of Labour Act -concerning occupational health and safety measures- which has been transferred to TCO Art.417 with almost the same wording is another issue worth scrutinizing in the context of ongoing controversy on the legal characteristic and limits of the liability arising from employer’s breach of the duty to protect employee. It is impossible to scrutinize this second basic issue of this study properly if OHSA is ignored. The legal remedies the employee can use in the event of violation of the personality values is another subject examined
Keywords:
Personality, personality right, personality rights, duty of the employer to protect employee’s personality, Turkish Code of Obligation, Occupational Health and Safety Act, psychological and sexual harassment, mobbing, prohibition on discrimination, order in accordance with the requirements of principles of honesty, industrial accidents, occupational diseases, legal characteristics of employer’s liability.,
___
- AKIN, Levent; İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Yetkin Yay, İstanbul, 2001.
- AKİPEK, Jale G./AKINTÜRK, Turgut; Türk Medeni Hukuku: Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 4.Bası, Beta Yay., İstanbul, 2002.
- ALP, Mustafa; “Yeni Borçlar Kanununda Hizmet Sözleşmesinin Kuruluşu ve İfasına İlişkin Hükümler”, İstanbul Barosu ve Galatasaray Üniversitesinin birlikte düzenledikleri “17. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Sempozyumu 8-9 Haziran 2012, Galatasaray Üniversitesi Aydın Doğan Konferans Salonu, (Bu çalışmanın yazıldığı tarih itibariyle yayınlanmamıştır).
- ANTALYA, O. Gökhan; Borçlar Hukuku: Genel Hükümler, Beta Yay., İstanbul, 2012.
- ARASLI, Utkan; “Yeni Borçlar Yasası’nın İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından Doğan Maddi Tazminat Davalarında Getirdiği Sistem ve Hakkaniyet İndirimi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:6, S.24, İstanbul, Aralık 2011.
- ARPACI, Abdülkadir; Kişiler Hukuku: Gerçek Kişiler, Beta Yay., İstanbul, 2000.
- ARSLAN ERTÜRK, Arzu; “Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kanunu Tasarı Taslağında Yer Alan Psikolojik Tacize İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:7, S.27,İstanbul, Eylül 2012.
- ARTUK, Mehmet Emin; Cinsel Taciz Suçu (TCK. m.105), Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, İstanbul, S.11 (2006/4).
- AYBAY, Rona/AYBAY, Aydın; Hukuka Giriş, İstanbul, İBÜ Yay., İstanbul, 2011.
- AYDIN, Ufuk; İş Hukukunda İşçinin Kişilik Hakları, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları n.175, Eskişehir, 2002.
- AYDINLI, İbrahim; “İşçinin Kişiliğinin Korunmasına Yönelik Düzenlemeler ve Borçlar Kanunu Tasarısının İlgili Maddelerinin Değerlendirmesi”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, C.19, S. 6, Ankara, Kasım 2005.
- BAKIRCI, Kadriye; İş Hukuku Açısından İşyerinde Cinsel Taciz, Yasa Yayıncılık A.Ş., İstanbul, 2000.
- BAŞTERZİ, Süleyman; “İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi Açısından Yargıtayın 2009 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2009, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği, Kamu-İş, Ankara, 2011.
- BAYRAM, Fuat; “Türk İş Hukukunda İşverenin İşçinin Kişilik Hakkını Koruma Borcu”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı, Özel Hukuk Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2003.
- BİLGİLİ, Abbas; İş Hukuku Açısından İşyerinde Cinsel Taciz, Karahan Kitabevi, Adana, 2010.
- CANİKLİOĞLU, Nurşen, “Türk Borçlar Kanununun Hizmet Sözleşmesinin Kurulmasına, Tarafların Hak ve Borçlarına ilişkin Hükümlerinin Genel Bir Değerlendirmesi”, Çalışma Hayatı Açısından Yeni Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu Semineri, 20-21 Eylül 2011, TİSK Yayın No: 318, Ankara, 2012.
- CENTEL, Tankut; İş Hukuku: Bireysel İş Hukuku, Cilt I, Beta Yay., İstanbul, 1994.
