Bitlis’teki Tüketicilerin Gıda Güvenliği ve Gıda Hijyeni Konusundaki Bilgi ve Tutumları

Bu araştırmada, Bitlis il merkezinde ikamet eden tüketicilerin gıda güvenliği ve gıda hijyeni konusundaki bilgi vetutumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. 2015 yılının Şubat ayında yürütülen araştırmada, gelişigüzel örneklemeyöntemiyle seçilen 405 katılımcının yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve meslek bilgileri ile gıda güvenliği ve gıdahijyeni ile ilgili ürünü satın almadan tüketinceye kadar dikkate almaları gereken 40 ifadeden oluşan bir anket formuuygulanmıştır. Elde edilen veriler IBM SPSS 20® programında sıklık, bağımsız T-testi ve Pearson Ki-kare (χ2)testleriyle değerlendirilmiştir. Ankete katılan tüketicilerin yaş ortalamalarının 30.62±9.45, %53.6’sının kadın,%46.4’ünün erkek, %67.4’ünün üniversite mezunu, %20.7’sinin lise mezunu, %9.9’unun ilköğretim mezunu,%32.3’ünün büro memuru ve %16.3’ünün ev hanımı olduğu belirlenmiştir. Tüketicilerin %84.0’ü gıda ürünlerinisatın alırken son kullanma tarihlerine dikkat ettiğini, %87.2’si ambalajsız gıda ürünü alırken tazeliğine, temizliğinedikkat ettiğini, %90.1’i sebze ve meyveleri temiz ve bol su ile yıkadığını, %49.9’u markalı ürünlerin her zamankaliteli ve güvenilir olduğuna kısmen katıldığını, %69.6’sı yemekleri pişirirken ya da tekrar ısıtırken uygunsıcaklıkta olduğunu anlamak için termometre kullanmadığını, %45.7’si reklamların ürün hakkında gerekli bilgileriverdiğine katılmadığını ifade etmiştir. Tüketicilerin cinsiyetleri ile gıdayı hijyenik şartlarda hazırlama ve saklamakonusundaki tutumlarını belirleyen ifadelere (14.-26. ifadeler) verdikleri yanıtlar arasındaki farkın ve eğitimdüzeyleri ve meslekleri ile “Satın aldığım gıda ürünlerinin etiket bilgilerini okurum.” ve “Yiyeceklerin protein vevitamin içeriklerini bilirim, bilmediklerimi öğrenmeye gayret ederim.” ifadelerine verdikleri yanıtlar arasındakifarkın anlamlı (P

Knowledge and Attitudes of Consumers in Bitlis about Food Safety and Food Hygiene

This study aimed to determine the level of knowledge and attitudes of consumers residing in the province of Bitlis center about food safety and food hygiene. The study was conducted in February 2015, a questionnaire consisting of informations related to gender, age, education level, profession and 40 questions related to food safety and food hygiene (during from buying until consumption) was applied to 405 individuals, selected by randomly sampling method. Data obtained were analyzed by the IBM SPSS 20® program with frequency, independent T-test and Pearson chi-square (χ2 ) tests. It was determined that age average of consumers participating in the survey was 30.62±9:45, 53.6% of them were female, 46.4% of them were male, 67.4% of them were university graduate, 20.7% of them were high school graduate, 9.9% of them were elementary school graduate, 27.9% of them were government official and 16.3% of them were housewife. 84.0% of consumers stated that they pay attention to expiration dates when purchasing food products; 87.2% of them stated that they consider the freshness and cleanliness when purchasing food products; 90.1% of them stated that they wash fruits and vegetables with clean and abundant water; 49.9% of them stated that they agree partially with branded products are always quality and reliable; 69.6% of them stated that they do not use thermometer to understand whether the meal in appropriate temperature when cooking or reheat; 45.7% of them stated that they do not agree with ads give the necessary information about product. A significant difference (P

PDF

___

[1] Bosi A.T. 2003. Gıda Güvenliği ve Güvencesi. Türk Belediyecilik Sempozyumu (SABEM). http://www.sabem.saglik.gov.tr/kaynaklar/2989.pdf. (Erişim Tarihi: 15.05.2019).
