Alptekin KARAGÖZ, Kürşad ÖZBEK, Nurgül SARI

Türkiye’nin Bitkisel Biyolojik Çeşitliliğinin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Bu çalışma Türkiye’de bitkisel biyolojik çeşitliliğin uzmanlarca öngörülen sorunları ve çözüm yollarının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma, Ankara’da Mayıs ve Eylül 2015 tarihlerinde 2 kez düzenlenen toplantılara katılan toplam 120 civarındaki katılımcının görüş ve düşünceleri alınarak belirlenen sorunlar ve bu sorunların her biri için çözüm önerileri içeren listelerdeki faktörlerin, Analitik Hiyerarşi Proses (AHP) istatistik yöntemiyle öncelik verilmesi şeklinde yapılmıştır. Çalışma sonunda katılımcılarca öncelik verilen sorunlar ve bunların çözümü için belirlenen önlem ve faaliyetlerden en önemlileri sıralanmıştır. Belirlenen sorunların ilk beşi şunlardır: Arazi bozulması, yasal düzenlemelerin / yaptırımların yetersizliği, plan ve programlarla ilgili sorunlar, doğadan aşırı bitki hasadı, kapasite ve yetişmiş insan eksikliği. Bu sorunlardan “arazi bozulmasına” karşı, alanların, amacı dışında kullanımını önleyecek yasal düzenlemelerin yapılması; yatırımlarda biyolojik çeşitliliğin dikkate alınması gibi hususlar ön plana çıkmıştır. “Yasal mevzuatla” ilgili sorunların giderilmesinde; araştırma izinleri yerine sürekli yetkiyi belgeleyen kart verilmesi, toplama izinlerinde yerli araştırmacı lehine düzenlemeler yapılması istenmiştir. “Plan ve programlarla” ilgili olarak; plan ve projelerin Ulusal Biyoçeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı’na (UBSEP) uygun olması; plan ve projelerde kaynakların etkin kullanılması önerileri geliştirilmiştir. “Doğadan aşırı toplama” sorununa karşı; soğanlı bitkiler dışında da toplama kotaları listesi hazırlanması ve doğadan toplanan türlerde kültüre alma çalışmaları yapılması önerilmiştir. “Kurumsal kapasitelerimizin” eksikliklerinin giderilmesi konusunda da; kurumlar arası iş birliği yapılması; BGK araştırma enstitülerinin kurulması gündeme getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye; bitkisel biyoçeşitlilik; sorunlar; çözüm önerileri; AHP

Problems Regarding Conservation and Sustainable Use of Turkey's Plant Biodiversity and Proposed Solutions

Aim of this research was to determine the challenges and solutions to the existing problems of plant genetic resources in Turkey. For this purpose, 2 days meetings were organized in Ankara twice, with participation of total 120 experts. Expert opinions on challenges and likely solutions were identified and the listed matters were analysed by means of Analytic Hierarchy Process to determine the magnitude of each factor on the problems and the solutions. As a result, most important problems and likely solutions were listed with priority rankings. First five prior problems were listed as the following; land degradation, inadequacy of legislative arrangements; lack of proper planning; over harvesting from nature; and lack of capacities. Suggested remedies for “land degradation” were enacting legislation against misuse of lands and the consideration of biodiversity in investments. Regarding the “legislative arrangements”, priority was given to research permits given by the government bodies. The researchers demand “researcher’s identity cards” to replace research permits that are given by several government bodies, and they wish to have legal arrangements, in favour of local researchers for collecting activities. Regarding the “environmental planning”, they wish the plans to be in harmony with National Biodiversity Strategy and Action Plan, and effective use of resources. Concerning “over harvesting from nature”, the experts offered widespread quota application on plants similar to that of for bulb plants, and field cultivation of wild plants. Regarding “institutional capacity gaps”, the experts recommend strong collaboration between institutions, and establishment of a Plant Genetic Resources Institute.

