2015

SÜLEYMAN TEVFİK’İN DÜZENLEDİĞİ HALK HİKÂYELERİNİN YAZILI KÜLTÜR ORTAMINDAKİ EŞ METİNLERİNDE NOKTALAMA İŞARETLERİNİN İŞLEVLERİ

Halk hikâyeleri, sözlü kültürün zayıflamasıyla yazılı kültür ortamına aktarılmaya başlanır. Yazma ve taş baskı nüshalar, hikâyelerin yazılı kültür ortamlarına aktarılan ilk örnekleridir. Hikâyeler, yazılı kültür ortamına aktarılırken sözlü kültür ortamına ait bazı özelliklerini kaybeder. Taş baskı nüshalara aktarılan metinlere, sözlü kültür ortamlarından aktarılamayan özellikler nedeniyle oluşan boşlukları gidermek ve anlatımı desteklemek amacıyla hikâyelerin olay örgülerine uygun resimler eklenmiştir. Hikâyelerin kaybolan özelliklerinin telafisi için kullanılan araçlardan birisi de noktalama işaretleridir. Noktalama işaretleri hikâyelerin matbu basımlarının yapılmasıyla kullanılmaya başlanmıştır. Dolayısıyla noktalama işaretlerinin kullanılması da hikâyelerin sözlü kültür ortamından yazılı kültür ortamına aktarılırken yaşadığı değişim ve dönüşümleri yansıtmaktadır. Halk hikâyelerinin matbu basımlarını hazırlayanlardan birisi de Süleyman Tevfik Özzorluoğlu’dur. Makalemizde noktalama işaretleri bağlamında halk hikâyelerinin değişim ve dönüşümünü göstermek amacıyla Süleyman Tevfik Özzorluoğlu’nun matbu basımlarını hazırladığı hikâyelerde kullandığı noktalama işaretlerinin işlevleri incelenmiştir. Çalışma, 1911-1938 yılları arasında yayımlanan yirmi bir hikâyeyle sınırlı tutulmuştur. Bu çalışmada noktalama işaretlerinin yazılı kültür ortamına aktarılan halk hikâyelerinde önemli işlevler üstlendiği sonucuna ulaşılmıştır.

THE FUNCTIONS OF PUNCTUATION MARKS IN THE VARIANT TEXTS OF THE FOLK STORIES COMPOSED BY SÜLEYMAN TEVFİK IN WRITTEN CULTURE MEDIUM

Thedecline of oral culturecauses folk storiesto be transferredin to the written culture. Manuscripts and lithographs are the first examples of the tales transferred to the written cultural medium. Stories lose some of their features of oral culturemedium in being transferred into the written culturemedium. Pictures in harmony with the plot of the stories were added to the texts transferred to lithographs to eliminate the gapscaused by the features that cannot be transferred from the verbalculturemedium an dsupport the narration. Punctuation marks, one of the to olsdesigned to compensate for the lost features of stories, were started to be used with the pressprinting of stories. Therefore, how the punctuation marks are used reflects the change sandtrans formations that stories went through while being transferred from the verbalculturemedium to the written culturemedium. Süleyman Tevfik Özzorluoğlu was one of tho se who prepared the printededitions of folk stories. In this study, the functions of the punctuation marksused by Süleyman Tevfik Özzorluoğlu in preparing the stories for pressprinting were examined to show the change and transformation of folk stories within the context of punctuation marks. The study was limited to 21 stories published between 1911 and 1938. Inconclusion, it was found that the punctuation marks had essential functions in the folk stories transferred into the written culturemedium.

