II. Murad ve II. Mehmed Arasındaki Mektuplaşma Hadisesine Bir Bakış

II. Murad, hâkimiyet devrinde Anadolu ve Rumeli’de önemli fetihlerde bulunmuş ve devletinin sınırlarını genişletmiştir. Ancak başarısızlık ile sonuçlanan Belgrad kuşatmasının ardından, Rumeli’de yaşanan bir dizi mağlubiyet İzladi Savaşına yol açmıştır. İzladi Savaşı sırasında Macaristan’ın liderliğindeki Haçlılar ile ittifak içinde olan Karamanoğulları da Anadolu’da Osmanlıların aleyhine faaliyette bulunmuşlardır. Rumeli’deki Haçlı tehdidini ortadan kaldıran II. Murad, Karamanoğulları üzerine yönelmiş ve burada da durumu kontrol altına almıştır. Macaristan ile Edirne-Segedin anlaşmasını ve Karamanoğulları ile de Yenişehir Sevgendnâmesi’ni yaparak devletini bulunduğu zor durumdan çıkardığı kanaatine varan II. Murad, yaşadığı maceralı ve zor saltanat devri sonrasında oğlu II. Mehmed’in lehine tahttan feragat etmiştir. II. Murad devlet işinden elini çektikten sonra Manisa’ya yerleşmiştir. Osmanlı tahtında yaşanan değişiklik neticesinde, Osmanlı Devleti’nin rakipleri bir araya gelerek Rumeli’de, başta Macaristan olduğu halde yeni bir Haçlı ordusu meydana getirmişler ve Osmanlı Devleti’ne saldırmışlardır. Bu zor durumdan kurtulmak amacı ile II. Murad’ın hükümdarlığında yanında bulunan ve II. Mehmed devrinde de görevine devam eden devlet ricali, Manisa’da ikamet eden II. Murad’ı tekrar geri getirmeyi planlıyor ancak karşılarında olan II. Mehmed taraftarı diğer devlet adamları, genç padişahın bu badireli dönemde ordunun başında bulunup saltanatını sağlamlaştırmasını arzu ediyorlardı. Sonunda II. Murad’ın ordunun başında olmasını isteyen ve başında Vezir-i azam Çandarlı Halil Paşa’nın bulunduğu hizbin faaliyetleri neticesinde, II. Murad tekrar devletin başına geçmiş ve Haçlıları Varna Savaşı’nda durdurmayı başarmıştır. İşte bu geçiş sırasında II. Murad’ı Haçlılar ile karşılaşmak amacıyla ikna etmek için yollanan mektup veya mektuplarda geçen “Baba, eğer padişah siz iseniz geliniz ve ordunun başına geçiniz. Yok, eğer padişah ben isem, size emrediyorum! Gelip ordunun başına geçiniz.” sözü tarihi kaynaklarda en erken tarihli olarak Kemâlpaşazâde’nin Tevârîh-i Âl-î ‘Osmân adlı eserinin VI. defterinde bulunmaktadır. Bu eser, ardından gelen kroniklere kaynaklık edip bu mektup hadisesini ortaya çıkarmıştır. Fakat bu anlatıma karşılık Varna Savaşı’na şahitlik eden Anonim Gazavâtnâme ve bu devirde yazılan diğer kroniklerle beraber arşiv belgelerinde de böyle bir bilgiye rastlayamadık. Bu sebeple Kemâlpaşazâde’de geçen anlatım eserin yazıldığı dönemin siyasi ve sosyal gereksinimleri göz önünde bulundurularak tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Varna Savaşı, II. Murad, II. Mehmed, Mektup, Çandarlı Halil Paşa

A General Overview on the Correspondence Incident between Murad II and Mehmed II

During his reign, Murad II made important conquests in Anatolia and Rumelia and expanded the borders of his state. However, after the unsuccessful siege of Belgrade, a series of failures in Rumelia led to the Battle of Zlatitsa. During the Battle of Zlatitsa, the Karamanids, who were in alliance with the Crusaders led by Hungary also acted against the Ottomans in Anatolia. Eliminating the Crusader threat in Rumelia, Murad II advanced on the Karamanids and took also the control in there. After the adventurous and difficult reign, Murad II concluded that the state got out of the difficult situation by making the Peace of Szeged with Hungary and the Yenisehir Sevgendnâme with the Karamanids, he abdicated the throne in favor of Mehmed II. Murad II settled in Manisa after he withdrew from the state affairs. As a result of the change in the Ottoman throne, the rivals of the Ottoman Empire came together and formed a new Crusader army in Rumelia under the leadership of Hungary and attacked the Ottoman Empire. In order to get rid of this difficult situation, the state dignitary, who was with Murad II's reign and continued their duty during the reign of Mehmed II had planned to bring back Murad II, who was in Manisa. But the other statemen who were followers of Mehmed II wanted the young sultan to be the head of the army in this critical period and consolidate his reign. In the end, as a result of the activities of the faction that wanted Murad II to be at the head of the army and headed Grand Vizier Candarlı Halil Pasha, Murad II took over the state again and managed to stop the Crusaders in the Battle of Varna. During this transition, the letter sent to persuade Murad II with the purpose of encounter the Crusaders passing in the letters “Father, if you are the sultan, come and lead your armies. If I am the sultan I hereby order you to come and lead my armies.". These words were firstly found in the sixth register of Ibn Kemal's work named "Tevârîh-i Âl-î‘ Osmân "in historical sources. This work had revealed the letter incident as it became the source of the following works. However, in response to this narrative, we could not find such information in the Anonymous Gazavâtnâme, which witnessed the War of Varna, and other chronicles written in this period. For this reason, the narration in Ibn Kemal’s work has been analyzed considering the political and social needs of the period in which the work was written.

