Murat KARAKUŞ, Hasan BAYDAR, Sabri ERBAŞ

Tıbbi Adaçayı (Salvia officinalis L.) Populasyonundan Geliştirilen Klonların Verim ve Uçucu Yağ Özellikleri

Bu araştırmada, spontan melez tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) bitkilerinden klon seleksiyonu ile geliştirilmiş 60 adet A klonunun 2011 ve 2012 yılları yetişme sezonlarında drog yaprak verimi, uçucu yağ oranı ve uçucu yağ bileşenleri belirlenmiştir. Tıbbi adaçayı klonlarında drog yaprak verimi 2011 yılında 45.6– 188.4 kg da-1 ve 2012 yılında 26.4–638.0 kg/da arasında, uçucu yağ oranı 2011 yılında %0.60–1.90 ve 2012 yılında %1,11–2,53 arasında değişim göstermiştir. Adaçayı klonlarında en önemli uçucu yağ bileşeninin α-tuyon, 1.8-sineol, kafur ve β-tuyon olduğu tespit edilmiştir. 2011 yılında α-tuyon %0.8–29.5, β-tuyon %0.7–29.1, 1.8-sineol %1.0–30.5 ve kafur %0.4–19.1 arasında, 2012 yılında ise aynı bileşenler sırasıyla %1.0–53.2, %2.2–54.7, %2.8–34.0 ve %6.4–29.2 arasında değişim göstermiştir. Sonuç olarak drog yaprak verimi, uçucu yağ oranı ve uçucu yağ kalitesi yüksek olan 10 adet A klonu (3, 8, 11, 14, 21, 26, 27, 35, 41 ve 51 nolu klonlar) belirlenmiş, bu klonların B klonları olarak tekerrürlü verim denemelerine alınmasına karar verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tıbbi adaçayı, klon seleksiyonu, drog verimi

PDF

___

Angerhofer C.K., 2001. Sage: The Genus Salvia Edited by Spiridon E. Kintzios (Agricultural University of Athens, Greece). Harwood Academic Publishers, The Netherlands. doi: 10.1021/np000756b
Anonim, 2017. Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü, Milli Çeşit Listesi (Tarla Bitkisi Çeşitleri) (Field Crops), Ankara
Baricevic D. and Bartol, T. 2000. The Biological/ pharmacological Activity of the Salvia Genus. In: Kintzios, S.E., editor. Sage the Genus Salvia. Harwood Academic Publishers; Amsterdam, The Netherlands: 2000. pp. 143–184
Başer H.C., 2000. Production of Salvia oil in Mediterranean countries. In: Kintzios, S.E., editor. Sage the Genus Salvia. Harwood Academic Publishers; Amsterdam, The Netherlands: 2000. pp. 263-268
Bayram E., 2001. Batı Anadolu florasında yetişen Anadolu adaçayı (Salvia fructicosa Mill)’nda uygun Tiplerin seleksiyonu üzerine araştırma, Turk. J. Agric. For., 25: 351-357
Ceylan A., 1995. Ege üniversitesi ziraat fakültesi tarla bitkileri bölümünde tıbbi ve aromatik bitkiler üzerinde yapılan agronomik çalışmalar. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Çalıştayı, 25-26 Mayıs 1995, Bornova-İzmir
Ceylan A., Yurtseven M. ve Ozansoy Y., 1979. Salvia officinalis L.’nin agronomik ve teknolojik özelliklerine azotlu gübrelemenin etkisi üzerinde araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (3): 83-95
Coşge Şenkal B., İpek A., Gürbüz B., Türker A. ve Bingöl M.Ü., 2012. Bolu ekolojik koşullarında yetiştirilen Salvia officinalis L. ve Salvia tomentosa L. türlerin bazı önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 5 (2): 38–42
Erbaş S. ve Baydar H., 2007. Adaçayında (Salvia officinalis L.) farklı kurutma sıcaklıklarının uçucu yağ içeriği ve kompozisyonu üzerine etkisi. 7. Tarla Bitkileri Kongresi. 25-27 Haziran 2007, Erzurum, s: 403-406
Gürbüz B., Bayrak A., Arslan A. and Gümüşçü A., 1999. Research on yield, essential oil composition of sage (Salvia officinalis L.) lines. Zeitschrift fur Arznei and Gewurzpflanzen, 4: 177-180
Höld K.M., Sirisoma, N.S., Ikeda T., Narahashi T. and Casida J.E., 2000. Alpha-thujone (the active component of absinthe): gamma-aminobutyric acid type A receptor modulation and metabolic detoxification. Proc Nat Acad Sci U S A, 97 (8), 3826–3831. doi: 10.1073/pnas.070042397
İpek A. ve Gürbüz B., 2010. Türkiye florasında bulunan Salvia türleri ve tehlike durumları. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 19 (1-2): 30-35
İpek A., 2007. Tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) hatlarında azotlu gübrelemenin herba verimi ve bazı özellikleri üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara
Kargiolaki H., Fournaraki C., Kazakis G. and Skoula M., 1994. Seasonal differentiation in essential oil composition of Salvia fruticosa. Progress Report of the EEC CAMAR-Programme No. 8001-CT91–0104, August 1993-January 1994
Kırıcı S., Özgüven M. ve Yenikalaycı A., 1995. Çukurova bölgesinde tıbbi adaçayı (Salvia officinalis L.) üzerinde araştırmalar. Workshop, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, 25-26 Mayıs, Bildiri Özetleri, İzmir, 39-40
Özgüven M., 1989. Tıbbi Adaçayı (Salvia Officinalis L.)’ında Ekolojik ve Morfogenetik Varyabilite.”, Ç.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 3, no.2, ss.115-129
Perry B.N., Anderson R.E., Brennan R.J., Douglas, M.H., Heaney, A.J., McGimpsey, J.A., and Smallfield, B.M., 1999. Essential oils from Dalmatian sage (Salvia officinalis L.): variations among individuals, plant parts, seasons, and sites. J Agric Food Chem 47: 2048-2054
Putievsky E., Ravid U. and Dudai N., 1986a. The influence of season and harvest frequency on essential oil and herbal yields from a pure clone of sage (Salvia officinalis) grown under cultivated conditions. Journal of Natural Products, 49: 326–329
Putievsky E., Ravid U. and Dudai N., 1986b. The essential oil and yield components from various plant parts of Salvia fruticosa. Journal of Natural Products, 49: 1015–1017
Putievsky E., Ravid U. and Sanderovich D., 1992. Morphological observations and essential oils of sage under cultivation. J Essent Oil Research, 4: 291-293
Raal A., Orav A. and Arak E., 2007. Composition of the essential oil of Salvia officinalis L. from various European countries. Nat Prod Res 21: 406-411. doi: 10.1080/14786410500528478
Stefkov G., Cvetkovikj I., Karapandzova M. and Kulevanova S., 2011. Essential oil composition of wild growing sage from R. Macedonia. Macedonian Pharmaceutical Bulletin, 57 (1-2): 71-76