SAYGI DEĞERİ BAKIMINDAN KUR’AN’DA ÖNE ÇIKAN HUSUSLAR

Din, genel anlamda insan ile yaratıcı arasındaki ilişki ve iletişim olarak tanımlanır. Bu açıdan bakıldığında din, inanan birey olarak insanın yaratıcı ile ilişkilerini düzenleyen, ona karşı tutum ve davranışlarını belirleyen bir unsurdur. Ancak diğer taraftan dinin bir de sosyal ve ahlaki boyutu vardır. Bu ahlaki alan daha çok değerlerden oluşur ve inanan insanın hem şahsı hem de kendisi dışındakilerle ilişkilerine yön verir. Bu makalede saygı değeri bakımından Kur’an’ın öne çıkardığı ve insanlığa takdim ettiği saygıya konu edi- len hususlar ele alınıp incelenmiştir. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada Kur’an’ın saygıya layık yegâne varlık olarak Allah’ı takdim ettiği; tevhit inancına sahip takvâ ehli biri olmanın, şirke ve küfre uzak durmanın Allah’a saygı anlamına geldiği; Hz. Muhammed’i elçi olarak özel bir konuma yerleştirdiği ve inananların ona karşı olan söz, tutum ve davranışlarına bir çekidüzen verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Diğer taraftan Kur’an’ın gezegenin özel varlığı olarak insanı önemsediği, onun kendi sınırları içerisinde iradi tercihlerde bulunmasına imkân tanıdığı ve ona bahşedilen haklara riayet edilmesini insanlardan beklediği ortaya koyulmuştur. Ayrıca anne-baba gibi alternatifi olmayan insanlara özel bir önem atfederek evlatların onlara karşı takınacakları tavrın ilkelerini belirlediği ve insana amade kılınan her şeye karşı insanın sorumsuz davrana- mayacağını belirterek insanın diğer varlıklara ve çevreye karşı dikkatli olmasını hükme bağladığı gibi neticelere varılmıştır.

The Prominent Subjects of the Qur’an in terms of the Value of Respect

Religion is generally defined as the relationship and communication between the human and the creator. In this respect, religion is a factor, regulating the relationship between the human as believing individual and the creator and the attitudes and be- haviours towards it. On the other hand, religion also has a social and moral dimension. This moral area is composed of values and gives direction to the relations of the be- lieving person with both himself and the others. In this article, the subjects which the Qur’an puts forward in terms of the value of respect are discussed. This study concludes that a) the Qur’an introduces Allah as the unique being worthy of respect and being a person with tawheed and taqwa and staying away from polytheism and infidelity means respect for Allah, b) it places Muhammad in a special position as a messenger and regulates believers’ words, attitudes and behaviours towards him, c) it emphasises the human as the special entity of the planet, d) the human is allowed to make voluntary choices within his own boundaries, e) it expects that the rights, granted to him should be complied with, f) giving special importance to no-alternative people such as parents, it sets out the principles of the attitude, the offspring have towards them and g) it rules that he must be careful to the others and the environment by stating that the human cannot behave irresponsibly towards whatever makes service him.

