Bursa Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Farklı Kökenli Çörek Otu (Nigella sativa L.) Genotiplerinin Tarımsal Özelliklerinin ve Sabit Yağ Oranlarının Belirlenmesi

Bu araştırma 2016 ve 2017 yıllarında Bursa ekolojik koşullarında farklı kaynaklı çörek otu (Nigella sativa L.) genotiplerinin tarımsal özellikleri ve sabit yağ oranlarının belirlenmesi amacı ile yürütülmüştür. Araştırma Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi deneme alanlarında Tesadüf Blokları Deneme Deseni’ne göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Denemede bitki materyali olarak 1’i tescilli çeşit (Çameli), 12’si farklı kaynaklardan (Mısır, Hindistan, Yunanistan, Denizli, Keles-Basak, Keles-Avdan, Keles-Yazıbaşı, Harmancık, Dereyalak, Ankara, Gaziantep, Mardin) temin edilmiş toplam 13 çörek otu genotipi kullanılmıştır. Birleştirilmiş veriler değerlendirildiğinde incelenen özelliklerden bitki boyu 25.58-50.50 cm, bitkide dal sayısı 3.53-4.31 adet, bitkide kapsül sayısı 5.36-8.05 adet, kapsülde tohum sayısı 60.66-89.25 adet, kapsülde tohum ağırlığı 0.178-0.251 g, bitkide tohum sayısı 250.76-439.48 adet, tohum verimi 38.75-89.08 kg da-1, 1000 tane ağırlığı 2.23-3.42 g, sabit yağ oranı % 29.14-32.98 ve sabit yağ verimi 12.13-27.27 kg da-1 arasında değişmiştir. Araştırma sonucunda özellikle tohum verimi ve sabit yağ oranı göz önüne alındığında Harmancık, Denizli, Keles-Basak, Keles-Yazıbaşı, Ankara ve Çameli genotiplerinin Bursa ve benzer ekolojilerde yetiştirilebileceği sonucuna varılmış ve bu genotipler gelecekteki çalışmalar için ümitvar olarak kabul edilmişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Çörek otu, Nigella sativa L., tohum verimi, sabit yağ oranı, sabit yağ verimi

Determination of Agricultural Characteristics and Fixed Oil Ratios of Different Originated Black Cumin (Nigella sativa L.) Genotypes Grown in Bursa Ecological Conditions

This research was conducted to determine the agricultural properties and fixed oil ratios of black cumin (Nigella sativa L.) genotypes in 2016 and 2017 year in Bursa ecological conditions. The field trials were established in Agricultural Application and Research Center, Agricultural Faculty, Bursa Uludağ University with three replications according to randomized complete block design. A total of 13 genotypes, 1 registered variety (Çameli) and 12 of them from different sources (Mısır, Hindistan, Yunanistan, Denizli, Keles-Basak, Keles-Avdan, Keles-Yazıbaşı, Harmancık, Dereyalak, Ankara, Gaziantep, Mardin) were used as plant material in the experiment. When combined data were evaluated, plant height, number of branches, number of capsules, number of seeds in capsules, seed weight in capsule, number of seeds in plant, seed yield, 1000 seed weight, fixed oil ratio and fixed oil yield were determined between 25.58-50.50 cm, 3.53-4.31 unit/plant, 5.36-8.05 unit/plant, 60.66-89.25 unit, 0.178-0.251 g, 250.76-439.48 unit/plant, 38.75-89.08 kg da-1, 2.23-3.42 g, 29.14-32.98 % and 12.13-27.27 kg da-1 respectively. As a result of this research, especially when seed yield and fixed oil ratio are taken into consideration it was concluded that Harmancık, Denizli, Keles-Basak, Keles-Yazıbaşı, Ankara and Çameli genotypes could be grown in Bursa and similar ecologies and these genotypes could be accepted as promising for future studies.