[2] Tayar M., Anar Ş., Soyutemiz E., Bostan K., Aksu H., Çıbık R. 2011. Hijyen ve Sanitasyon. Anadolu Üniversitesi, Yayın No: 2349, 218 s, Eskişehir.
[3] Özçiçek Dölekoğlu C. 2003. Tüketicilerin İşlenmiş Gıda Ürünlerinde Kalite Tercihleri, Sağlık Riskine Karşı Tutumları ve Besin Bileşimi Konusunda Bilgi Düzeyleri (Adana Örneği). TEAE, Yayın No: 105, Ankara.
[4] FAO/WHO 2002. Pan European Conference on Food Safety and Quality. http:/www.fao.org. (Erişim Tarihi: 15.05.2019).
[5] Kayaardı S. 2012. Gıda Hijyeni ve Sanitasyon. Sidas, 252s. İzmir.
[6] Göktan D., Tunçel G. 2016. Temel Gıda Hijyeni. Sidas, 210s. İzmir.
[7] Kutluay Merdol T., Beyhan Y., Ciğerim N., Sağlam F., Tayfur M., Baş M., Dağ A. 2003. Toplu Beslenme Yapılan Kurumlarda Çalışan Personel İçin Sanitasyon/Hijyen Rehberi. Hatipoğlu Yayınları, 142s. Ankara.
[8] Rohs F.R., Langone C.A., Coleman, R.K. 2001. Response shift bias: a problem in evaluating nutrition training using self report measures. Society for Nutrition Education, 33 (3): 165-170.
[9] Türk İncel E. 2005. Yetişkin tüketicilerin besin güvenliği konusundaki bilgi ve davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, Ankara.
[10] Badrie N., Gobin A., Dookeran S., Duncan R. 2006. Consumer awareness and perception to food safety hazards in Trinidad West Indies. Food Control, 17 (5): 370-377.
[11] Jevsnik M. Hlebec V., Raspor P. 2008. Consumers’ awareness of food safety from shopping to eating. Food Control, 19 (8): 737-745.
[12] Onurlubaş E., Gürler A.Z. 2016. Gıda güvenliği konusunda tüketicilerin bilinç düzeyini etkileyen faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (1): 132-141.
[13] Tayar M., Kılıç V. 2014. Gıda Endüstrisinde Hijyen ve Sanitasyon. Dora Yayıncılık, 556s. Bursa.
[14] Topuzoğlu A., Hıdıroğlu S., Ay P., Önsüz F., İkiışık H. 2007. Tüketicilerin gıda ürünleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve sağlık risklerine karşı tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (4): 253- 258.
[15] Üçüncü M. 2000. Gıdaların Ambalajlanması. Ege Üniversitesi Basımevi, 689s, İzmir.
[16] Alpuğuz G., Erkoç F., Mutluer B., Selvi M. 2009. Gençlerin (14-24 Yaş) gıda hijyeni ve ambalajlı gıdaların tüketimi konusundaki bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 66 (3): 107-115.
[17] İncedal Sonkaya Z., Balcı E., Ayar A. 2018. Üniversite öğrencilerinin gıda okuryazarlığı ve gıda güvenliği konusunda bilgi, tutum ve davranışları “Amasya Üniversitesi Sabuncuoğlu Şerefeddin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu örneği”. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 75 (1): 53-64.
[18] Çalık N. 1999. Ürün, tüketici ve satış noktası özelliklerinin satın alma yeri ve satın alma şekli üzerindeki etkilerinin araştırılması gıda maddeleri ile ilgili bir uygulama. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 4. Ulusal Pazarlama Kongresi, pp16-24,18-20 Kasım, Ankara.
[19] Kavas G., Kınık Ö. 2000. Gıdaların etiketlenmesi ve etiket standartlarına uygunluğunun incelenmesi. Gıda Dergisi, 10: 77-85.
