Latin Amerikan Özyönetim Pratiklerinden İnsan Odaklı Bir Esnekleşme Beklenebilir mi?

Esneklik yaygın biçimde bilindiği üzere kapitalist üretim tarzına içkin bir kavramdır. Bu çalışmada, esneklik kavramının içini emeği merkezine alan bir anlayışla doldurmaya çalışan pratikler üzerinde durulacaktır. Bu amaçla öncelikle kapitalist işin doğası, işbölümü, Taylorizm ve Fordizme dair bir teorik çerçeve çizilecektir. Daha sonra, modern işyeri yönetim pratikleri, 2000’li yıllarla birlikte Latin Amerika’da yükselişe geçen özyönetim pratikleri ile karşılaştırılacaktır. İşçi kontrolündeki işletmelerde ve bazı örneklerde devletin de ortak olduğu kooperatiflerde, emek sürecinin örgütlenmesinin kapitalist işyerlerindeki muadillerine göre çok daha insan odaklı yönleri öne çıkmaktadır. Söz konusu pratiklerde, hâkim esneklik paradigmasının aksine, göreli bir iş güvencesinin varlığı, “sistematik kaytarma” boyutuna erişmedikçe çalışanların çeşitli nedenlerden ötürü işe gel e memelerinin diğer çalışanlarca telafi edilmesi v.b. uygulamalar ilk anda dikkati çekmektedir. Çalışmada, kıta ölçeğinde süregelen öncü özyönetim uygulamaları dikkate alınacak, ülke ve sektör bazında kısıtlamalara gidilmeyecektir. Bunun başlıca nedeni farklı birikim düzeylerinde, farklı kültürel coğrafyalarda ve farklı sektörlerdeki özyönetim uygulamalarını esneklik perspektifinden tahlil edebilmektir. Bu tahlilin cevabını arayacağı soru ise işyeri/işletme düzeyi uygulamalarda emek merkezli bir esneklik anlayışının mümkün olup olmadığıdır

Anahtar Kelimeler:

Kriz, Esneklik, Özyönetim, Latin Amerika, Yeni Kooperativizm

As it is widely known, the concept of flexibility inherent in the capitalist mode of production. In this study, the practices, which are tried to fill the concept of flexibility with a labor-centered approach, will be discussed. To handle this issue we firstly draw a theoretical framework on the nature of capitalist work, division of labor, Taylorism and, Fordism. Then, modern business management practices, compared with the self-management practices which rise of the 2000’s in Latin America. Both the enterprises controlled by the workers and some cooperatives which the state participate in as a shareholder the organization of labor process are much more human oriented than capitalist counterparts. These practices include, compensative work amongst workers who works more or less sometimes and job-protection in contrast to mainstream flexibility paradigm, unless soldiering become obvious. In the paper, we will consider pioneer self-management practices and we will not discriminate these practices based on country or sector. Main reason of this choice is, to make possible to evaluate self-management practices within different accumulation levels and different cultures in terms of flexibility. This evaluation searches the answer of this question; can labor-centered flexibility be possible at firm level?

Keywords:

