Mehmet KAYA, Arif İPEK, Özer KOLSARICI, Gamze OKÇU

ASPİR (Carthamus tinctorius L.)'DE İLK GELİŞME DEVRESİNDE KÖK VE TOPRAKÜSTÜ ORGANLARIN DURUMU

Bu araştırma; aspir (Carthamus tinctorius L.)'de ilk gelişme dönemindeki bazı özelliklerin belirlenmesi amacıyla Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü'nde saksı ve tarla denemesi olarak 2001 yılında yürütülmüştür. Çalışmada, Yenice 5-38 (dikensiz), Dinçer 5-118 (dikensiz) ve 5-154 (dikenli) aspir çeşitleri materyal olarak kullanılmıştır. Saksı denemelerinde çıkıştan itibaren üç farklı devrede (7, 14 ve 21 gün) sökümler yapılmış, bu bitkilerde fide boyu, kök uzunluğu, kök kuru ağırlığı, topraküstü kuru ağırlık, kök/topraküstü kuru ağırlık oranı ile günlük büyüme oranı belirlenmiştir. Tarla denemeleri tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüş, bitki boyu ve tane verimi incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; incelenen özelliklerde söküm zamanları ve çeşitler önemli farklılıklar oluşturmuştur. Gelişme ilerledikçe incelenen özelliklerde belirgin bir artış olmuştur. Bu artış oranı çeşitlere göre farklılık göstermiştir. En yüksek kök/topraküstü kuru ağırlık değerini veren 5-154 çeşidinden en yüksek tane verimi elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Aspir; Carthamus tinctorius; ilk gelişme dönemi

THE STATUS OF THE ROOT AND SHOOT OF SAFFLOWER (Carthamus tinctorius L.) İN THE FIRST DEVELOPMENT STAGE

This research was conducted to determine some characters in the first development stage of safflower (Carthamus tinctorius L.) at Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, Ankara University in 2001. in the experiment, Yenice 5-38 (spineless), Dinçer 5-118 (spineless) and 5-154 (spiny) varieties were used as material. In the pot research, seedling height, root height, root dry weight, shoot dry weight, root/shoot dry weight ratio at three different stage (7, 14 and 21 days after emergence) and growth rate were determined. Field experiment was established as randomised block desing with three replications and plant height and seed yield were investigated. According to the results of the research; harvest time and varieties constituted significant differences for investigated characters. As the development advanced, investigated traits showed distinct increases. However, increasing ratio was different in respect of varieties. It was observed that 5-154 variety having the highest root/shoot dry weight ratio gave the highest seed yield.

Keywords:

Safflower; Carthamus tinctorius; first development stage,

PDF

___

Anonim, 2000. T.C. Başbakanlık Devlet istatistik Enstitüsü Tarımsal Yapı (Üretim, Fiyat, Değer).
Böhm, W. 1979. Methods of Studying Root Systems. New York, 188 p.
Başalma, D. 2000. Yağ bitkisi olarak aspir (Carthamus tinctorius L.)'in önemi ve Türkiye'deki durumu. Türk-Koop. Ekin Dergisi, yıl :4, sayı: 14, Ekim-Aralık 2000.
Çiftçi, V., B. Arslan ve M. Erman, 1997. Mercimek (Lens culinaris L.)'te ilk gelişme döneminde kök ve topraküstü organlarının durumu. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 3(3) 16-19.
Caradus, JR., A.D. Mackey, J. Dunlop and J.V. Bosch, 1995. Relationships betvveen shoot and root characteristics of white clover cultivars differing in response to phosphorus. Journal of Plant Nutrition. 18:12 s. 2707-2722; 43 ref.
Düzgüneş, O., T. Kesici, O. Kavuncu ve F. Gürbüz, 1987. Araştırma ve Deneme Metodları (istatistik Metodları II). A.Ü., Ziraat Fakültesi Yayınları: 1021. Ders Kitabı, 295. Ankara.
Geçit, H. H., Emekliler, H.Y., Çiftçi, C.Y., Ünver, S. ve Şenay, A. 1987. Ekmeklik buğdayda ilk gelişme devresinde kök ve topraküstü organların durumu. Türkiye Tahıl Sempozyumu, 6-9 Ekim 1987, Bursa, 91-99.
Geçit, H. H„ D. Kaydan ve M. D. Kaya, 2002. Bakla (Vicia faba L.)' da ilk gelişme devresinde kök ve topraküstü organların durumu. A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, Cilt 8, sayı 3, syf: 192-196
Gençtan, T., İ. Başer ve E. Baharözü, 1994. Ekmeklik buğday çeitlerinde fide dönemnde kök ve sürgün gelişmesi üzerine araştırmalar. T. Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1-2): 131-138.
Kaçar, B. 1989. Bitki Fizyolojisi. Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi yayınları: 1153. Ders Kitabı:323. 442 s.
Koç, H. ve A. Altınel, 1997. Aspir'de (Carthamus tinctorius L.) farklı ekim sıklığı ve azot dozlarınıon verim ve verim öğelerine etkisi, Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun, sayfa, 251-253
Kolsarıcı, Ö. ve E. Ekiz, 1983. Yerli ve yabancı kökenli aspir (Carthamus tinctorius L.)
çeşitlerinin önemli tarımsal özellikleri üzerine araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler. 25 s.
Kolsarıcı, Ö., D. Başalma, N. İşler, H. Arıoğlu, A. Gür, E. Olhan ve C. Sağlam, 2000. Yağ bitkileri üretimi. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi. 17-21 Ocak 2000, Ankara, s: 485-503.
Özkaynak, E., B. Samancı, ve D. Başalma, 2001. Bazı aspir {Carthamus tinctorius L.)
çeşitlerinin farklı ekim zamanlarının verim ve verim ile ilgili özellikler üzerine etkileri. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, Endüstri Bitkileri (Cilt II), 17-21 Eylül, Tekirdağ, sayfa: 79-83.
Sönmez, F. 2001. Tir buğdayı hatlarında ilk gelişme devresinde kök ve topraküstü organların durumu. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller. 17-21 Eylül 2001, Tekirdağ. 297-302.
Tosun, O., İ. Genç ve N. Yurtman, 1973. ekmeklik buğdaylarda kök ve toprakUstü büyümesi ve bunlar arasındaki ilişkiler. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı, 23 (1-2) 160-168.
Weiss, E.A., 1983. Oilseed Crops. Longman Inc. Nev York, 660 page.