- CENTEL, Tankut; “Türk Borçlar Kanunu’nda Genel Olarak İşçinin Kişiliğinin Korunması”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:6, S.24, İstanbul, Aralık 2011.
- ÇELİK, Nuri; İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 25. Bası, Beta Yay., İstanbul, 2012.
- DEMİRCİOĞLU, Huriye Reyhan; Kisilik Hakkı İhlâlinin ve Borca Aykırılığın Bir Türü Olarak İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing), GÜHFD, C. XI, S.1-2,
- DOĞAN YENİSEY, Kübra; “Hizmet Sözleşmesi”, Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, Makaleler- Tebliğler, Der. M. Murat İnceoğlu, Oniki Levha Yay., İstanbul, 2012.
- DOĞAN YENİSEY, Kübra; “İş Kanununda Eşitlik İlkesi ve Ayırımcılık Yasağı”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, S.11, İstanbul, (2006/4).
- DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan; Türk Özel Hukuku: Cilt II Kişiler Hukuku, 7.Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2004.
- EKMEKÇİ, Ömer; “4857 Sayılı İş Kanununda İzinler ve İş Sağlığı ve İş Güvenliğine İlişkin Hükümler”, Yeni İş Yasası: Seminer Notları, Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayii İşverenleri Sendikası, İstanbul, 2003.
- EKONOMİ, Münir; İş Hukuku: Cilt 1, Ferdi İş Hukuku, İTÜ Yay. No.18, İstanbul, 1987.
- ERTÜRK, Şükran; İş İlişkisinde Temel Haklar, Seçkin Yay., Ankara, 2002.
- Ferit Hakkı, SAYMEN; Türk İş Hukuku, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası, 1954.
- GEREK, Nüvit; “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Öngörülen Tehlike Sorumluluğu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:6, S.24, İstanbul, Aralık 2011.
- GÖZLER, Kemal; Hukukun Genel Teorisine Giriş, US-A Yay., Ankara, 1998.
- GÜNAY, Cevdet İlhan; İş Kanunu Şerhi, Yetkin Yay., Ankara, 2005.
- GÜZEL, Ali/ERTAN, Emre; “İşyeri Sendika Temsilcisine Yönelik Psikolojik Taciz ve Kötüniyet Tazminatı”, (Karar İncelemesi), Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, S.16, İstanbul, (2008/1).
- GÜZEL, Ali/UGAN ÇATALKAYA, Deniz; “İşverenin İş Kazasından Doğan Sorumluluğunun Niteliği ve Sınırları”, (Karar İncelemesi), Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, S.34, İstanbul, (2012/3).
- HATEMİ, Hüseyin; İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat Miktarının Tayini, İHU, İşK. 73, (no.2 ).
- HELVACI, Serap; Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, Beta Yay., İstanbul, 2001.
- İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi konu ve 2011/2 sayılı Başbakanlık Genelgesi (RG 19.3.2011/27879)
- KILIÇOĞLU, Ahmet M.; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan Kitabevi, Ankara, 2012.
- LEYMANN, Heinz; The Mobbing Encyclopaedia: Bullying; Whistleblowing, Information about Mobbing at the Workplace, http://www.leymann.se/English/12100E.HTM (Erişim:29.11.2012).
- MOLLAMAHMUTOĞLU, Hamdi/ASTARLI, Muhittin; İş Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara, 2012.
- NARMANLIOĞLU, Ünal; İş Hukuku: Ferdi İş İlişkileri I, Beta Yay., İstanbul,
- OĞUZMAN, M. Kemal; “İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Zararlardan İşverenin Sorumluluğu”, İÜHFM, C.XXXIV, S.1-4, İstanbul, 1969.
- OĞUZMAN, M. Kemal; “İsviçre ve Türkiye’de Medeni Kanun ve Borçlar Kanununda Şahsiyetin Hukuka Aykırı Tecavüze Karşı korunması ve Özellikle Manevi Tazminat Davası Bakımından Yapılan Değişiklikler”, Prof.Dr. Haluk Tandoğan Hatırasına Armağan, Ankara, 1990.
- OĞUZMAN, M. Kemal; Türk Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatına Göre Hizmet “İş” Akdinin Feshi, İstanbul, İsmail Akgün Matbaası.
- OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, Turgut; Borçlar Hukuku: Genel Hükümler, C.2, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
- OĞUZMAN, M. Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY ÖZDEMİR, Saibe; Kişiler Hukuku: Gerçek ve Tüzel Kişiler, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2005.
- ÖZDEMİR, Erdem; “İşyerinde Cinsel Taciz”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, S.11, İstanbul, (2006/4).
- ÖZTAN, Bilge; Medeni Hukuk’un Temel Kavramları, 8. Bası, Ankara, 2002.
- ÖZTAN, Bilge; Şahsın Hukuku: Hakiki Şahıslar, 7. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 1997.
- SANLI, Kerem Cem; “Kusursuz Sorumluluk Halleri”, Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, Makaleler- Tebliğler, Der. M. Murat İnceoğlu, Oniki Levha Yay., İstanbul, 2012.
- SEVİMLİ, K. Ahmet; “Veri Koruma Hukuku İlkeleri Işığında Türk Borçlar Kanunu Madde 419”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:6, S.24, İstanbul, Aralık 2011.
- SEVİMLİ, K. Ahmet, İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları, İstanbul, Legal Yay., 2006.
- SİEBERT, W.;“Şahsiyet Haklarıyla İlgili Meseleler”, Çev. Bilge Öztan, AÜHFD, C.XXVI, Sayı:1-2, Ankara, 1969.
- SOYER, Polat; “Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Yeni Borçlar Kanunu Hükümlerinin İş Hukuku Bakımından Önemi”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 15. Yıl Toplantıları, 3/4 Haziran 2011, İstanbul Barosu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Komisyonu, Galatasaray Üniversitesi, İstanbul, 2012.
- SÜZEK, Sarper; İş Hukuku, Yenilenmiş 8. Baskı, Beta Yay., İstanbul, 2012.
- TANDOĞAN, Haluk; “Şahsiyetin Akit Dışı İhlallere Karşı Korunmasının İşleyiş Tarzı ve Basın Yoluyla Olan İhlallere Karşı Özel Hayatın Korunması”, AÜHFD, C.XX, Sayı:1-4, Ankara, 1963.
- TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu, İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Çözüm Önerileri, Nisan 2011. TEKİNAY, Selahattin
- Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU,
- Haluk/ALTOP, Atilla; Borçlar Hukuku: Genel Hükümler, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
- TEKİNAY, Selahattin Sulhi; “Kişilik Haklarına İlişkin Yasal Değişiklikler Hakkında Eleştiriler”, Prof.Dr. Haluk Tandoğan Hatırasına Armağan, Ankara, 1990.
- TEKİNAY, Selahhatin Sulhi; “İş kazaları ve Meslek Hastalıklarından İşverenin Sorumluluğunun Sınırlanması Meselesi” MHAD, S.3.,1968.
- TINAZ, Pınar/BAYRAM, Fuat/ERGİN, Hediye; Çalışma Psikolojisi ve Hukuki Boyutlarıyla İşyerinde Psikolojik Taciz (mobbing), Beta Yay., İstanbul, 2008.
- TUNCAY, A. Can; İş Kazasının Unsurları ve İşverenin İş Kazasından Doğan Sorumluluğu, İHU, SSK.11, (No.2).
- TUNCAY KAPLAN, Emine; “İşverenin Koruma ve Gözetme Borcunun Kapsamı”, Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi: Prof.Dr. Kamil Turan’a Armağan, C.7, S.2, Ankara, 2003.
- TUNCAY KAPLAN, Emine; “Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümlerine Göre İş İlişkisinde İşçinin Kişilik Haklarının Korunması”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Yıl:6, S.24, İstanbul, Aralık 2011.
- TUNÇOMAĞ, Kenan/CENTEL, Tankut; İş Hukukunun Esasları, Beta Yay., İstanbul, 2008.
- ULUSAN, İlhan; Özellikle Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu ve Bundan Doğan Sorumluluk, Kazancı Kitap Tic. A.Ş., İstanbul, 1990.
- YAVUZ, Nihat; Eski ve Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Eser ve Hizmet Sözleşmeleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011.
- ISSN: 1305-2837
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2003
- Yayıncı: DİSK Birleşik Metal-İş