Soğanlı Bitkiler ve İn Vitro Hızlı Çoğaltım
Ülkemiz biyoçeşitliliğinde önemli bir yere sahip olan ve geofit olarak adlandırılan soğanlı bitkiler, içermiş oldukları alkoloidler ve sahip oldukları güzel çiçeklerden dolayı süs bitkisi, parfümeri ve ilaç sanayinde önemli bir potansiyele sahiptir. Türkiye’den ihraç edilen soğanlı bitkilerden elde edilen yıllık gelir yaklaşık 5 milyon TL’dir. Geofitlerin büyük bir çoğunluğu doğadan sökülerek ihraç edilmektedir. Ancak bilinçsiz ve aşırı miktarda yapılan sökümler sonucu bu bitkilerin büyük bir çoğunluğunun nesli tükenme tehlikesi altında olup, değişik tehlike sınıflarında yer almaktadırlar. Geofitlerin bazılarının tohum bağlayamaması bazılarınınsa çiçek açabilecek büyüklüğe gelebilmeleri için 4-5 yıla ihtiyaç duymaları nedeniyle in vitro hızlı çoğaltım bu bitkilerin çoğaltımında alternatif bir yöntem olabilmektedir. Son yıllarda geofitlerle ilgili yapılan in vitro çalışmalarda bir soğandan türüne göre değişmekle birlikte 100’ den fazla yavru soğan elde edilmiştir. İn vitro hızlı çoğaltımın rutin olarak pratikte kullanılmasıyla hem bu bitkilere olan talepler karşılanmış olacak, hem de bu bitkilerin doğadan aşırı sökümleri neticesinde nesillerinin tehlike altına girmesi engellenebilecektir.
Anahtar Kelimeler:
Geofit; in vitro; hızlı çoğaltım; biyoçeşitlilik
Bulbous Plants and In vitro Micropropagation
Bulbous plants (geophytes) have an important place for genetic biodiversity of Turkeyand have a great potential in perfume, pharmaceuticals with alkaloids and ornamental with beautiful flowers. The annual income derived from exported bulbous plants has been reached approximately 5 million TL in Turkey. A significant amount of geophytes collected from natural habitat are exported and the risk of disappearance of the some geophytes has been increased. These geophytes are classified in different stages of endangered plant species. Because of duration from the sowing to the flowering for 4-5 years or formation of the sterile seeds, in vitro tissue culture methods offer some advantages for propagation of geophytes. The last researches on in vitro micropropagation of geophytes showed that about a hundred bulblets can be produced from just a bulb depending on species. The techniques will not only meet demands of these plants but will also reduce risks of their disappearance due to their unauthorized collection from wild flora.
___
- Anonim, 2008. Türkiye’den ihraç edilen soğanlı bitkiler istatistiği. http://www.tuik.gov.tr. Erişim: 07.05.2010
- Anonim, 2010. Türkiye’den ihraç edilen soğanlı bitkiler. http://www.tugem.gov.tr. Erişim: 07.05.2010
- Arslan N., B. Gürbüz, A. Gümüşcü, E.O. Sarıhan, A. İpek, S. Özcan, S. Mirici ve İ. Parmaksız, 2002. Sternbergia fischeriana (Herbert) Rupr. Türünün kültüre alınması üzerinde araştırmalar. II. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, 22-24 Ekim 2002, Antalya.
- Chu C.C., C.C. Wang and C.S. Sun, 1975. Establishment of an efficient medium for anther culture of rice through comparative experiments on the nitrogen sources. Sci. Sin. 18; 659-668.
- Doğan-Kalyoncu D. 2007 Bazı yabani Tulipa türlerinde In Vitro soğancık üretimi ve tarla şartlarına adaptasyonu, Doktora Tezi Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü. Ankara.
- Er C. ve N. Canpolat, 1992 Bitki doku kültürleri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yayınları.
- Karaoğlu C. 2004. Göl Soğanı (Leucojum aestivum L.)’nin In Vitro Koşullarında Hızlı Çoğaltımı, Yüksek Lisans Tezi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Karaoğlu C., S. Çöçü, A. İpek, İ. Parmaksız, S. Uranbey, E.O. Sarıhan, N. Arslan, M.D. Kaya, C. Sancak, S. Özcan, B. Gürbüz, S. Mirici, C. Er and K.M. Khawar 2006. In vitro Micropropagation of Saffron. Proceedings of The IInd International Symposium on Saffron Biology and Technology, Acta Horticulture, Number 739: 223-227.
- Karaoğlu C. 2008. Bazı Sternbergıa türlerinde doku kültürleriyle Soğancık üretimi ve dış koşullara alıştırılması, Doktora Tezi Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Khawar K.M., S. Çöçü, İ. Parmaksız, E.O. Sarıhan ve S. Özcan, 2005. Mass Proliferation of Madonna Lily (Lilium candidum L.) under İn Vitro Conditions. Pakistan Journal of Botany, 37 (2):243-248.
- Koyuncu M., B. Şener, H. Temizer ve F. Bingöl, 1993. Leucojum aestivum bitkisinin alkoloitleri üzerinde araştırmalar. 8. Bitkisel ilaç hammaddeleri toplantısı bildiri kitabı. 227–232.
- Mirici S., İ. Parmaksız, S. Özcan, C. Sancak, S. Uranbey, E.O. Sarıhan, A. Gümüşcü, B. Gürbüz and N. Arslan, 2005. Efficent in vitro bulblet production from immature embryos of endangered Sternbergia fischeriana. Plant Cell, Tissue and Organ Culture, 80; 239–246.
- Murashige T. and F. Skoog, 1962. A revised medium for rapid growth and bioassays with tobacco tissue cultures. Physiol. Plant., 15: 473–497.
- Naik P.K. and S. Nayak, 2005. Different modes of plant regeneration and factors affecting in vitro bulblet production in Ornithogalum virens. Science Asia, 31;409-414.
- Oran S. and I.A. Fattash, 2005. In vitro propagation of an endangered medicinal bulbous plant Sternbergia clusiana Ker-Gawler (Amaryllidaceae) Journal of Horticultural Science & Biotechnology, 80 (4): 399–402.
- Özhatay N., M. Koyuncu, S. Atay and A. Byfield, 1997. The trade in wild medicinal plants inTurkey (in Turkish and English). Doğal Hayatı Koruma Derneği, İstanbul.
- ISSN: 2687-3761
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1992
- Yayıncı: TAGEM Journals
Sayıdaki Diğer Makaleler
Türkiye Florasında Bulunan Salvia Türleri ve Tehlike Durumları
Ediz ÜNAL, Metin AYDOĞDU, Nihal CEYLAN, Arzu SEZER, Nedim ÖZENÇ, Ömür DUYAR
Heliobrychis Seksiyonuna Ait Bazı Korunga (Onobrychis sp.) Türleri Üzerinde Morfolojik Araştırmalar
Süleyman AVCI, Satı ÇÖÇÜ, Cengiz SANCAK, Sebahattin ÖZCAN
Yusuf ARSLAN, Duran KATAR, Hümeyra GÜNEYLİOĞLU, İlhan SUBAŞI, Bilal ŞAHİN, Ali Savaş BÜLBÜL