KÜLTÜREL MİRAS BAĞLAMINDA YÜKSELEN DEĞER OLARAK AKTARLIĞIN YENİDEN KEŞFİ

Kültürel mirasın önemli bir parçası olan aktarlık, son yıllarda doğal ve bitkisel ürün kullanımına rağbetin artması ile dikkat çeken bir meslek haline gelmiştir. Fiziksel ve ruhsal birçok hastalığa geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları kapsamında tedavi yöntemleri sunan aktarlar, son dönemde artan sayılarıyla halka daha fazla hizmet sunmaktadırlar. Covid-19 salgınının da ortaya çıkması ve talebin daha artış göstermesiyle özellikle büyük şehirlerde tanınırlığını ve işlevselliğini artırmaktadır. Bu çalışmanın amacı, kültürel mirasın korunması ve yaşatılması bağlamında sağlık coğrafyası, kültür coğrafyası, halk bilimi ve sağlık bilimleri gibi disiplinlerin ortak konusu olan geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları açısından da önemli olan aktarlık mesleğine dikkat çekmektir. Bu doğrultuda Samsun ili genelinde faaliyet gösteren 28 aktarla gerçekleştirilen saha çalışmalarında görüşme yöntemi gerçekleştirilmiştir. Yapılan görüşmelerde, aktarların mesleki bilgi, donanım ve deneyimleri ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca halkın aktarlara yönelik ilgi ve tutumları da araştırılmış ve irdelenmiştir. Çalışmanın sonucunda en fazla hangi hastalıklar için aktarlara rağbet edildiği, hangi drogların tercih edildiği ve hangi bitki tür ve karışımların daha çok kullanıldığı ortaya çıkarılmıştır. Aktarların meslek ve mesleğin geleceği ile ilgili endişe ve sorunlarının da ortaya konulduğu bu çalışmada sorunlara yönelik olarak bazı önerilerde bulunulmuştur.

RE-DISCOVERY OF TRANSFER AS A RISING VALUE IN THE CONTEXT OF CULTURAL HERITAGE

Herbalife, which is an important part of the cultural heritage, has become a profession that attracts attention with the increase in the use of natural and herbal products in recent years. Herbalists, who offer treatment alternatives as a complementary medicine method for many physical and mental illnesses, have recently been serving the public with their increasing numbers. With the emergence of the Covid-19 epidemic, the increase in demand increases its recognition and functionality, especially in large cities. In this study, in the context of preserving and preserving cultural heritage, folk medicine and transference, which is also called traditional or complementary medicine method, which is the common subject of health geography, folk science and medicine, are emphasized. In this direction, a fieldwork method was conducted with 28 herbalists operating in Samsun province. During the interviews, the professional knowledge, equipment and experiences of the herbalists were revealed. In addition, the interests and attitudes of the people towards herbalists were also researched and examined. As a result of the study, it was revealed that herbalists are preferred for which diseases, which drugs are preferred, and which plant species and mixtures are used more, and these data have been listed. In this study, which also reveals the concerns and problems of herbalists about the profession and the future of the profession, some suggestions have been made regarding the problems.