Keywords:

Battle of Varna, Murad II, Mehmed II, Letter, Candarlı Halil Pasha,

PDF

___

Anonim Tevârih-i Âl-i Osman (687-920\1288-1514) (2011), (A. İğci, Haz.). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Ana Bilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı.
Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman (1992), (F. Giese Neşr). (N. Azamat, Haz.). İstanbul: Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Anonim (1989). Gazavat-ı Sultan Murad B. Mehemmed Han: İzladi ve Varna Savaşları (1443- 1444) Üzerinde Anonim Gazavâtname (H. İnalcık-O. Mevlüd, Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Âşık Çelebi (2018), Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (F. Kılıç, Haz). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Âşıkpaşazâde (2013), Âşıkpaşazâde Tarihi [Osmanlı Tarihi (1285-1502)] (N. Öztürk, Haz). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Ayvansarayî, Hüseyin (1281([865]), Hadakatü’l-Cevamî. İstanbul: Matba’a-i ‘Âmire.
Cezar, Mustafa (2010), Mufassal Osmanlı Tarihi. (Cilt: I). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Chalkokondyles, Laonikos (2005), Laonikos, Laonikos Chalkokondyles’in Kroniği ve Değerlendirilmesi (V.VII Bölümler) (F. Kırlıdökme Mollaoğlu, Haz). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Bilim Dalı.
Danişmend, İsmail Hamî (1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. (Cilt: 1), İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Doukas, Mikhael (2008), Tarih, Anadolu ve Rumeli 1326-1462 (N. Başgelen, Ed.) (B. Umar, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Emecen, Feridun M. (2019), Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Bakanlığı.
Enverî (2012), Düstûrnâme-i Enverî (19-22. Kitaplar) (N. Öztürk, Haz.). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
Hadîdî (2015). Hadîdî Tarihi, [Manzum Osmanlı Tarihi] (1285-1523) (N. Öztürk, Haz.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Hammer, V. Joseph (1983), Büyük Osmanlı Tarihi (M. Çevik- E. Kılıç, Haz.). (M. Ata, Çev.). İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Hoca Sadettin Efendi (1279(1862-1863), Tacüt’t-Tevarih, I. İstanbul: Tab‘hâne-i ‘Âmire.
Imber, Colin (2007), Varna Savaşı (A. Arel, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
İnalcık, Halil (1954), Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İnalcık, Halil (2019), İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı Kâyser-i Rûm Fâtih Sultan Mehemmed Han. (T. Ulaş, Ed.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnalcık, Halil (2006), Murad II. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (Cilt: XXXI). 164-172.
İnce, Yunus (2018) Sultanın İsyankâr Kullarının İlk İsyanı: Buçuktepe Vakası (1446), History Stuides International Journal of History, X/5, s. 83-101.
Kâşifî (2005), Gazânâme-i Rûm ( M. E. Esmail, Haz). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı.
Kemâlpaşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osmân VI. Defter, Nationalè Biblioteque de France, MS. Turc. 157.
Kemâlpaşazâde (1991), Tevârih-i Âl-i Osman, VII. Defter, haz. Şerafettin Turan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Konstantinovic, Konstantin. Mihayloviç (2019), Yeniçeriler ve Bir Yeniçerinin Hatıratı (K. Beydilli, Haz.). İstanbul: Pınar Yayınları.
Mecdi Mehmed Efendi (1989), Şakaik-ı Nu‘maniye ve Zeyilleri Hadaiku’ş-Şakaik (A. Özcan, Çev.). (Cilt: 1), İstanbul: Çağrı Yayınları.
Menage, V. L. (1984), Sultan II. Murad’ın Yıllıkları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 33, 79-98.
Mevlânâ Mehmed Neşrî (2008), Cihannümâ [Osmanlı Tarihi (1288-1485)] (N. Öztürk, Haz.). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Ocak, Ahmet Yaşar (2017). Osmanlı İmparatorluğu'nda Marjinal Sufilik-Kelenderîler- XIV-XVII. Yüzyıllar, İstanbul: Timaş Yayınları.
Oruç Beğ (2008), Oruç Beğ Tarihi [Osmanlı Tarihi-1288-1502] (N. Öztürk, Haz.). İstanbul: Çamlıca Yayınları.
Rûhî (1992), Rûhî Tarihi. (H. E. Cengiz& Y. Yücel, Nşr.). Belgeler Dergisi, XIV/18, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 359-472.
Solak-zâde Mehmed Hemdemî (2015), Solak-zâde Tarihi’nin Tahlili ve Metin Tenkidi (S. Lokmacı, Haz.). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
Spandunis, Theodoros (2015), Osmanlı Sultanları (D. M. Nicol, Haz.). (N. Balta, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
Şimşirgil, Ahmet (2013), Kayı II Osmanlı Tarihi\Cihan Devleti, İstanbul: Timaş Yayınları.
Tursun Bey (1977), Târîh-i Ebü’l-Feth (M. Tulum, Haz.). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
Zinkeisen, J. W. (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 1, (E. Afyoncu, Ed.) İstanbul: Yeditepe Yayınevi.