Türkiye’nin tek yıllık Gypsophila L. Caryophyllaceae taksonlarının habitat özellikleri

Türkiye’de yetişen Gypsophila cinsinin tek yıllık 11 taksonu bu çalışmanın materyalini oluşturmaktadır. Bu taksonlar G. heteropoda Freyn & Sint., G. parva Barkoudah, G. elegans M. Bieb., G. bitlisensis Barkoudah, G. viscosa Murray, G. antari Post & Beauverd G. muralis L., G. tubulosa Jaub. & Spach Boiss., G. confertifolia Hub.-Mor., G. pilosa Hudson’dır. Bitki örneklerin toplandığı 80 farklı lokalitede habitat özellikleri belirlenmeye çalışılmış ve fenolojik özellikleri ile ilgili gözlemlerde bulunulmuştur. Bitkilerin doğal ortamlarına ait özellikleri, dikey yayılışları, ana kaya, biyotik potansiyelleri, aynı ortamda yaygın olarak bulunan komşu türleri, arazinin eğimi gibi ortam faktörleri ve taksonların fenolojik özellikleri belirlenmiştir. Türkiye’nin tek yıllık Gypsophila taksonlarının yetiştiği topraklar genellikle tınlı, tuzsuz ve hafif alkali karakterlidir. Değişik oranlarda azdan çok fazlaya kadar kireçli ve çok az fosforludurlar. Potasyum miktarları genellikle fazla, azot ve organik madde miktarları orta sınıflardadır. Taksonlar 100-2800 m rakımlar arasında dikey yayılış göstermektedir. Yatay yayılış bakımından türlerinin çoğu İran-Turan fitocoğrafya bölgesi elementidir. Buna bağlı olarak Türkiye’de İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yayılışları ve populasyonları daha fazladır. En az yayılış Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölgesindedir. Dolayısıyla Karadeniz bölgesi ilgili taksonlar açısından en fakir bölgedir. G. pilosa her ortamda bir yabancı ottur. Diğerleri doğal ya da yarıdoğal alanlarda yetişmektedir. Taksonların yetiştiği toprakların pH değerleri 5,97-8,21 arasında değişmekte, en düşük pH’ta G. muralis türü, en yüksek pH’ta ise G. antari türü yetişmektedir. Türlerin tohum çimlenmesi ve fide gelişimi Mart-Haziran, tomurcuk ve çiçek oluşumu Nisan-Temmuz, tohum bağlama Mayıs-Ağustos ve tohum dağılımı Haziran-Eylül aylarında olmaktadır. Tohum yayılmasında en etkili faktörler rüzgar, su ve yerçekimi’dir

Anahtar Kelimeler:

Gypsophila, Habitat, Fenoloji, Ekoloji, Türkiye

Habitat properties of annual Gypsophila L. Caryophyllaceae taxa of Turkey

Annually growing 11 taxa of Gypsophila L. genus in Turkey is the material of this study. These are G. heteropoda Freyn & Sint., G. parva Barkoudah, G. elegans M. Bieb., G. bitlisensis Barkoudah, G. viscosa Murray, G. antari Post & Beauverd G. muralis L., G. tubulosa Jaub. & Spach Boiss., G. confertifolia Hub.-Mor. and G. pilosa Hudson. Habitat properties were tried to determined and phenological observations were performed in 80 different localities. Characteristics of natural habitats, horizantal and vertical distributions, main rocks, biotic potentials, neigbor species in the same habitats, the elavation of the habitats and phenological properties of the taxa were investigated. The soils characters of the taxa are generally loamy, unsalty and softly alkaline. Thay have the lime with different ratios from less to much more and have very less amount of phosphorus. Their potasium amount is generally more and the amounts of nitrogen and organic matter are in medium classes. The taxa have vertical distribution from 100 m to 2800 m. A lot of them are the members of Irano-Turanian phytogeographic elements according to horizontal distribution. Because of their distribution in Turkey, they are dominant in Middle, East and South-East Anatolia. The least distribution is seen in Euro-Siberian region. So Black-Sea region is the poorest region related with the taxa. G. pilosa is a foreign herb in every condition. The others grow in natural or semi-natural areas. pH values of the soils changes from 5,97 to 8,21. G. muralis is grown in the smallest pH and G. antari is grown in the biggest pH. Seed germination and vegetative development are seen in Marc-June. Formation of the buds and the flowers are occured in April-Jully. Development and maturation of the seed is complited in May-August and they distribute in Jully-September. Wind, water and gravity are the most effective factors for the seed distribution