[20] Emeksiz F., Albayrak M., Güneş E., Özçelik A., Özer O.O., Taşdan K. 2005. Türkiye’de Tarımsal Ürünlerin Pazarlama Kanalları ve Araçların Değerlendirilmesi. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 3-7 Ocak, Ankara, 2: 1155-1171.
[21] Özgül E., Aksulu İ. 2006. Ambalajlı gıda ürünlerinde tüketicilerin etiket duyarlılığındaki değişimler. Ege Akademik Bakış Dergisi, 6 (1): 1-9.
[22] Kim S.Y., Nayga R., Capps O. 2001. Food label use, self-selectivity, and diet quality. Journal of Consumer Affairs, 35 (2): 346-363.
[23] APBN 2003. Increased popularity of food labels among consumers. Asia Pacific Biotech, Agriculture, 7 (23): 1502-1503. https://www.asiabiotech.com/07/0723/1501_1506.pdf (Erişim Tarihi: 25.06.2019).
[24] Yaman M., Özgen L. 2007. Üniversite öğrencilerinin yurtlarındaki besin hijyeni yaklaşımları ve besin hazırlama uygulamaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 20: 28-38.
[25] Yurdagül M. 1991. Tüketicilerin gıda katkı maddeleri ile ilgili bilgi ve uygulamaları. Beslenme ve Diyet Dergisi, 20 (2): 199-208.
[26] Çınar R., Sağlık E. 2006. Perakende gıda ürünlerinde etiketin önemi, tüketiciler üzerindeki etkileri ve Erzurum ölçeğinde bir alan araştırması. Pazarlama Dünyası Dergisi, 1-10.
[27] Purutcuoğlu E., Bayraktar M. 2004. Investigating the need for consumer education among Turkish secondary school students. International Journal of Consumer Studies, 28 (5): 443-453.
[28] Baysan F. 2009. Hemşirelerin Gıda Ürünleri ile İlgili Sağlık Risklerine Karsı Tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Konya.
[29] Salicik D., Yıldırım Kumral A. 2017. Bursa ili kentsel alanında tüketicilerin güvenilir gıda tüketimine yönelik tutumlarının belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (2): 69-82.
[30] Kaptan M. 2007. Tüketicilerin Gıda Güvenliği Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Tespiti. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Çanakkale.
[31] Kılıç D. 2008. Tüketicilerin Gıda Güvenliği ile İlgili Bilgi-Tutum ve Davranışları. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Bölümü, Ankara.
[32] Köse N., Yaman K. 2010. Tüketicilerin gıda maddelerinin son kullanma tarihine verdikleri önem üzerine bir araştırma: Kastamonu ili Merkez ilçe örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18 (1): 233- 240.
[33] Kızılaslan H., Yalçın A. 2012. Tüketicilerin Gıda Güvenliği ile İlgili Tutum ve Davranışları Samsun İli Örneği. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Yayın No: TEPGE: 213.
[34] Schucker R.E., Levy A.S., Tenney J.E., Mathews O. 1992. Nutrition shelf-labeling and consumer purchase behavior. Journal of Nutrition Education, 24 (2): 75-81.
[35] Mitchel P.M., Karslund M.K., Finan A., Johnson J. 1994. Food label reading habits of WIC clients. Journal of Nutrition Education, 26 (3): 146-148.
[36] Şanlıer N., Şeren S. 2005. Tüketicilerin besin satın alma bilinçlerinin değerlendirilmesi. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik, 149: 12-29.
[37] Akdevelioğlu Y., Gümüş H., Şimşek I. 2013. University students’ knowledge and practices of food safety, The Anthropologist, 16 (3): 677-684.
[38] Aras Okumuş B., Bulduk S. 2003. Tüketicilerin süpermarketlerdeki alışveriş alışkanlıkları ve ürün seçimini etkileyen etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (4): 70-83.
