Ürkün Hadisesi

20. yüzyılın başlarından itibaren Kırgız Türkleri Çarlık Rusya idaresi altında yaşamak zorunda kalmıştır. Rusya, Kırgızistan bölgesinde otoritesini güçlendirmek askerî baskı ve kolonizasyon politikası uygulamıştır. Çarlık Rusya’nın Kırgız topraklarını acımasızca sömürmesinden ve yönetimden hoşnut olmayan Kırgız halkı, dönem dönem ayaklanmıştır. Bu ayaklanmalar, 1916 isyanı ile patlak vermiştir.1916 büyük halk ayaklanması, Kırgızlarla birlikte bütün Orta Asya Türklerinin sayısı bir netlik kazanmamış olmasına rağmen, bu konuda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Ülkenin kuzeyindeki ayaklanmacılar öldürülmüş, diğer 120.000 Kırgız Çine kaçmıştı. Çin hükümeti, isyancıların, Doğu Türkistan halkını kötü etkilemesinden korkarak, Kırgızları geri göndermeye çalışmıştır. Sovyet iktidarının af çıkaracağı, fakirlere yardım elini uzatacağı gibi söylentilerle ümitlenen halkın dönüşü hızlanmakla birlikte, bu geri dönüş Sovyet ve Çin arasında yapılan anlaşmaya göre 1924 yılına kadar sürmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Çin, Kırgız, Ürkün, Rusya, 1916 İsyanı, Hezimet

Urkun Event

Since the beginning of the 20 the century, the Kyrgyz Turks had to live and the rule of Tsarisrt Russia. Tsarist Russia implemented a policy of military pressure and colonization to strengthen its authority in the Kyrgyzstan region. The Kyrgyz people who were dissatisfied with the ruthless exploitation, revolted from time to time. These riots broke out with the 1916 revolt. The great peoples uprising of 1916 has an important place in the history of all central Asian Turks, together with the Kyrgyz as a struggle for national independence. For the Kyrgyz Turks, although the number of Kyrgyz Turks who died in this uprising, which resulted in a kind of genocide, has been put forward on this issue. Insurgents in the north of the country were killed, and another 120.000 Kyrgyz fled to China. The Chinese Government tried to send the Kyrgyz people back, fearing that the rebels would adversely affect the people, who were hopeful with rumors that the Soviet Government would issue amnesty and extend a helping hand to the poor, accelerated, this return lasted until 1924, according to the agreement between the Soviet and China.

Keywords:

China, Kyrgyz, Urkun, Russia, 1916 revolt, Stampede,

PDF

___

Asankanov A. 1997. Kırgız Respublikasının Tarıhı. Bişkek, Kırgızistan, pp: 44.
Baytur A. 1992. Kırgız Tarıhının Leksiyaları. Bişkek, Kırgızistan, pp: 17-28.
Bolcurova İ. 1990. 1916 Cıldan Ulam. Kırgızstan Madaniyatı Gazetesi, 14 Haziran 1990.
Broydo Gİ. 1991. 1916-cıldagı Kırgız Kötörülüşü. Kırgız Madaniyatı Gazeti, No.1, 3 Ocak 1991.
Broydo Gİ. 1996. “Vostanie Kirgiz v1916 g” Vosstanie Kirgiz i Kazahov v 1916 Godu. Bişkek, Kırgızistan, pp: 16-33.
Galukoz JK. 1935. Tertiary syphilis general paralysis of the insane. University of Cambridge, Cambridge, UK, pp: 32.
Gordon LA, Klopov EV. 1989. Çto Eto Bılo? Razmışleniya o Predposılkah i İtogah Togo. Çto Sluçilos s Nami v30-40- e Godı, Moskova, Rusya, pp: 92.
Ilyasov Sİ. 1986. İstoriya Kirgizskoy SSR. II. Kitap, Frunze, pp: 38-45.
Isake B. 1993. 1916-cıl. Ürkün, Bişkek, Kırgızistan, pp: 142-148.
İbraimov O. 1993. Kızıl Ürkün. Ürkün, Kırgızistan, pp: 13-132.
Karasayuulu H. 1993. 1916 Cıldağı Kötörülüş Cönündö. Ürkün, Bişkek, Kırgızistan, pp: 65-78.
Kasımbekov T. 1990. Eki Tomduk Tandalgan Çıgarmalar. Frunze, Bişkek, Kırgızistan, pp: 44
Lesnaya LV. 1996. 1916 –cılkı Kırgızstandagı Kötörülüş. Bişkek, Kırgızistan, pp: 121-149.
Mahmutbekova M. 1996. Kırgızstandagı Ulttuk- Boştonduk Kötörülüş. Bişkek, Kırgızistan, pp: 135-150.
Malabaev CM. 1999. Kırgız Mamleketinin Tarıhı. Bişkek, Kırgızistan, pp: 77-79.
Ploskih VM. 2000. İstoriya Kırgızov i Kırgızstana. Bişkek, Kırgızistan, pp: 56.
Rıskulov TR. 1996. Vosstanie tuzemtsev v 1916 godu. Bişkek, Kırgızistan, pp: 13.
Soltonoev B. 1993a. Kızıl Kırgız Tarıhı 1-2. Bişkek, Kırgızistan, pp: 25-45.
Soltonoev B. 1993b. 1916-cılındagı Kırgız Kötörülüşü. Ürkün, Bişkek, Kırgızistan, pp: 178-183.
Tokombaev A. 1936. Kanduu Cıldar. Frunze, Bişkek, Kırgızistan, pp: 39-40.
Tursunov HT. 1987. Urta Osiya Kozogistonda 1916 Yil Halk Kuzgoloni. Taşkent, Özbekistan, pp: 23-36.
Üsanbaev K. 1967. Vosstanie 1916g. Frunze, Bişkek, Kırgızistan pp: 23-39.
Üsanbaev K. 1991. Azap Colu Cana Ata Konuşka Kaytuu. Kırgız madaniyatı Gazetesi, no 34, 22 Ağustos 1991.
Zima AG. 1962. Sovetı v Kirgizii v 1917 godu. İzdatelstvo AN Kirgiz SSR, Frunze, Bişkek, Kırgızistan, pp: 68.