Sanatçıların Sosyal Haklara Ulaşımındaki Güçlükler

Bu çalışma, sanatçıların sosyo-ekonomik durumlarını, sosyal haklar açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Sanatçıların çalışma hayatlarına ilişkin genel özellikler incelendiğinde, aralıklı ve düzensiz çalıştıkları ve bu sebeple ücretleri ile eserlerinin satışlarından veya telif haklarından elde ettikleri gelirlerinin genellikle yetersiz ve öngörülemez olduğu görülmektedir. Ayrıca sanatçılık uzun bir eğitim sürecini gerektirdiği gibi, kariyerlerinin gelişmesi de uzun yıllar içinde mümkün olur. Üstelik sanatçıların başarıları, toplum tarafından beğenilmelerine bağlıdır. Bu beğeninin sürekli yenilenmesi gerektiğinden sanatçıların kendilerini yenilemeleri gerekir. Buna karşın sanatsal faaliyetlerinin karşılığında yeterli gelir elde edemedikleri;çoğu sanatçının ikinci işte çalıştıkları bilinmektedir. Dahası, aynı düzeyde eğitim alan diğer mesleklere göre gelirlerinin daha düşük olduğu; sanatçıların kendileri arasındaki gelir eşitsizliğinin de diğer mesleklere oranla daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Diğer taraftan, sanatçıların, işlerinin işçi tanımına uygun bir bağımlılık unsurunu taşımamakla birlikte, aslında birçok yönden menajerlere, yayımcılara, yapımcılara, galeri sahiplerine ve diğer aracılara bağlılıklarının olması; tanımsal farklılık sebebiyle yüksek oranda serbest meslek sahibi olarak çalışmaları ve dolayısıyla sosyal politikanın temel aracı olan iş hukuku korumasından faydalanamamaları; işçi statüsünde çalışan sanatçıların ise çoğunlukla kısmi, geçici olarak çalışmaları sebebiyle emeklilik gibi sosyal güvenlik uygulamaları için gerekli gün sayısını dolduramamaları konuyu sanatçıların çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı ve uygun ve adil bir işte çalışma hakkı gibi sosyal haklar açısından tartışmaya açık hale getirir

Anahtar Kelimeler:

sanatçı, sosyal haklar, TÜSAK

This study aims to analyze the socioeconomic status of artists in terms of social rights. The main features of an artist’s working life are sporadic, atypical and irregular working patterns; poor and unpredictable income levels based on salaries, sales revenue, royalties and resale rights; late career progress after a long educational period; risky career success dependant upon public acceptance; an insufficient income resulting from combining artistic work with another job in order to preserve their lives; lower income levels in comparison with similarly educated groups; and, lastly, an inequality between the artists themselves. Given that creative independence is essential for artistic activity, the majority of artists are self-employed or are freelance workers in terms of employment status. Despite the absence of a fixed employment relationship, most of the artists are economically dependent on managers, publishers, producers, gallery owners and other intermediaries. However, a definitional difference prevents them from obtaining labour law protection. Since the nature of artistic work is not in conformity with labour and social security regulations, it deserves a separate discussion by considering the social rights of the artists, such as right to work, right to social security, etc. In this context, the study intends to initiate a debate for further studies

Keywords:

artist, social rights, TÜSAK,

___

Acar, Fatih (2012) “Sanatçıların Sigortalılığı Hakkında Genel Yazı”, (http://sgkrehberi.com/haber/1445/, Erişim Tarihi: 16.12.2012).
Adams, Theodoor, Pertti Ahonen, Rod Fisher (2004) An International Evaluation of the Finnish System of Arts Councils, Helsinki: Publications of the Ministry of Education.
Atay, Nizamettin; Kadir Arıcı, E. Tuncay Senyen Kaplan (2007) İş Hukuku: Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları.
Ateş, Mustafa (2013) “İşçinin İşin Görülmesi Sırasında Meydana Getirdiği Eser Üzerindeki Telif Hakları”, Tisk Akademi, 8 (15-I).
Capiau, Suzanne (2006) Mobility of Artists and Social Security, Brussels: European Parliament Policy Department Structural and Cohesion Policies.
Capiau, Suzanne, Andreas Johannes Wiesand (2006) The Status of Artists in Europe, Brussels: European Parliament European Institude for Comparative Cultural Research.
Coffey, Stella (1997) “The Social and Fiscal Status of Artists in Ireland”, Alain Keseman (der.) Profession Artist Report on the Social and Fiscal Status of Artists: Part Three Austria Denmark Ireland Luxemburg içinde, Bruxelles: European Commission.
Çelik, Nuri (2010); İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 23. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım.
Çırıka, Mehmet (2012a) “Kısmi Sigortalılık ve Müzik Sanatçıları”, Gazete Yenigün, 18 Ocak sigortalilik-ve-muzik-sanatcilari--, Erişim Tarihi: 05.05.2013)
Çırıka, Mehmet (2012b) “Örgütlenme Sorunları”, Gazete Yenigün, 22 Şubat (http://www.gazeteyenigun.com.tr/koseyazilari/23252/orgutlenme- sorunlari, Erişim Tarihi: 05.05.2013).
Çırıka, Mehmet (2012c) “Müzik Sektöründe Örgütlenme Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar (4)”, Gazete Yenigün, 15 Şubat (http://www.gazeteyenigun.com.tr/koseyazilari/23190/muzik-sektorunde- orgutlenme-surecinde-karsilasilan-sorunlar-(4), Erişim Tarihi: 05.05.2013)
Çırıka, Mehmet, Asaf F. Ülker (1998) Müzik Sanatçılarının Temel Yasal Hakları ve Uygulamalar, Ankara: Müzik ve Sahne Sanatçıları Sendikası Yayınları.
European Parliament (2007) “The Social Status of Artists” (http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6 -TA-2007-0236&language=EN, Erişim Tarihi: 07.04.2013)
European Parliament (2011) “Unlocking the Potential of Cultural and Creative Industries” //EP//NONSGML+TA+P7-TA-2011-0240+0+DOC+PDF+V0//EN, Erişim Tarihi: 07.04.2013)
Eurostat (2011) Cultural Statics, Belgium: Publications Office of the European Union.
Feist, Andy (2000) Cultural Employment in Europe: Policy Note No: 8, Belgium: Council of Europe Publishing.
Gündüz, Selim (2013) “Sosyal Politika Kapsamı İçinde Sanatçıların Yeri ve Türkiye’deki Uygulaması”, 14. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi 25-27 Mayıs 2012, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk –İş) Ankara, Şubat 2013 ss. 697 – 713.
International Federation of Arts Councils and Culture Agencies (2002) “Defining Artists for Tax and Benefit Purposes”, D’Art Topics in Arts PolicyNo.1, Sydney: IFACCA.
Kıran, Aysun (2010) “Türkiye’deki Sinema Emekçileri ve Sine-Sen”, Ayşe Buğra (der.) Sınıftan Sınıfa: Fabrika Dışında Çalışma Manzaraları içinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kuyurtar, Fırat (2014) “TÜSAK Meselesi”, Mimesis, 4 Mart, (http://mimesis- dergi.org/2014/03/tusak-meselesi/, Erişim Tarihi: 30.03.2014)
Mcandrew, Clare (2002) Artists, Taxes and Benefits: An International Review, London: Arts Council of England.
McAndrew, Clare, Cathie McKimm (2010) The Living and Working Conditions of Artists in the Republic of Ireland and Northern Ireland, Dublin: Arts Council of Northern Ireland.
Mccain, Roger (2006) “Defining Cultural and Artistic Goods”, Victor A. Ginsburgh ve David Thorsby (der.) Handbook of the Economics or Art and Culture (1) içinde, Sydney: Elsevier B.V.. Omay, Umut (2011) Sosyal Haklar: Kısa ve Eleştirel Bir Bakış, İstanbul: Beta Basım Yayım.
Özdemir, Burhan (1999) “Sanatçıların Sosyal Güvenlikleri ve Borçlanmaları”, Çimento İşveren Dergisi, 3 (13).
Özdil, Yılmaz (2009); “Peki, Bizim Ona Borcumuzu Kim Ödeyecek?”, Hürriyet Gazetesi, 19 Şubat, (http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/11034156.asp?yazarid=249, Erişim Tarihi: 15.04.2013)
Özel, Kayhan (2013) “Sanatçıların Sosyal Güvenliği”, İstanbul Barosu Dergisi, 87 (2013/2).
Sanchez-Schmid, Marie-Therese (2013) Promoting the European Cultural and Creative Sectors as Sources of Economic Growth and Jobs, European Parliament Draft Report.
Thorsby, David (2006) “Chapter 1: Introduction and Overview”, Victor A. Ginsburgh ve David Thorsby (der.) Handbook of the Economics or Art and Culture Volume 1 içinde, The Netherlands: Elsevier B.V..
UNESCO (1980) Records of General Conference, 21C/Resolution 15.1, Paris: UNESCO.
Vaz da Silva, Helene (1999) Report on the Situation and Role of Artists in the European Union, European Parliament Committee on Culture, Education and the Media, (http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&referen ce=A4-1999-0103&language=EN, Erişim Tarihi: 10.04.2013)