PDF

___

AÇA, Mehmet ve Mehmet GÖKALP, İsa KOCAKAPLAN (2012), Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi, 3. Baskı, İstanbul, Kesit Yayınları.
ALBAYRAK, Nurettin (2012), Halk Edebiyatı, 1. Baskı, İstanbul, Kapı Yayınları.
ALPTEKİN, Ali Berat (1999), Halk Hikayelerinin Motif Yapısı, 1. Baskı, Ankara, Akçağ Yayınları.
ATASOY, Faysal Okan (2009), Türkçede Noktalama, Sorunlar-Çözümler- Teklifler, İstanbul, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
BORATAV, Pertev Naili (2002), Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği, İstanbul, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayayınları.
ÇETİN, İsmet (2020), Türk Halk Hikayeciliği, 1. Baskı, Ankara, Nobel Yayınları.
ÇOBANLI-ERDÖNMEZ, Işıl (2019), Kitap Yayıncılığının Tarihsel Serüveni, 1. Baskı, İstanbul, Doğu Kitabevi Yayınları.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2004), "Halk Hikayesi", Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C. 3, ss. 179-185, Ankara, AKM Yayınları.
DERMAN, Gül (1998), Resimli Taş Baskı Halk Hikayeleri, 1. Baskı, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
DIĞIROĞLU, Filiz (2020), "Osmanlı Matbuatında Acemler: Şirket-i Sahafiye-i İraniye", Osmanlı Araştırmaları LVI , ss. 225-258.
Divan-ı Kerem, (Taş Baskı), (1327), İstanbul, Arif Efendi Matbaası.
DURUKOĞLU, Salim ve Betül BÜYÜKELÇİ (2018), "Türk Dilinde Noktalama İşaretlerinin Kullanımı ve Tarihi Gelişimi", AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, C. 6, S. 14, ss. 11-26.
DUYMAZ, Ali (2001), Kerem ile Aslı Hikayesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayayınları.
EKİCİ, Metin (2007), Halk Bilgisi (Folklor) Deleme ve İnceleme Yöntemleri, 2. Baskı, Ankara, Geleneksel Yayıncılık.
GÜNAY, Umay (2015), Türkiye'de Aşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, 7. Baskı, Ankara, Akçağ Yayınları.
GÜNAY, V. Doğan (2017), Metin Bilgisi, 5. Baskı, İstanbul, Papatya Yayıncılık.
Hikaye-i Ferhad ile Şirin, (Taş baskı), (Tarihsiz).
Hikaye-i Leyla ile Mecnun, (Taş baskı), (1309), İstanbul, Şirket-i Hayriyye.
IRMAK, Yılmaz ve Uğur AVA (2017), "Ȃşık Garip Hikâyesinde Arketipsel Sembolizm", Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 13 , ss. 17-28.
IRMAK, Yılmaz (2020), "Medeniyetimizin Kurucu Metinleri: Halk Hikâyeleri", Okuma Atlası, Ed. Duran BOZ, İstanbul, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, ss.253-256.
İÇEL, Hatice (2010), Köroğlu'nun Bolu Beyi Kolu Üzerine Bir İnceleme, 1. Baskı, Konya, Kömen Yayınları.
KAYA, Doğan (2020), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü 7. Baskı, Ankara, Akçağ Yayınları.
KÖKER, Eser (2020), Kitapta Kurutulmuş Çiçekler ya da Sözlü Kültür Üzerine Düşünceler, 3. Baskı, Ankara, Dipnot Yayınları.
MANGUEL, Alberto (2010), Okumanın Tarihi, Çev. Füsun Elioğlu, 5. Baskı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
ONG, Walter, J. (2007), Sözlü ve Yazılı Kültür, Çev. Sema Postacıoğlu Banon, İstanbul, Metis Yayınları.
Seyfilmüluk Hikayesi (Taş Baskı), (1307).
S. Tevfik. (1930a), Seyfilmüluk. İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1930b), Leyla ile Mecnun, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1930c), Asuman ile Zeycan, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1930d), Razi Nihan ile Mahı Firuze, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1930e), Melek Şah ile Güllü Hanım, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik. (1930f), Derdiyok ile Zülfüsiyah, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik. (1930g), Hurşit ile Mahı Mihri, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1930h), Yusuf ile Züleyha, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1931), Köroğlu Hikayesi, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1932), Arzu ile Kamber, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1933a), Veysel Karanȋ Hikayesi, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1933b), Kerbela, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1933c), Şah İsmail, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1934a), Ferhat ile Şirin, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1934b), Serencam, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1935), Gül ile Sitemkar, İstanbul, İkbal Kütüphanesi.
S. Tevfik (1936), Tahir ile Zühre, İstanbul, İkbal Kitabevi.
S. Tevfik (1327/1911), Leyla ile Mecnun, İstanbul, Şems Matbaası.
S. Tevfik (1331), Kıssa-i Hazreti İbrahim, İstanbul, Cemiyyet Kütübhanesi.
S. Tevfik (1339/1341), Kamilu'l Kelam Banuyu Cihan, İstanbul, İkbal Kütübhanesi.
S. Tevfik (1340/1338), Tutiname, İstanbul, İkbal Kütübhanesi.
Tahir ile Zühre (Taş Baskı), (1928), İstanbul, İkbal Kütübhanesi.
YAVUZ, Kemal (2005), "Leyla ile Mecnun Hikayesinin Edebiyattaki Yeri", Modern Türk Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 4 , ss. 57-69.
ZORLUOĞLU, Süleyman Tevfik (1938), Ȃşık Garip, İstanbul, İkbal Kitabevi.