Ortak Atasözlerin Hikâyeleri: Her şey aslına rücu eder Fârsî-Kurmancî-Zazakî 11
Özet
Bu makale karşılaştırmalı halk edebiyatıyla ilgilidir. Ortadoğu halklarının dillerinden Farsça, Kurmancî ve Zazakî’de ortak atasözleri ve onlardan bazısının halk arasında söylenen hikâyelerini ve kaynaklarını konu edinmektedir. Yer yer bu atasözleriyle ortak olan Arapça ve Türkçe atasözlerine de yer verilecektir.
Atasözleri halkların tarihi süreçte şekillenen yaşam biçimini, adet ve geleneklerini ifade eden yasalar hükmündedir. Atasözleri yüzyılların geçmesiyle şekillenir ve toplumun ahlâkî, dinî ve dünyevî değerlerini ifade ederler. Toplumun tarihsel kültürünü kuşaktan kuşağa aktarırlar.
Bu makale de aynı konuyla ilgili seri halde yayımlanacak diğer makaleler gibi adı geçen Müslüman halkların düşünsel, dilsel ve kültürel ortak değerlerine de ışık tutacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Atasözlerinin hikâyeleri, ortak atasözleri, Farsça, Kurmancî, Zazakî
___
- Kaynaklar el-Aclûnî, İsmâ’îl b. Muhammed, Keşfu’l-hafâ’ ve muzîlu’l-ilbâs ‘ammâ iştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs (nşr. Ahmed el-Kellâş), I-II, Maba’atu’l-funûn Haleb, ts.
- Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlügü, I-II, İnkılâp İstanbul 1988.
- Akyalçın, Necmi, Türkçemizin Anlamsal Zenginlikleri Deyimlerimiz, Ankara 2012.
- Albayrak, Nurettin, Türkiye Türkçesinde Atasözleri, Kapı Yayınları, İstanbul 2009.
- Bakli-yi Şîrâzî, Şeyh Rûzbihân, ‘Ebheru’l-‘Âşiqîn (Nşr. Henri Corbin-M.Mu’in, Paris 1987.
- Boratav, Pertev Naili, Az Gittik Uz Gittik, Ankara 1969.
- Çelik, Aysun, “Âlemin ve Âdemin Dört Ana Unsuru: Garîb-Nâme’de “Anâsır-ı Erbaa”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [ESTAD], Cilt: 2 Sayı: 1 Şubat 2019, s. 312-339.
- Çiftci, Hasan, “Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beyti Üzerine”, Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl 3, Cilt 3, Sayı 2, Güz 2017, s. 7-25.
- Dêhxodâ, Ali Ekber, Emsâl û Hikem, I-IV, Emîr Kebîr, 1363 hş.
- Dêrşevî, Mele Mehmud, Miştaxa Çiya: Ji Gotinên Pêşîya, Stockholm 1989.
- Duman, M. Akif, “Charles Sanders Peirce’ü Anlayan Adam: Ömer Seyfettin” (bk. https://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2019/05)
- Durre, Abdurrahman, Şerha Dîwana Ehmedê Xanı: Felsefe û Jiyana Wî, Avesta, İstanbul 2002.
- El-Kalyûnî, Ahmed Şihâbuddîn b. Selâme, en-Nevâdir, Mısır 1955.
- Enverî, Hasan ve diğerleri, Ferheng-ê Emsâl-ê Suxen, I-II, İntişârât-ê Soxan, Tahran 1384 hş.
- Fidan, Ahmet Kasım, Mesnevî’de Geçen Hikâyeler, semerkand www.darulkitap.com Halk Edebiyatı (Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı) Devir Kuramı.pdf/ (erişim: 8.4.2023/23:30) https://humanakademi.com/her-sey-aslina_doner/ (erişim: 28.11.2022/14:12)
- Hesen, Bîlal, Ji Wêjeya Gel: Pend û Peng, Marburg 2006.
- İbn Abdurabbih, Ahmed bin Muhammed el-Endulûsî, el-‘İqdu’l-ferîd (tahkik Mufîd Muhammed Kumeyha), Beyrut 1983, II, 320-321. http://www.alwarraq.com
- Karadenz, Ali, Feqiyê Teyran (Kürtçe-Türkçe) Diwan, Nûbihar 2021.
