MAKARNALIK BUĞDAYDA (Triticum durum Desf.) GAMA IŞINI VE EMS’IN FARKLI DOZLARININ AYRI AYRI VE BİRLİKTE UYGULANMASININ M1 BİTKİLERİNDEKİ ETKİLERİ

Bu araştırmanın amacı, farklı gama ışını ve EMSdozlarının ayrı ayrı ve birlikte uygulanmasının Kunduru 1149 makarnalık buğday (Triticum durum Desf.) çeşidinin M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerindeki etkilerini belirlemektir. Bu amaçla, makarnalık buğday tohumlarına 50, 150, 250 Gy gama ışını ve % 0.2, % 0.4 EMS dozları ayrı ayrı ve birlikte uygulanmıştır. EMS uygulaması yapılan tohumlara ön ıslatma yapılmamış ve 6 saatlik uygulama süresi sonunda 4 saat süreyle akan su altında yıkanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; Kunduru 1149 makarnalık buğday çeşidinin kontrol ve M1 bitkilerinde ele alınan bitki özellikleri yönünden tek ve birleşik uygulamalarda artan mutagen dozlarına bağlı olarak önemli düzeyde azalmalar meydana gelmiş, birleşik uygulamalarda inhibe edici, eklemeli ve sinerjik etkilerin ortaya çıktığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Makarnalık buğday; gama ışını; M1 bitkileri

EFFECTS OF SEPERATE AND COMBINED TREATMENTS OF DIFFERENT DOSES OF GAMMA RAYS AND EMS ON DURUM WHEAT (Tritium durum Desf.) IN M1 GENERATIONS

The aim of this research was to determine the separete and combine effects of different doses of gamma rays and EMSconcentrations on some characteritics of M1 plants of durum wheat, cv. Kunduru 1149. The seeds of durum wheat, cv. Kunduru 1149 which were irradiated with 50, 150 and 250 Gy gamma rays and / or treatedEMS for 6 hours at 30°C in 0.2 % and 0.4 % concentrated. The seeds were not presoaked before, they were treated for 6 hours withEMS. The seeds were washed in flushing tap water for 4 hours, after treatment withEMS. According to the results of this research; the negative effects of increasing doses of mutagens on all plant characteritics for M1 plants were found statistically significant. Combined treatments were found to be more efficient than the sum of effects of the single treatments.

Keywords:

Durum wheat;gamma rays; M1 plants,

PDF

___

Aastveit, K., 1968. Effects of Combinations of Mutagens on Mutation Frequency in Barley. Mutation in Plant Breeding II. Proceedings of a Panel, Vienna (11-15 Sept. 1967). Jointly organized by the IAEA and FAO, p.5-14.
Anonymous 1977. Manual Mutation Breeding. Technical Reports Series. No 119, IAEA.Vienna.
Akbay, G. ve Ünver, S. 1987. Tokak 157/37 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çeşidine uygulanan farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozlarının M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerindeki etkileri (II). A.Ü.Ziraat Fakültesi Yıllığı, 38:151-163.
Akbay,G.1988. Farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) Dozlarının Uygulandığı Tokak 157/57 (Hordeum vulgare L.) İki Sıralı Arpa Çeşidi Tohumlarının Farklı Ortam ve Farklı Sürelerle Bekletilmesinin M1 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerindeki Etkileri. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yayınları : 1070, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 573.
Bayhan, M. 1996. Makarnalık Buğday (Triticum durum desf.) Tohumlarına Uygulanan Farklı Dozlardaki Gammaa Işını ve EMS (Ethyl Methane Sulphonate)’ın Bazı M1 Bitki Özelliklerine Etkileri. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 71 s. Ankara.
Cheng, X. and Gao, M. 1988. Biological and genetic effects of combined treatments of sodium Azide, gamma rays and EMS in barley. Environmental and Experimental Botany, 28(4):281-284.
Çiftçi, C. Y., Akbay, G. ve Ünver, S. 1988. Kunduru 1149 (Triticum durum Desf.) makarnalık buğday çeşidine uygulanan farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozlarının M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkileri (II). A.Ü. Ziraat Fakültesi Yıllığı. Cilt Vol. 39, Fasikül No: 1 – 2, 349 -360.
D'ammato, F., Scarascia, G.T., Monti, L.M. and Bozzini, A. 1962. Types and frequencies of chlorophyll mutations in durum wheat induced by radiations and chemicals. Radiation Botany, V. 2: 817-839.
Doll, H. and Sandfaer, J. 1969. Mutagenic effect of gamma rays, diethyl sulphate, ethyl methane sulphonate and various combinations of gamma rays and the chemicals. Induced Mutations in Plants, Induced Mutations in Plant Proceedings of a symposium, Pullman 14-18 July 1969 Jointly organized by IAEA and FAO, p.195-206.
Gaul, H. 1962. Ungewaehnlich hohe mutationsration bei gersten nach anwendung von aethylmethane sulphonat und rontgenstrahlen. Naturwissensch, 49:431.
Gramatikova. M. 1989. A study of gamma ray and sodium azide mutagenic effect on barley. Genetika -i- Selektsiya, v.22(2), p. 91-95.
Kamra, O.P. and Brunner, H. 1977. ‘Chemical Mutagens’, Manual Mutation Breeding. Technical Reports Series. No 119, IAEA, p.66-68, Vienna.
Moes, A. 1964. Comparison of the effects of X rays and of ethyl methane sulphonate in barley. Barley Genetics I.Proceedings of The First Internatıonal Barley Genetics Symposium Wageningen 1963:82-91.
Mihov, M.I.M. and Mehandjiev, A.D. 1991. Investigation of mutatıon variability in lentil (Lens culinaris Medic). Plant Mutation Breeding for Crop Improvement Vol.1, p. 399-405 Proceedings of a symposium, Vienna 18-22 June 1990, Jointly organized by IAEA and FAO.
Nagl, K. 1968. Mutation experiments in durum wheat. Mutation Plant Breeding, IAEA / FAO Vienna, v.II, p. 293-298.
Peşkircioğlu, H. 1995. Arpa (Hordeum vulgare L.)’ya Uygulanan EMS (Ethyl Methane Sulphonate) ve Gama ışınlarının M1 ve M2 Bitkilerinin Bazı Özellikleri Üzerine Etkileri. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, s. 93.
Singh, R.M., Singh, J., Srivastava, A.N. 1977. Mutagenic effects of gamma rays, EMS, and HA in barley. Barley Genetics Newsletter, v.7:60.
Vatsya, B. and Sharma, R.P. 1981. Improvement of effectiveness and efficiency of mutagens through combination treatments of gamma rays and ethylmethane sulphonate in barley (Hordeum vulgare L.). Journal of Nuclear Agricultural and Biology, India, v. 10(3), p.65-69.