Diren Uycan SARAÇ, Zafer Cemal ÖZKAN, Sefa AKBULUT

5717

Rize İlinin Etnobotanik Özellikleri

Bu çalışma, Rize ilindeki 5 ilçede kullanılan bitkilerin etnobotanik özelliklerini, kullanım alanlarını ve yerel isimlerini tespit ederek, bu yörede halkın kaybolmaya yüz tutmuş kültür zenginliğinin yanı sıra, ekonomik öneme sahip olanlarının belirlenmesi amacıyla, 2011-2012 yılları arasında yapılmıştır. Araştırma alanında saptanan 56 familyaya ait 113 taksonun, 78’i tedavi, 43’ü gıda, 19’u hayvanlarda tedavi ve yem, 8’i baharat ve çay, 26’sının ise farklı amaçlarla kullanıldığı tespit edilmiş olup, bu bitki türlerinin familyalara göre dağılımı ve yüzdeleri hesaplanmıştır. Buna göre ilk beş familya şu şekilde sıralanmaktadır: Asteraceae familyası 14 takson % 12 , Rosaceae familyası 11 takson % 10 , Lamiaceae Labiatae familyası 10 takson % 9 , Ericaceae ve Fabaceae Leguminosae familyaları ise 4’er takson % 4 . Yöre halkının tıbbi ya da diğer amaçlarla en çok kullandıkları bitkiler Camellia sinensis L. Ktze.,Laurocerasusofficinalis Roem., Sambucusebulus L., Plantagomajor L. subsp. major, Rubus sp.,Urticadioica L.’dır. Bitkilerin en çok kullanım şekli dekoksiyon ve infüzyon şeklinde olduğu saptanmıştır. Datiscacanabinna’nın arıcılıkta arıları korumak için, Setariaglauca L. P. Beauv.’nın insan ve kuşlar için gıda amaçlı olarak kullanıldığı ilk defa bu çalışmayla ortaya çıkmıştır.Bitkilerin şifa amaçlı en çok kullanıldığı durumlar mide rahatsızlıkları, hemoroit, solunum yolu rahatsızlıkları, idrar yolu rahatsızlıkları, yara temizleme ve cilt hastalıklarıdır
Anahtar Kelimeler:

etnobotanik, geleneksel kullanım, tıbbi bitki, aromatik bitki, Rize

Ethnobotanic features of Rize/Turkey province

This study aims to specify the cultural enrichment which is about to disappear in this region, as well as economically important ones by identifying the ethnobotanical characteristics, utilization areas and local names of the plants in the five districts of Rize. With this aim it was carried out between the years of 2011-2012. It has been found that there are on total 113 taxa, belonging to 56 families. 43 of them are used in food sector, 78 of them are being used in treatment, and 19 of them are being used in the treatment of animals and in animal feeds. Besides, 8 of the species are being used as spices and tea production, 6 of them are being used as fuel and 26 of them are being used for different purposes. The percentage and distribution of these plant taxa are calculated under the lights of gained information. The largest five families are qualified as follows: Asteracea family with 14 taxa % 12 , Rosaceae family with 11 taxa % 10 , Lamiaceae Labiatae family with 10 taxa % 9 , Ericaceae and Fabaceae Leguminosae families with 4 taxa in each % 4 . The most commonly used herbs for medical and other purposes by local people are Camellia sinensis L. Ktze.,Laurocerasusofficinalis Roem., Sambucusebulus L., Plantagomajor L. subsp. major, Rubus sp., Urticadioica L. The preferred means of administration are decoction and infusion. It is found that DatiscacannabinaL. was used to protect bees in beekeeping and Setariaglauca L. P. Beauv. was used for food to people and birds first time. Local people mostly use plants for stomach diseases, hemorrhoid, respiratory tract diseases, urinary tract diseases, clean a wound, and skin diseases
Keywords:

ethnobotany, traditional uses, medicinal plants, aromatic plants, Rize,

PDF

___

  • Akan, H., Korkut, M.M., Balos, M.M. 2008. Arat Dağı ve Çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) Etnobotanik Bir Araştırma. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi.20(1), 67-81.
  • Akbulut, S., Bayramoglu, M.M. 2013. The Trade and Use of Some Medical and Aromatic Herbs in Turkey. Studies on Ethno- Medicine. 7(2), 67-77.
  • Anşin, R. 1980. Doğu Karadeniz Bölgesi Florası ve Asal Vejetasyon Tiplerinin Floristik, İçerikleri, Doçentlik Tezi, KTÜ, Trabzon.
  • Avcı, K., Ezer, N. 2004. Çerkeş (Çankırı) Yöresinde Kullanılan Halk İlaçları. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 24, 67-80.
  • Başaran, S. 2003. Elmalı Yöresinde Doğal Olarak Yetişen Bazı Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi. 211, 15-20.
  • Baytop, A. 1998. İngilizce-Türkçe Botanik Klavuzu, Üniversite Yayın No: 4058, Eczacılık Fak. Yayın No: 70, 375, Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul.
  • Baytop T. 1999. Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi 2. Baskı, Nobel Tıp Kitapevleri Ltd. Şti. Tayf Ofset Baskı, İstanbul.
  • Bonnier, G. 1912-1934. Flore Complete Illustree en Couleurs de France Suisse et Belgique. Vol I-XII, Neuchatel, Paris, Bruxelles.
  • Davis, P.H. 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I-IX. University Pres, Edinburgh.
  • Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. X, Supplement, University Pres, Edinburgh.
  • Doğru-Koca, A., Yıldırımlı, Ş. 2010. Ethnobotanical Properties of Akçakoca District in Düzce (Turkey). Hacettepe Journal of Biology and Chemistry. 38(1), 63-69.
  • Elçi, B., Erik, S. 2006. Güdül (Ankara) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi.26(2), 57-64.
  • Ezer, N., Mumcu-Arısan, Ö. 2006. Folk Medicines in Merzifon (Amasya, Turkey). Turkish Journal of Botany. 30: 223-230.
  • Fakir, H., Korkmaz, M., Güller, B., 2009. Medicinal Plant Diversity of Western Mediterrenean Region in Turkey. Journal of Applied Biological Sciences, 3(2), 33-43.
  • Güner, A., Vural, M., Sorkun, K. 1987. Rize Florası Vegetasyonu ve Yöre Ballarının Polen Analizi. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Matematik, Fiziki ve Biyolojik Bilimler Araştırma Gurubu, Proje No: T.B.A.G.-650, Ankara.
  • Güner, A., Özhatay, N., Başer, K.H. 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. XI, Supplement-II, University Pres, Edinburgh.
  • Harris, J.G., Harris, M.W. 2007. Plant Identification Terminology: An Illustrated Glossary. ISBN-13: 978-0964022164.
  • Heinrich, M., Barnes, J., Gibbons, S. 2004. Williamson, E.M., Fundementals of Pharmacognosy and Phytotherapy. Churchill Livingstone, Edinburgh.
  • Kızılarslan Ç. 2008. İzmit Körfezi’nin Güney Kesiminde Etnobotanik Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Koyuncu, O., Yaylacı, Ö.K., Öztürk, Derviş, Erkara, I.P., Savaroğlu, F., Akcoşkun, Ö., Ardıç, M. 2010. Risk categories and ethnobotanical features of the Lamiaceae taxa growing naturally in Osmaneli (Bilecik/Turkey) and environs. Biological Diversity and Conservation. 3(3), 31-45.
  • Özgen, U., Kaya, Y., Houghton, P. 2012. Folk Medicines in the Villages of Ilıca (Erzurum, Turkey). Turkish Journal of Biology. 36, 93-106.
  • Özhatay, N., Byfiled, A., Atay, S. 2005. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı. Doğal Hayatı Koruma Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • Özkan, Z.C., Akbulut, S. 2012. Trabzon İlinin Etnobotanik Özellikleri., KTÜ BAP Proje Kod No: 1098.
  • Polat, R., Satıl, F., Çakılcıoğlu, U. 2011. Medical Plants and their use propeties of sold in herbal market in Bingöl (Turkey) district. Biological Diversity and Conservation. 4(3), 25-35.
  • Sadıkoğlu, N. 1998. Cumhuriyet Dönemi Türk Etnobotanik Araştırmalar Arşivi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Sağıroğlu, M., Arslantürk, A., Akdemir, Z.K., Turna, M. 2012. An ethnobotanical survey from Hayrat (Trabzon) and Kalkandere (Rize/Turkey).Biological Diversity and Conservation. 5(1), 31-43.
  • Sezik, E, Yeşilada, E., Tabata, M., Honda, G., Takaishi, Y., Fujita, T., Tanaka, T., Takeda Y. 1997. Traditional Medicine in Turkey VIII. Folk Medicine in East Anatolia: Erzurum, Erzincan, Ağrı, Kars, Iğdır Provinces. Economic Botany. 51(3), 195-211.
  • Sheasby, P. 2007. Bulbous Plants of Turkey and Iran. Printed by information Press Ltd., Eynsham, Oxford.
  • Tekin, E. 2007. Türkiye’nin En Güzel Yaban Çiçekleri, I-II. Cilt. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
  • Tuzlacı, E., Erol M.K.. 1999. Turkish Folk Medicinal Plants Part II: Eğirdir (Isparta). Fitoterapia. 70, 593-610.
  • Tuzlacı, E., Tolon, E. 2000. Turkish Folk Medicinal Plants Part III. Şile (İstanbul). Fitoterapia. 71, 673-685.
  • Ugulu, I. 2012. Fidelity Level and Knowledge of Medicinal Plants Used to Make Therapeutic Turkish Baths. Studies on Ethno- Medicine. 6(1), 1-9.
  • Yapıcı, İ.Ü, Hoşgören, H., Saya, Ö. 2009. Kurtalan (Siirt) İlçesinin Etnobotanik Özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi. 12, 191-196.
  • Yazıcıoğlu, A., Tuzlacı, E. 1996. Folk Medicinal Plants of Trabzon (Turkey). Fitoterapia (Milano). 67(4), 307-318.
  • Yeşilada, E., Sezik, E., Honda, G., Takaishi, Y., Takeda Y., Tanaka, T. 1999. Traditional Medicine in Turkey IX: Folk Medicine in North-west Anatolia. Journal of Ethnopharmacology. 64, 195-210.
  • Yıldırımlı, S. 2004. Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği. Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi. 17, 175-193.
Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma-Cover
  • ISSN: 1308-5301
  • Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
  • Başlangıç: 2008
  • Yayıncı: Ersin YÜCEL
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kütahya/Altıntaş ovasındaki Büyük Toy Kuşu Otis tarda 'nun populasyonu üzerine bir çalışma

Mehmet Mahir KARATAŞ, Ünal ÖZELMAS

Muhammad SARWAR

Rize İlinin Etnobotanik Özellikleri

Diren Uycan SARAÇ, Zafer Cemal ÖZKAN, Sefa AKBULUT

Türkiye Cortinarius’ları için Bingöl yöresinden üç yeni kayıt

Yusuf UZUN, İsmail ACAR, Ilgaz AKATA, Mustafa Emre AKÇAY