Aidarbek AMİRBEK, Almasbek ANUARBEKULY, Kanar MAKHANOV

TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELER ENTEGRASYONU: TARİHSEL GEÇMİŞİ VE KURUMSALLAŞMASI

1944-1991 yılları arasında Türk dili konuşan ülkelerin karşıt bloklarda bulunmaları sebebiyle, küresel güçlerden (NATO ve SSCB) bağımsız olarak doğrudan kendi aralarında siyasi, ekonomik, kültürel ilişkileri geliştirme imkânları yoktu. Sonraki süreçte Türkiye, Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlıklarını ilk olarak tanıyarak, 1990'lı yılların başında yapmış olduğu anlaşmalarla bölge ülkelerinin SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) döneminden kalan sistemden sıyrılmalarını, egemenliklerini güçlendirerek tarihsel kimlik ve benliklerine kavuşmalarını sağlamaya gayret etmiştir. Makalede 1991-2016 yıllarında Türk cumhuriyetleri arasındaki entegrasyonun kurumsallaşma süreci, Türkçe Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları ve Türk Keneşi Zirveleri kapsamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Entegrasyon, Güvenlik, Türk Keneşi, Yakın Çevre, Güç Dengesi

Integration of Turkic-Speaking Countries: Historical Background and Institutionalisation

The first turning point of the integration between the Turkic countries was the disintegration of the Soviet Union. Until the demolition of the bipolar world order, the Turkic countries were unable to develop political, economic and cultural relations directly between themselves independently of the global powers (USSR and NATO). Turkey was the first state to recognize the independence of the post-Soviet Turkic countries and pursued foreign policy which aimed the strengthening their sovereignties. Likewise, new Turkic countries have put into practice a foreign policy strategy based on strengthening relations with Turkey. This article tackles the issue of institutionalization of the integration processes among Turkic countries during the period from 1991 to 2016 in the framework of the Turkic Council Summits held at the presidential level.

Keywords:

Integration, Security, Turkish Council, Near Abroad, Balance of Power,

PDF

___

“Antalya Bildirisi”, Türk Keneşi, https://goo.gl/JC7732 (Erişim Tarihi: 14.04.2017).
“Astana Bildirisi”, Türk Keneşi, https://goo.gl/xVBc5F, (Erişim Tarihi: 16.04.2017).
“İstanbul Bildirisi”, Türk Keneşi, https://goo.gl/ozC7Dn, (Erişim Tarihi: 14.04.2017).
“Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Abzal Saparbekuly ile Önceki Göreviyle İlgili Mülakat”, Asya Avrupa: Haber-Yorum Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 16, Nisan 2017.
“Nahçıvan Bildirisi”, Türk Keneşi, 2009, http://www.turkkon.org/tr-TR/nahcivan-bildirisi-(2009)/4/911/911/290, (Erişim Tarihi: 12.04.2017).
“Taşkent Bildirisi”, Türk Keneşi, https://goo.gl/uRGW3r, (Erişim Tarihi: 14.04.2017).
“Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi: Zirveler Tarihçesi”, Türk Keneşi, http://www.turkkon.org/tr-TR/zirveler-tarihcesi/4/52, (Erişim Tarihi: 14.02.2016).
“Türk Konseyi 5. Zirvesi Bildirisi”, Türk Keneşi, Astana, http://www.turkkon.org/Assets/ dokuman/astana-tr.pdf, (Erişim Tarihi: 16.04.2017).
“Türk Konseyi 4. Zirvesi Bildirisi”, Türk Keneşi, Bodrum, http://www.turkkon.org/Assets/ dokuman/BODRUM_BILDIRISI_ TR_20141022_092704.pdf, (Erişim Tarihi: 14.04.2016).
“Türk Konseyi 3. Zirvesi Bildirisi”, Türk Keneşi, Gebele, http://www.turkkon.org/Assets/dokuman/format_deklarasyon_TR_20140418_102229.pdf, (Erişim Tarihi: 14.04.2017).
“Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi 1. Zirvesi Bildirisi”, Türk Keneşi, 21 Ekim 2011, Almatı, http://www.turkkon.org/ Assets/dokuman/1_Zirve_Bildirisi_TR_20140418_102727.pdf, (Erişim Tarihi: 12.04.2017).
AMİRBEK, Aidarbek, “Türk Keneşi 5. Zirvesi: Ortak Enformasyon Alanı ve Çok Taraflı İşbirliğinin Derinleştirilmesi”, Nevzat Simsek vd., der., Eurasia Outlook 2015: Economic, Social and Political Perspectives, Khoca Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University Eurasian Research Institute (ERI) Yayınları, Almatı 2016, s. 139-144.
AMİRBEK, Aidarbek, “4 December 2016 Presidential Election and New Foreign Policy of Uzbekistan”, Nevzat Simsek vd., der., Eurasia Outlook 2015: Economic, Social and Political Perspectives in Eurasia, Khoca Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University Eurasian Research Institute (ERI) Yayınları, Almatı 2017, s. 229-233.
AMİRBEK, Aidarbek-Almasbek ANUARBEKULY, “Rusya’nın Yeni Entegrasyon Anlayışında ‘Avrasya Birliği’: Türk Dünyasına Olası Etkileri ve Öneriler”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 53, Türk Dünyası Özel Sayısı 1, 2013, s. 985-991. ÇAKMAK, Haydar-Mehmet Seyfettin EROL, Türkiye-Türk Cumhuriyetleri İlişkileri, Barış Yayınları, Ankara 2013.
DEMOYAN, Gaik, “Turksikiye Sammitı: Seli, Zadaçi, Prioritetı i Pozisiya v Karabahskom Voprose”, (Türk Zirveleri: Amaçları, Faaliyetleri, Öncelikleri ve Karabağ Sorununa Yönelik Pozisyonu), http://www.noravank.am/upload/pdf/62_ru.pdf, (Erişim Tarihi: 16.04.2017).
EROL, Mehmet Seyfettin, “20. Yıldönümünde Türkiye-Türk Dünyası: Sorunlar, Arayışlar ve Gelecek”, M. S. Erol-Y. Gürler, der., Türk Dünyası 20 Yıllığı: Tahliller, Değerlendirmeler, Öngörüler ve Özeleştiriler, Türksav Yayınları, Ankara 2011, s. 41-51.
EROL, Mehmet Seyfettin-Aidarbek AMİRBEK, “Avrasya’da Yeni Tehditler Ve Güvenlik Arayışları: Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünün Geleceği”, M. S. Erol, der., Türk Dış Politikasında Strateji Arayışları: Türkiye’nin Güncel Güvenlik Sorunları, Ülkeler, Bölgeler, Örgütler, Barış Kitabevi Yayınları, Ankara 2011, s. 325-326.
EROL, Mehmet Seyfettin, “Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya Jeopolitiği Ve Türk Avrasyası”, M. S. Erol, der., Yeni Büyük Oyun: Küresel Güç Mücadelesinde Avrasya'nın Değişen Jeopolitiği, Barış Platin Yayınları, Ankara 2009, s. 9-22.
EROL, Mehmet Seyfettin, “AB ve Türkiye’nin Avrasya Politikası”, Z. Dağı, der., AK Partili Yıllar, Orion Yayınları, Ankara 2006, s. 327-330.
EROL, Mehmet Seyfettin, “Batı’nın İki Ötekisi ve Avrasya’da Yeni Denklem Arayışları”, Türk Yurdu, Cilt: 33, Sayı: 305, 2013, s. 1-12.
EROL, Mehmet Seyfettin, “Türkiye’nin Orta Asya Politikasına Rusya Federasyonu ve Bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 12, Yaz 2012, s. 1-20.
ERTAN, Fikret, Rusya’nın Dönüşümü (1990- ), Kızılelma Yayınları, İstanbul 2001.
HVOŞEV, Vladimir, Pograniçnaya Politika i Bezopasnost (Sınıra Dayalı Siyaset ve Güvenlik), Yurgu Yayınları, Çelyabinsk 2001.
MUHAEV, Raşid, Geopolitika, (Jeopolitik), Yuniti Dana Yayınları, Moskova 2010.
NAZARBAYEV, Nursultan, Yüzyılların Kavşağında, Bilig Yayınları, Ankara 1997.
NAZARBAYEV, Nursultan, “Bolaşakka Bağdar: Ruhani Janğıru” (Geleceğe Doğru: Manevi Uyanış), Egemen Qazaqstan Gazetesi, 12 Nisan 2017.
NAZARBAYEV, Nursultan, “Biz Ulu Dala Urpaktarımız” (Biz Yüce Toprağın Nesilleriyiz), Egemen Kazakistan Gazetesi, Sayı: 174 (28652), 12 Eylül 2015, s. 1-2.
NAZARBAYEV, Nursultan, “Geleceğe Doğru: Manevi Uyanış”, Asya Avrupa: Haber-Yorum Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 17, Mayıs 2017, s. 4-37.
NARTOV, Nikolay, Geopolitika, (Jeopolitik), Yuniti Dana Yayınları, Moskova 2002. ŞİMŞİR, Bilal, Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri Arasındaki Anlaşmalar (1990-1992), TOBB Yayınları, Ankara 1992.
TERZİOĞLU, Süleyman Sırrı, “Uluslararası Hukuk Açısından Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt: 9, Sayı: 36, 2013.
TURAN, Gül-İlter TURAN, “Türkiye’nin Diğer Türk Cumhuriyetleriyle İlişkileri”, F. Sönmezoğlu, der., Türk Dış Politikasının Analizi, Der Yayınları, İstanbul 2004.
TRUHAÇYOV, Vadim, “Panturkizm: Vekovaya Ugroza Rossiyi” (Pantürkçülük: Rusya’nın Asırlık Tehdidi), 11 Aralık 2007, http://www.pravda.ru/world/asia/centralasia/11-12-2007/248234-turkey-0/, (Erişim Tarihi: 12.04.2017).
TOKAYEV, Kasımjomart, Pod Styagom Nezavisimosti: Oçerki O Vneşnei Politike Kazakhstana (Bağımsızlık Bayrağı Altında: Kazakistan Dış Politikası Hakkındaki Notlar), Bilim Yayınları, Almatı 1997.