Crisis, Flexibility, Self-management, Latin America, New Cooperativism,

PDF

___

Aglietta, M. (2000) A Theory of Capitalist Regulation: The US Experience, London&New York: Verso.
Araujo, A.M.C. (2011) “Companies Recovered by Workers: The Cases of the Catende Plant and Flasko”, http://lasa.international.pitt.edu/members/congress-papers/lasa2012/ files/7495.pdf, (15 Ocak 2012).
Babbage, C. (1846) On the Economy of Machinery and Manufactures, London: John Murray.
Belek, İ. (1997) Postkapitalist Paradigmalar, İstanbul: Sorun Yayınları.
Belek, İ. (2004) Esnek Üretim Derin Sömürü, İstanbul: NK Yayınları.
Braverman, H. (1998) Labor and Monopoly Capital: The Degradation of Work in the Twentieth Century, New York: Monthly Review Press.
Burdin, G. Ve Andreas Dean. (2009) “New Evidence on Wages and Employment in Worker Cooperatives Compared with Capitalist Firms”, Journal of Comparative Economics, 37, 517-533.
Çelikkol, G. (2011) “Gerçekleşen Düşler Fabrikası: Zanon”, E. İşeri ve T. Sertlek (der.), 10 Yılın Seçkisi 2001-2011 Sendika.org Yazıları içinde, İstanbul: Sendika.org Kitaplığı.
Harnecker, M. (2010) 21. Yüzyıl Sosyalizmi ve Latin Amerika, (çev. B. Baysal), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Harvey, D. (1992) The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change, Cambridge&Oxford: Blackwell.
Invernizzi, N. (2006) “Disciplining the Workforce: Controlling Workers in the Restructuring of Production”, (çev.) Laurence Hallewell, Latin American Perspectives, 33, 3, 89-110.
Jessop, B. (2005) “Küreselleşme ve Mantık(sızlık)ları Üzerine Düşünceler”, Yarar, B. ve Özkazanç, A. (der.), Hegemonya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekseninde Kapitalist Devlet, (çev. Yarar, B. ve Özkazanç, A.) içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 267-299.
Klein, N. (2009) “When Work is a Crime: The Brukman Battle”, (trans. Steve Herrick) Esteban Magnani, The Silent Change Recovered Businesses in Argentina içinde, Argentina: Teseo.
Larrabure, M., v.d. (2011) “The ‘New Cooperativism’ in Latin America: Worker- Recuperated Enterprises and Socialist Production Units”, Studies in the Education of Adults, 43, 2, 181-196.
Lebowitz, M. (2008) 21. Yüzyıl İçin Sosyalizm. (çev. Pelin Üçer ve İbrahim Akbulut), İstanbul: Yordam Kitap.
Lima, J.C. (2007) “Workers’ Cooperatives in Brasil: Autonomy vs Precariousness”, Economic and Industrial Democracy, 28, 4, 589-621.
Magnani, E. (2009) The Silent Change Recovered Businesses in Argentina, (trans. Steve Herrick), Argentina: Teseo.
Merz, R. (2008) “Institutionalization of the Recovered Factory Repertoire: Worker Strategies at Talleres Union”, School for International Training: Argentina: Social Movements and Human Rights, http://digitalcollections.sit.edu/cgi/viewcontent.cgi?article= 1020&context=isp_collection (10 Ocak 2012).
Meyer III, S. (1981). The Five Dollar Day: Labor Management and Social Control in the Ford Motor Company 1908-1921, New York: State University of New York Press.
Palomino, H., v.d. (2010) “The Universe of Worker-Recovered Companies in Argentina (2002-2008): Continuity and Changes Inside the Movement”, Affinities: A Journal of Radical Theory, Culture, and Action, 4, 1, 252- 287.
Ranis, P. (2010) “Argentine Worker Cooperatives in Civil Society: A Challenge to Capital-Labor Relations”, Working USA: The Journal of Labor and Society, 13, 77-105.
Rifkin, J. (2010) Avrupa Rüyası, (çev. B. Okucu Özbay), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Saad-Filho, A. (2005) “The Political Economy of Neoliberalism in Latin America”, Saad-Filho, A. ve Johnston, D. (edt.), Neoliberalism A Critical Reader içinde, London: Pluto, 222-229.
Silver, B. (2009) Emeğin Gücü 1870’ten Günümüze İşçi Hareketleri ve Küreselleşme. Aslı Önal (çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
Spieczny, M.C. (2004) When Workers Take Over: Reclaimed Factories in Argentina. B.A. Thesis. Princeton University, Department of Sociology.
Şahin, Ç.E. (2011) Beşeri Sermaye ve İnsan Kaynakları: Eleştirel Bir Yaklaşım, Ankara: Tan Yayınları.
Şahin, Ç.E. (2012) “Between Participative Management and Self-Management; What the Crisis Shows us About Modern Management Ideology?”, I. International Interdisciplinary Social Inquiry Conference 17-21 June 2012 Proceeding Book içinde, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 1252-1264.
Taylor F.W. (1919) The Principles of Scientific Management, New York and London: Harper&Brothers Publishers.
Topak, O. (2012) Refah Devleti ve Kapitalizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
Wikipedia. (2012) Güney Amerika Ülkeleri Listesi, http://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCney_Amerika_%C3%BClkeleri_lis tesi, (30 Ağustos 2012).
Yeğin, M. (2006) Patronsuzlar, İstanbul: Versus Yayınevi.