Keywords:

Black cumin, Nigella sativa L., seed yield, fixed oil ratio, fixed oil yield,

PDF

___

Akgören, G. 2011. Bazı çörek otu (Nigella sativa L.) populasyonlarının tarımsal özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 72 s. Anonim, 2016. Bursa bölgesi iklim verileri. Bursa Meteoroloji Bölge Müd. (Yayınlanmamış Kayıtlar), Bursa.
Anonim, 2017. Bursa bölgesi iklim verileri. Bursa Meteoroloji Bölge Müd. (Yayınlanmamış Kayıtlar), Bursa.
Anonim, 2019 a. TUBİVES. Türkiye Bitki Verileri Servisi. https://www.tubives.com/ (Erişim Tarihi 20.09.2019) Anonim, 2019 b. TÜİK İstatistiki Verileri. https://www. biruni.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim Tarihi 20.09.2019) Arslan, N. 1994. Ekim zamanı ve bitki sıklığının çörek otu (Nigella sativa L.) verimine etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3(1-2), 73-80.
Arslan, Y., Katar, D. Ve Subaşı, İ. 2013. Çörek otu (Nigella sativa L.)' nda farklı ekim zamanlarının verim ve bazı bitkisel özellikler üzerine etkileri. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu 13-15 Eylül 2012 Tokat, Bildiri Kitabı Sayfa: 132-139.
Başaran, A.A. 2012. Ülkemizdeki bitkisel ilaçlar ve ürünlerde yasal durum. MİSED, 27-28 : 22-26.
Bayram, E., Kırıcı, S., Tansı, S., Yılmaz, G., Arabacı, O., Kızıl, S. ve Telci, İ. 2010. Tıbbi ve aromatik bitkiler üretiminin arttırılması olanakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, Bildiriler Kitabı-1, Ankara, s. 437-456,
Baydar, H. 2016. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi. Isparta, Yayın No:51. 339s . Baytop, T. 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi (Geçmişte ve Bugün). Nobel Tıp Kitapevi, İstanbul, 480s.
Baytöre, F. 2011. Bazı çörek otu (Nigella sativa L.) populasyonlarının verim ve verim kriterlerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, 33s.
Beyzi, E. 2018. Çörek otu bitkisinin (Nigella sativa L.) Kayseri ekolojik koşullarında verim ve kalite kriterleri üzerine etkisinin belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 14:245-248.
Bıyık, N. 2018. Seçilmiş bazı çörek otu (Nigella sativa L.) populasyonlarının Tokat Niksar şartlarında performanslarının belirlenmesi. Y. Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Ens., Tokat, 62s.
Ceylan, A. 1996. Tıbbi Bitkiler-II (Uçucu Yağ Bitkileri). Ege Üniv. Ziraat Fakültesi Yayını No:481, s.283-286.
Chan, K. 2003. Some aspects of toxic contaminants in herbal medicines. Chemosphere, 52(9):1361-71.
D’Antuono, I. Filippo., Moretti, A., Lovato, A. and Antonio F.S. 2001. Seed yield, yield components, oil content and essential oil content and composition of Nigella sativa and Nigella damascena. Industrial Oil Crops and Products;(15):59-69.
Ertaş, M.E. 2016. Tokat Kazova ekolojik koşullarında kışlık ve yazlık ekilen çörek otu (Nigella sativa L.) genotiplerinin agronomik ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Tokat, 49s.
Gürlük, S. ve Turan, Ö. 2008. Dünya Gıda Krizi: Nedenleri ve Etkileri. Bursa Uludag Üniv. Ziraat Fak. Derg., 22 (1): 63-74.
İlisulu, K. 1992. İlaç ve Baharat Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No :1256 Ders Kitabı No:360, Ankara.
Keser, E. 2019. Çörek otu (Nigella sativa L.) genotiplerinin tarımsal ve kalite özeliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş, 52s.
Kökdil, G., İlçim, A., Özbilgin, B. ve Uygun, C. 2006. Morphology and stem anatomy of some species of genus Nigella L. in Turkey. Ankara Ecz. Fak. Derg. 35 (1): 19-41.