[39] Yılmaz E., Oraman Y., İnan İ.H. 2009. Gıda ürünlerine ilişkin tüketici davranışı dinamiklerinin belirlenmesi: Trakya örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6 (1): 1-10.
[40] Albayrak M. 2000. Ankara İlinde Gıda Maddeleri Paketleme ve Etiketleme Bilgileri Hakkında Tüketicilerin Bilinç Düzeyinin Ölçülmesi, Gıda Maddeleri Alım Yerleri ve Ambalaj Tercihleri Üzerine Bir Çalışma. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Burcu Ofset Matbaacılık, 90s, Ankara.
[41] Uzunöz M., Büyükbay E., Bal S. 2008. Kırsal kadınların gıda güvenliği ile ilgili bilinç düzeyleri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2): 35-46.
[42] Gözener B., Büyükbay E.O., Sayılı M. 2009. Gıda güvenliği konusunda öğrencilerin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2: 45-53.
[43] Gülse Bal H.S., Göktolga Z.G., Karkacıer O. 2006. Gıda güvenliği konusunda tüketici bilincinin incelenmesi (Tokat ili örneği). Tarım Ekonomisi Dergisi, 12 (1): 9-18.
[44] Modjuszka E., Caswell J. 2001. Consumer choice of food products and nutrition information. 71st Seminar of the European Association of Agricultural Economists, The Food Consumer in the Early 21st Century, 19-21 April, Zaragoza, Spain.
[45] Kızılaslan N., Kızılaslan H. 2008. Tüketicilerin satın aldıkları gıda maddeleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve tutumları (Tokat ili örneği). Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2): 67- 74.
[46] Çınar R., Özer S. 1999. Gıda ürünlerinde etiketleme üniversite öğrencilerinin tutumları üzerine bir araştırma. Pazarlama Dünyası, 13 (74): 12-17.
[47] Demirağ K., Ova G., Gölge E., Düşel D., Akın V. 2003. Gıda reklamlarının tüketici üzerine etkileriyle ilgili bir araştırma. Dünya Gıda, 9 (12): 71-75.
[48] Kolodinsky J., Green J., Michahelles M., Harvey-Berino J.R. 2008. The use of nutritional labels by college students in a food-court setting. Journal of American College of Health, 57 (3): 297- 302.
[49] Onurlubaş E., Doğan H.G., Gürler A.Z. 2015. Türkiye’de ev dışı gıda tüketimin durumu ve tüketici eğilimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (38): 917-924.
[50] Jay L.S., Comar D., Govenlock L.D. 1999. National Australian food safety telephone survey. Journal of Food Protection, 62 (8): 921-928.
[51] Bruhn Ç.M., Schutz H.G. 1999. Consumer food safety knowledge and practices. Journal of Food Safety, 19 (1): 73-87.
[52] Biloukha O.O., Utermohlen V. 2001. Healthy eating in Ukraine: attitudes, barriers and information sources. Public Health Nutrition, 4 (2): 207-215.
[53] Wilkie W. 1986. Consumer Behaviour. University of Florida, New York, USA.
[54] Asseal H. 1992. Consumer Behavior and Marketing Action. New York University, PSW-Kent Publishing Company, Boston, USA.
[55] Cutura M. 2006. The impacts of ethnocentrism on consumer evaluation processes and willingness to buy domestic vs. imported good in the case of Bosnia and Herzegovina. South East European Journal of Economics and Business, 1 (2): 54-63.
[56] Küçükköse Ş. 2002. Farklı Öğrenim Düzeyindeki Tüketicilerin Süpermarketlerden Gıda Alışverişlerinde Etkilendikleri Faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Aile Ekonomisi ve Beslenme Anabilim Dalı, Ankara.
[57] Unusan N. 2007. Consumer food safety knowledge and practices in the home in Turkey. Food Control, 18 (1): 45-51.
[58] Çelik Ş., Ünver B. 1991. Tüketicilerin cinsiyet, eğitim, çalışma durumlarına göre gıda kontrolü hakkındaki bilgileri. Gıda Dergisi, 16 (5): 333-340.