- Karlığa, Bekir, “Anâsır-ı Erbaa”, DİA, 1991, I, 149-151.
- Kızılcık, Abdullah, Farabi Bibliyografyası (Kitap, Makale, Risale), Demavend Yayınları (Elektronik yayınlar serisi: 13), İstanbul, Ekim 2020.
- Köylüoğlu, Akten: https://www.habersanliurfa.net/yazarlar/misafir-yazar/karaci-dilenci-kizi-hatun-olmaz-dilenmeden-karni-doymaz/28505 (erişim: 29.11.2022/14:19)
- Lezgîn, Roşan: http://www.zazaki.net/haber/hr-sret-bi-hr-zran-2501.htm (erişim: 21.11.2018// 8:50) Malmîsanij, Folklorê Mar â Çend Numûney, İstanbul 2000.
- Mevlâna, Mesnevî, Mesnevî-i Şerif Tercümesi, Çeviren: Veled Çelebi (İzbudak) I-VI: https://w1.semazen.net/show_text_main.php?id=788&menuId=38 (Erişim: 27.11.2022/13:00)
- Nasrullâh-i Munşî, Kelîle û Dimne, (nşr. Muctebâ Mînovî), Tahran 1347 hş.
- Nesefî, Azizuddîn, el-İnsânu’l-Kâmil (nşr. Henri Corbin-Marijan Mole, Paris-Tahran 1993.
- Oncu, Mehmet, Gotinên Peşîyan, İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları 2009.
- Pala, İskender, İki Dirhem Bir Cekirdek, Kapı Yayınları 2018.
- Rahmandûst, Mustafa, Fovt-ê Kuzegerî, I-II, Tahran 1390 hş.
- Sadinî, M. Xalid, Feqîyê Teyran / Jıyan, Berhem û Helbestên Wî, Nûbihar, 2012.
- Seccâdî, Seyyid Abdulhamid Hayret, Pendê Peşîniyân, Hevlêr 2010.
- Selcan, Zılfi, Qese u Qesê Vırênu Leksikon, Dersim 2013 Tatlı, İrfan, En Güzel Haywan Hikayeleri: Türkçe – Uygurca, İstanbul: Papatya Yayınları 2011.
- Tenik, Ali, “Sûfî Feqiyê Tayran’ın Ey Av û Av Şiirinde Varlık Dili”, Artuklu Akademi, 8 (2) 2021, s. 381-399.
- Tîgrîs, Amed, 6762 Gotinên Peşîyan, Weşanên Rewşen, Stockholm 2001.
- Uludağ, Süleyman, “Devir”, DİA, 1994, 9, 231-232.
- Usta, Muhiddin, Tasavvuf Eğitiminde Etvâr-ı Seb’a Metodu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2015.
- Uzun, Mustafa İsmet , “Devriyye”, DİA, 9, 252-253.
- Vâ’iz-i Kâşifî, Kemâluddîn Huseyn b. Alî Beyhakî, Kelîle û Dimne yâ Envâr-i Suheylî, Tahran 1336 hş.
- Vekîliyân, Ahmed, Temsîl o Mesel, I-II, İntişârât-ê Surûs, Tahran 1375 hs./ 1996.
- Veroj, Said: (http://www.kovarabir.com/2012/10/seid-veroj-vateye-verenan-ye-dimiliZazakî/: erişim 30.11.2021: 09:00)
- Yurtbaşı, Metin, Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, Ankara 1994.
- Zinar, Zeynelabidîn, Xwençe Cild I: Gotinên Pêşiyan, Kilam-Dîlök û Çîrok Weşanxana Çanda Kurdı, Stockholm 1989.
- Zûlfiqârî, Hesen, Dâstânhâ-yi Emsâl, İntişârât-ê Mâzyâr, Tahran 1385 hş. _______, Ferheng-ê Bozorg-ê Żerbu’l-Meselhâ-yê Fârsî, I-II, Tahran 1388 hş.
- ISSN: 2147-5679
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Bingöl Üniversitesi