Kulan, E.G., Turan, Y.S., Gülmezoğlu, N., Kara, İ., ve Aytaç, Z. 2012. Kuru koşullarda yetiştirilen çörek otu (Nigella sativa L.)’nun bazı agronomik ve kalite özellikleri. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 13-15 Eylül, 2012, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tokat, s:177-181.
Küçükemre, D. 2009. Çörek otunda (Nigella sativa L.) farklı sıra aralıkları ve ekim normlarının verim ve kalite özelliklerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 62s.
Nergiz, C. and Otles, S. 1993. Chemical composition of Nigella sativa L. seeds. Food Chemistry, 48: 259-261.
Öğütçü, Z. 1979. Orta Anadolu koşullarında kışlık yetiştirilen kolza (Brassica napus. ssp.oleifera L.) çeşitlerinin verim ve kaliteye ilişkin karakterleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 717, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler 417, Ankara, 75s.
Randhawa, M.A. and Al-Ghamdi, M.S. 2002. A review of the pharmaco-therapeutic effects of Nigella sativa. Pakistan J Medicine Research, 41: 77–83.
Selicioğlu, M. 2018. Kırşehir-Boztepe ekolojik koşullarında bazı çörek otu popülasyonlarının bitkisel ve tarımsal özelliklerini belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniv., Fen Bilimleri Ens., Isparta, 36s.
Steel, R.G.D. and Torrie, J. 1981. Principles and Procedures of Statistics. A biometric Approach. 2nd Edition, Mc Graw Hill International Book Co., Singapore City.
Şahin, A., Yener, Z., Dagoğlu, G., Dede, S., Oto, G. ve Alkan, M. 2003. Karbontetraklorid (CCl4) ile deneysel olarak karaciğer nekrozu oluşturulan ratlarda vitamin E + selenyum ve Nigella sativa (çörek otu)’nun karaciğer yıkımını engelleyici etkileri. Turk Vet Anim Sci 27: 141-152.
Taqi, H. 2013. Bazı çörek otu (Nigella sativa L.) popülasyonların önemli tarımsal ve kalite özeliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, 19 Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun, 79s.
Tavas, N., Katar, N., ve Aytaç, Z. 2013. Eskişehir ekolojik koşullarında yetiştirilen çörek otu (Nigella sativa L.)’nda verim, verim özellikleri ve sabit yağ bileşenleri. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu Bildiri Kitabı, 23-25 Eylül, Yalova, 623-629.
Tektaş, E. 2015. Çörek otu (Nigella sativa L.)’nun verim ve bazı tarımsal özelliklerine etkisinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa, 40s.
Telci, İ. 1995. Tokat şartlarında farklı ekim sıklığının çörek otu (Nigella sativa L.)’unda verim, verim unsurları ve bazı bitkisel özelliklerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, GOÜ Ünv.Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Tokat, s:17-25.
Tunçtürk, M., Tunçtürk, R. and Yıldırım, B. 2011. The effects of varying phosphorus doses on yield and some yield components of black cumin (Nigella sativa L.). Advances in Environmental Biology, 5(2): 371-374.
Turan, Z.M. 1995. Araştırma ve Deneme Metotları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları, No:62, Bursa, 121s.
Turan, Y. 2014. İki çörek otu genotipine (Çameli çeşidi, Bilecik populasyonu) uygulanan farklı fosfor dozlarının verim ve kalite unsurları üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 62s.
Türközü, D. 2005. Van ekolojik koşullarında farklı azot dozları ve ekim zamanlarının çörek otu verim, verim unsurları ve kalite üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi - Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Van, 42s.
Ürüşan, Z. 2016. Bazı çörek otu genotiplerinde tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, 43s.