PDF

___

Aydın, Mehmet Zeki. – Akyol Güler, Şebnem. Okullarda Değerler Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları, 2012. Bakkal, Ali. “İnanç Özgürlüğü Açısından Mâbetlere ve Mânevî Değerlere Saygı”. İnsan Hakları ve Din (Sempozyum) Bildiriler 15–17 Mayıs-2009. Çanakkale: Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Yayınları, Yayın No. 105, 2009.
Bilgiz, Musa. Kur’an’da İnsan Onuru. Ankara: Fecr Yayınları. 2013.
Bolay, Süleyman Hayri. “Akıl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.2: 238-242. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
Boynukalın, Ertuğrul. “Makâsıdü’ş-Şerîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.27: 423-427. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Buhârî, EbûAbdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi‛u’s-Sahîh. 9 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Çınar, Aliye. Değerler Felsefesi ve Psikolojisi, Bursa: Emin Yayınları, 2013.
Dönmez, İbrahim Kâfi. “Nesep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 573-575. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Duran, Asım. “İnsan Onuruna İlişkin Farklı Perspektifler”. Din Bilimleri Aka- demik Araştırmalar Dergisi 2 (2018): 101-121.
Düzgün, Şaban Ali. “İnsan Onuru Ve Toplumsal Yaşam İçin Etik”, Kelam Araştırmaları Dergisi 5/1 (2007): 1-13.
EbûDâvûd, Süleyman b. Eş‛as es-Sicistânî. es-Sünen. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Ekşi, Halil. - Katılmış, Ahmet. Karakter Eğitimi. Ankara: Nobel yayınları, 2011.
el-Mevdûdî, Ebu’l-A’la. “İslam’da Hükümet”. Hilal Genceli, Ankara: Hilal Ya- yınları. 2016.
Emiroğlu, İbrahim. “Kur’an’da Akıl ve İnsan”, D.E.O. İlahiyat Fakültesi Dergisi11(1998). 69-99.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-luğa, thk. Muhammed ‛Ivad Mur‛ib, Beyrut: Dâruİhyâi’t-Türâsi’l-‛Arabî, 2001.
Fichter, Joseph. Sosyoloji Nedir?,çev. Nilgün Çelebi, 5. Baskı. Ankara: Attilla Kitabevi, 2001.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111). el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. nşr. Muhammed Abdusselam Abduşşâfî, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrût, 1413/1993.
Görgülü, Ülfet. “Nesil Emniyeti”. Diyanet Aylık Dergisi Eki, Nisan (2017): 4-9.
Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar. 3. Baskı, İstanbul: Ötü- ken Yayınları, 2000.
Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyen- ler Birliği, 1993.
Güngör, Mevlüt. “Kur’an’da Hz. Peygamber’e Sevgi ve Saygı”. Diyanet İlmî Dergi -Peygamberimiz Hz. Muhammed (Sav)- Özel Sayı - 2. Baskı, 469-480. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
Hacak, Hasan. “İslâm Hukuk Düşüncesinde Özel Mülkiyet Anlayışı”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 29 (2005/2): 99-120.
Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‛ayn. thk. Mehdî el- Mahzûmî ve İbrahim es-Sâmirâî, Beyrut: Dâru’l-Hilâl, t.y.
Hökelekli, Hayati. “Dini Kişiliğin Kuruluşunda İradenin Rolü”. Diyanet İlmi Dergi 19/2 Nisan-Mayıs-Haziran (1985): 23-29.
Hökelekli, Hayati. Psikoloji Din ve Eğitim Yönüyle İnsani Değerler. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Câmâluddîn Muhammed b. Mükrim. Lisânu’l-‛arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
İnan, Ahmet. “Kur’an’da Mülkiyet”. İslami Araştırmalar Dergisi 16/4 (2003): 481-490.
İzzeddin, Mevil Y. “İslamî Ahlak ve Çevre”. çev. Ali Kürşat Turgut. Kelam Araştırmaları 10/2 (2012): 321-330.
Kahraman, Abdullah. “İslâm’da Üstün Bir Değer Olarak Özel Hayata Saygı Hakkı”. Din ve Hayat, TDV- İstanbul Müftülüğü Dergisi, 1 (2009): 110-113.
Karababa, Ali. “Kuramsal Temelde Değer”. Değerler ve Değerler Psikolojisi. Ed. Bülent. Dilmaç, H. H. Bircan. 1-20. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
Karaman, Hayrettin – Çağrıcı, Mustafa – Dönmez, İ. Kâfi – Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Baş- kanlığı Yayınları. 2006.
Karaman, Hayrettin. İslam’da İnsan Hakları Din Vicdan ve Düşünce Hürriyeti. 2. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004
Karataş, Mustafa. “Hz. Peygamber’in Yerleşim ve Şehirleşmeye Yönelik Çabaları: Medine Örneği”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (2013): 59-84.
Kaygı, Abdullah. “Geçmişle Gelecek Arasında Kimlik”. 50 yıllık deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları. Ed. İoanna Kuçuradi, Bülent Peker. 69-80. Ankara: Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Meteksan Anonim Şirketi, 2004.
Köse, Saffet. “Müslüman Düşüncesinde İnsanın İnsanlığı Sebebiyle Saygınlığının Zirve Noktası”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 14 (2009): 49-66.
Kuçuradi, Ioanna. İnsan ve Değerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2003.
Kuçuradi, İoanna. “Evrensel Bildirgenin 50. Yılında İnsan Hakları”. 50 yıllık deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları. Ed. İoanna Kuçuradi, Bülent Peker. 15-29. Ankara: Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Meteksan Anonim Şirketi, 2004.
Kuşeyrî, Abdülkerim b. Hevâzin b. Abdilmalik. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Kahire: Dâru’l-Me‛ârif, t.y.
Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi‛u’s-Sahîh. Riyad: Dâru’s- Selâm, 2000.
Nesâî, EbûAbdirrahmân b. Şuayb. es-Sünen. 8. Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Öğüt, Sâlim. “Harem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 127-132. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
Önder, Mustafa.- Bulut, Hüseyin.“Temel Dînî Değerler ve Değerler Eğitimi”. EÜSBED 6/1 (2013): 15-32.
Özensel, Ertan. Türk Gençliğinin Değerleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2004.
Özler, Mevlüt. “Tevhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41: 18-20. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Öztürk, Levent. “Kur’an’a Göre (Hac 22/ 40) Hristiyan Mabetlerine Gösterilmesi Gereken Saygı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2002): 71-86.
Râzî, Fahreddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer et-Teymî. Mefâtîhu’lgayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‛Arabî, 1420.
Sinanoğlu, Mustafa. “Küfür”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26: 533-536. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
Sinanoğlu, Mustafa. “Şirk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 193-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‛u’l-beyân‛ante’vîliâyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
Tepe, Harun. “Kimlik Kimlikler ve İnsan Hakları”. İoanna Kuçuradi, Bülent Peker. 50 yıllık deneyimlerin Işığında Türkiye’de ve Dünyada İnsan Hakları. Ed. 88-97. Ankara: Hacettepe Üniversitesi İnsan Hakları ve Felsefesi Uygulama ve Araştırma Merkezi Meteksan Anonim Şirketi, 2004.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre. es-Sünen. 5. Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Türk Dil Kurumu, erişim: 10 Mayıs 2019, http://www.tdk.gov.tr.
Türk Dil Kurumu, erişim: 13 Mayıs 2019, http://www.tdk.gov.tr.
Uludağ, Süleyman. “Takvâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Yılmaz, Hasan. “Kur’an’ı Kerim’in Temel Muhtevası Üzerine”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2007): 203-219.