PDF

___

AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL HİZMETLER BAKANLIĞI (2020), T.C. Mesleki Yeterlilik Kurumu 2020 Yılı İdari Faaliyet Raporu. Ankara.
ALP, M. (1963), “Eski İstanbul’da Loncalar”, Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, 8 (173): 3249-3250.
AK, M. (2017), “Yörüklerde Halk Hekimliği”, The Hournal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 57, 395-405.
AYDIN, O. (2018), “Türkiye’nin Sıhhi İctimai Coğrafyasına Göre Anadolu'da Gelenek, İnanç ve Kültür Üzerine Bir Değerlendirme”, Bilig Dergisi, 86, 89-114.
BAYTOP, T. (1999), Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi-Geçmişte ve Bugün, İstanbul: Nobel Kitabevi.
BAYTOP, T. (2021), Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi-Geçmişte ve Bugün, Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
BOISSIER, E. (1867-1888), Flora Orientalis I-V and Suppl. Geneve.
BÜYÜKÖZTÜRK, Ş., KILIÇ ÇAKMAK, E., AKGÜN, Ö. E., KARADENİZ, Ş., ve DEMİREL, F. (2012), Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
ÇELİK, T. A., ŞENTÜRK, M. ve ASLANTÜRK Ö. S. (2019), “Aydın İl Merkezinde Faaliyet Gösteren Aktarların Kişisel ve Mesleki Özelliklerinin Belirlenmesi”, Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9 (2), 126-135.
CAMEJO-RODRIGUES, J., ASCENSÃO, L., BONET, M. À., ve VALLÈS, J. (2003), “An Ethnobotanical Study of Medicinal and Aromatic Plants in The Natural Park of “Serra de São Mamede (Portugal)”, Journal of ethnopharmacology, 89(2), 199-209.
DAVIS, P.H., (1965-1988), “Flora of Turkey and the East Aegean Islands”, Vol. 1-10, Edinburgh University Press. Edinburgh.
DEN DRAAK, M., (2005), “An introduction to medical and health geography”, Population Research Centre Working Paper Series 05-1, University of Groningen
DOĞANAY, H. (1997), Coğrafya’ya Giriş 1, İstanbul: Öz Eğitim Yayınları.
DOĞANAY, H., ÖZDEMİR, Ü., ŞAHİN, F. İ. (2012), Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya, Ankara: Pegem Akademi.
ERSÖZ, T. (2012), Bitkisel İlaç ve Gıda Takviyeleri İle İlgili Genel Yaklaşım ve Sorunlar, MİSED: Türk Eczacıları Birliği Yayını, 27, 10-21.
FİŞEK H. N. (1986), Sağlık Bilimi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı Yayını.
GÜNER, A., ÖZHATAY, N., EKİM, T. ve BAŞER, K.H.C. (2000), “Flora of Turkey and the East Aegean Islands”, Cilt 11. Edinburgh: Edinb. Univ. Press.
IRMAK, Y. (2018), “Bingöl Halk Hekimliği”, Bingöl Üniversitesi Bingöl Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 49-74.
KAHVECİ, E., YEŞİLKAYA, M. ve MALKOÇOĞLU, S. (2018), “Orta Karadeniz Bölgesindeki Tıbbi ve Aromatik Bitki İşletmelerinin Yapısal Analizi”, Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 7 (1), 55-68.
KARASAR, N. (2012), Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayıncılık.
KAPLAN, M., (2010), “Sağlık ve Kültürün Buluştuğu Alan: Tıbbi Antropoloji, Cyprus International University”, Folklor/Edebiyat, 16 (64), 225- 235.
KÖMÜRCİYAN, E.Ç. (1952), XVII. Asırda İstanbul, (Çev. Hrand D. Andreasyon), İstanbul: Eren Yayıncılık.
MEADE, M.S., ve EARİCKSON R.J. (2000) Medical geography, Second edition, New York/ London: The Guilford Press.
OKİGBO, R. N., ANUAGASİ, C. L., & AMADİ, J. E. (2009), “Advances in Selected Medicinal and Aromatic Plants Indigenous to Africa”, Journal of Medicinal Plants Research, 3(2), 086-095.
ÖLGEN, M. K. (2010), Tıbbi Coğrafya: Tanımı, İçeriği ve Coğrafi Teknolojilerle İlişkisi, Dr. Eren Akçiçek’e Armağan (Haz. Gökser Gökçay), İzmir: Egetan Yayıncılık.
ÖZEY, R. (2014), Kültürel Coğrafya, İstanbul: Aktif Yayınları.
PAUL, B.K. (1985), “Approaches To Medical Geography: An Historical Perspective”, Social Science And Medicine, 20, 399-404.
POLAT, H. H. (1995), Sivas Ulaş’ta Halk Hekimliği Uygulamaları, Ankara: Ürün Yayınları.
PRINGLE, D.G. (1996), “What is Medical Geography?, Geographical Viewpoint, 24, 20-28.
SOL, S. (2007), “Edirne’de Halk Hekimliği”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 175-191.
ŞAR, S. (2008), “Anadolu’da Rastlanan Halk Hekimliği Uygulamalarına Genel Bir Bakış”, ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15.
ŞEHSUVAROĞLU, B.N. (1970), Eczacılık Tarihi Dersleri, İstanbul: Hüsnütabiat matbaası.
ŞEKEROĞLU, N. (2015), “Geçmişten Günümüze Aktarlık Mesleği ve Modern Aktarlık”, Aktarın Doğası Bakdergi, 2, 10-11.
TAVUKÇU, H. (2016), Geleneğin Yeniden Keşfi Bağlamında Halk Hekimliği (Ankara Kent Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halkbilimi Bölümü, Ankara. TÜRK DİL KURUMU (1998), Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TÜRKİYE BİTKİLERİ LİSTESİ (DAMARLI BİTKİLER) (2012), Türkiye Fora Araştırmaları Derneği, ANG Vakfı/Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi, ISBN:978-605-60425-7-7. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları Flora Dizisi 1, İstanbul, Türkiye.
YILDIRIM, M. (2020), “Kültürel Pratikler ve Salgın İlişkisi Bağlamında Covid-19”, Ahmet Yesevi Üniversitesi Türkoloji Dergisi, 101, 89-107.
YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2011), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayınları. URL. https://www.bizimbitkiler.org.tr/list.html