Keywords:

Gypsophila, Habitat, Phenology, Ecology, Turkey,

PDF

___

Akpulat, H.A., Çelik, N. 2005. Flora of Gypsum areas in Sivas in the eastern part of Cappadocia in Central Anatolia, Turkey, Journal of Arid Environments, 61, 27- 46.
Ataşlar, E. 2000. Ekological features of some Gypsophila L. Species. The proceedings of the second balkan botanical congress 14-18 May 2000, İstanbul Turkey 1: 107-110.
Boissier, E. 1867. Flora Orientalis. 1: 532-534, Genevae.
Davis, P.H. 1988. (Ed.)., Flora of Turkey and the east agean islands. 10, Edinburgh, Univ. Press, Edinburgh.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C. 2000. Flora of Turkey and the east agean islands. 11, Edinburgh, Univ. Press, Edinburgh.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N. 2000. Türkiye bitkileri kırmızı kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ankara.
Geven, F., Ketenoğlu, O., Bingöl, Ü., Güney, K. 2009. İç Anadolu'dan (Polatlı-Haymana) Astragalo karamasici-Gypsophilion eriocalycis Alyansı İçin Yeni Sintaksonlar. Ekoloji, 18: 71, 32-48.
Hamzaoğlu, E., Aydoğdu, M. 1993. Hafik (Sivas) ve çevresindeki jipsli toprakların florası. Tr. J. of Botany. 19: 373-388.
Hamzaoğlu, E. 2006. Phytosociological studies on the steppe communities of east anatolia. Ekoloji. 15: 61, 29-55.
Huber-Morath, A. 1967. (Ed. P.H. Davis), Flora of Turkey and the east agean islands, 2, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Kaya, M.D., İpek, A., Öztürk, A. 2003. Effects of different soil salinity level on germination and seedling growth of safflower (Carthamus tinctorius L.). Turkish Journel of Agrıculture and Forestry, 27: 221-227.
Korkmaz, M., Özçelik, H., Özgökçe, F. 2010. Economic importance and using purposes of Gypsophila L. and Ankyropetalum Fenzl (Caryophyllaceae) Genera of Türkiye. Second International Syposium on Sustainable Development, 8-9 June 2010, International Burch University, Sarajevo.
Korkmaz, M., Özçelik, H. 2011a. Systematical and morphological characteristics of annual Gypsophila L. (Caryophyllaceae) taxa of Turkey, Biological Diversity and Conservation (Biodicon), 4/1: 79- 98.
Korkmaz, M., Özçelik, H. 2011b. Economic importances of Gypsophila L., Ankyropetalum Fenzl and Saponaria L. (Caryophyllaceae) Taxa of Turkey, African journal of Biotechnology, 10/47: 9533-9541.
Özçelik, H., Özgökçe, F. 1996. Taxonomic contributions to genus Gyopsophila L. (Caryophyllaceae) from east anatolia (Turkey). IV th Plant Life of South West Asia Symposium, İzmir.
Özçelik, H., Özgökçe, F. 1999. Morphological taxonomical and ecological investigations on Gypsophila bitlisensis Bark. and Gypsophila elegans Bieb. First International Symposium on Protection of Natuorel Environment and Ehrami Karaçam, 23-25 September 1999, Kütahya.
Sönmez, S., Kaplan, M. 1997. Toprak tuzluluğunun bitki gelişimi üzerine etkileri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10: 323-335.
Williams, F. N. 1989. Revision of the specific forms of the genus Gypsophila. Jounal of Botany, 27: 321- 329.
Yücel, E., Edirnelioğlu, E., Soydam, S., Çelik, S., Çolak, G. 2010. Myriophyllum spicatum (Spiked water-milfoil) as a biomonitor of heavy metal pollution in Porsuk Stream/Turkey. Biological Diversity and Conservation (Biodicon), 3/2: 133-144.