Keywords:

Turkey; plant biodiversity; challenges; remedies; AHP,

PDF

___

Anonim, 2007. Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Doğa Koruma Dairesi Başkanlığı
Anonim, 2010. http://www.unep.org/delc-/Portals/119/State%20of%20biodiversity%20in % 20 Africa.pdf (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2015. http://iucn.org/news_home-page/all_news_by_region /news_ from_ europe/?21358/EU-State-of-Nature-Report-points-to-continued-loss-of-biodiversity-but-success-of-Natura-2000 (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2016a. http://herbaryum.tagem.-gov.tr/ (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim,2016b. https://www.cbd.int/sp/targets/ (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2016c. Major threats to biodiversity. http://www.globalchange.umich.edu/ globalchange2/current/lectures/biodiversity/biodiversity.htm (Erişim tarihi: 21.01.2016)
Anonim, 2016d. https://www.khanacademy.-org/partner-content/CAS-biodiversity/why-is- biodiversity-threatened/local-threats-to-biodiversity/ (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2016e. https://www.cbd.int/ (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2016f. http://www.unccd.int/en/-Pages/default.aspx (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2016g. http://unfccc.int/2860.php (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Anonim, 2016h. http://www.resmigazete.-gov.tr/eskiler/2010/03/20100326-7.htm (Erişim tarihi: 25.04.2016)
Çakmak M., 2008. Conservation of Biological Diversity by Law and Public Interest, AÜHFD, 133-166
Gökgöl M., 1935. Türkiye’nin Buğdayları. Tom I. 436 s, İstanbul
Gökgöl M., 1939. Türkiye’nin Buğdayları. Tom II. 955 s, İstanbul
Gökgöl M. ve Taşan R., 1978. Yeşilköy Zirai Araştırma Enstitüsü’nün (Marmara-Trakya Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü) 50 Yılı, 1926-1976. İstanbul
Güner A., Aslan S., Ekim T., Vural M. ve Babaç M.T., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, 1290 s, İstanbul
Henle K., Alard D., Clitherow J., Cobb P., Fribank L., Kull T., McCracken, D., Moritz R.F.A., Niemela J., Rebenej M., Walcher D., Watt A., Young J., 2008. Identifying and managing the conflicts between agriculture and biodiversity conservation in Europe–A review. Agriculture, Ecosystems and Environment 124: 60–71
Hood L., 2010. Biodiversity: Facts and Figures. http://www.scidev.net/global/biodiversity /feature/biodiversity-facts-and-figures-1.html
Karagöz A., Zencirci N., Tan A., Taşkın T., Köksel H., Sürek M., Toker C. ve Özbek K., 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. Bildiriler (I): 11-15 Ocak, Ankara, s. 155-177
Maes J., Paracchini M .L., Zuliana G., Dunbara M. B., Alkamade R., 2012. Synergies and trade-offs between ecosystem service supply, biodiversity, and habitat conservation status in Europe. Biological Conservation 155: 1–12
Petronzio . M., 2015. 5 major threats to biodiversity, and how we can have curb them. http://mashable.com/2015/05/23/biodiversity-threats/
Saaty T. L., 1990. How to make a decision: The Analytic Hierarchy Process. Desicion making by the analytic hierarchy proces: Theory and applications, European Journal of Operational Research, 48(1): 9-26
Şehirali S. ve Özgen M., 1987. Bitki genetik kaynakları. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları No: 1020. Ders Kitabı: 294, Ankara
Şehirali S., Özgen M., Karagöz A., Sürek M., Adak S., Güvenç İ., Tan A., Burak M., Kaymak H.Ç., Kenar D., 2005. Bitki genetik kaynaklarının korunma ve kullanımı. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası VI. Teknik Kongresi. Cilt 1. Kozan Ofset, Ankara. 253- 273.
Young J, Watt A., Norwick P., Alard D., Clitherow J., Henle K., Johnson R., Laczko E., McCracken, D., Matouch S., Niemela J. and Richards C., 2005. Towards sustainable land use: identifying and managing the conflicts between human activities and biodiversity conservation in Europe. Biodiversity and Conservation 14: s 1641–1661